Türk Mühendisler NASA Ile Yarışacak

LALE KÖKLÜ / SAGİP SEZGİNER - Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. İhsan Efeoğlu ve ekibi, Rize Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesiyle ortaklaşa geliştirdikleri kendinden yağlayıcı katı ince filmlerin geliştirilmesi projesiyle Türkiye'nin 2023 vizyonundaki uzay teknolojisi hedeflerine katkıda bulunacak. Üniversite bünyesinde 1997'de kurulan ve Savunma Sanayi Müsteşarlığı tarafından desteklenen Yüzey Teknolojileri Ar-Ge Laboratuvarı, bugüne kadar Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu gibi ulusal ve uluslararası destekli birçok Ar-Ge projesiyle teknolojik bilgi oluşumuna ev sahipliği yaptı. Makine elemanlarının yüzey aşınmasından antibakteriyal medikal uygulamalarına kadar akla gelebilecek her türlü malzeme yüzeyine ileri teknolojik kaplama yöntemi kullanarak ince filmi kaplayabilecek bir yetkinliğe ve yeterliliğe sahip laboratuvarda, Türkiye'de uzay teknolojisinde kullanılacak kriyojenik ve yüksek sıcaklık uygulamaları ve ultra-düşük sürtünme katsayılı katı yağlayıcı kaplamalarla Türkiye'nin 2023 hedeflerine katkı sağlayacak. Laboratuvarda, yüzey mühendisliği kapsamında uzay teknolojileriyle ilgili tüm teknolojik bilgi birikiminin oluştuğuna dikkati çeken Efeoğlu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, hedeflerinin atmosfer şartlarında kullanılan sıvı yağlayıcıların yerine tümüyle kendinden yağlayıcı katı ince film kaplama kullanmak olduğunu söyledi. - İlk defa özgün sonuçlara ulaşıldı TÜBİTAK destekli projelerinin ilk aşamayı başarıyla geçtiğini ikinci aşama değerlendirmesi için proje hazırlık çalışmalarına hız verdiklerini ifade eden Efeoğlu, konuşmasında şunları kaydetti: "Sayın başbakanımızın ifade ettikleri gibi ya da sektörümüzün teyit ettikleri gibi 2023'te biz uzaya çıkmış olacağız. 'Uzaya nasıl çıkacağız?' Uydu göndereceğiz. 'Uyduyu neyle göndereceğiz?' Roketle göndereceğiz, o zaman roketi geliştirmemiz gerekiyor. Ülkemizin 2023 vizyonuna katkıda bulunmak üzere daha önce TÜBİTAK ve BOREN projeleriyle Türkiye'de ilk defa katı yağlayıcıyı ince film üzerine Ar-Ge çalışmasıyla literatürde ilk özgün sonuçlara biz ulaştık. Bundan 10 yıl önceki yaptırdığımız TÜBİTAK projeleri, yaptığımız doktora tezleri raftaydı, o raftaki bilgilerimizi aşağı aldık. Böylece hem havacılık hem de sivil savunmayla ilgili sektörde yani roket ve roketin uzaya taşıdığı uyduda kullanılabilecek makine elemanlarında sıra dışı çalışma şartlarında sürtünme ve aşınma problemlerini kontrol altına alabilecek yeni projeler geliştirdik." Uzay ve atmosfer şartlarında kullanılabilecek düşük sürtünme, yüksek aşınma dirençli nano yapılı kaplamalar ve kendinden yağlayıcı ince film kaplamaların performanslarının yükseltimesi yönünde geliştirilen projelerle hava ve uzay araçlarının kriyojenik ve çok yüksek sıcaklıklarda daha uzun süreli performans gösterebilecek bir hale geleceğini anlatan Efeoğlu, belirtilen hedefler için Yüzey Teknolojileri Ar-Ge Laboratuvarı'nda oluşturulan teknolojik altyapı ve bilgiyle yeni nesil nano yapılı kompozit ve seramik yapılı tek-çok tabakalı kaplamaları geliştirmeyi hedeflediklerini aktardı. Efeoğlu, sonucunu bekledikleri projenin desteklenirse başarılı bir şekilde hedefe ulaşmayı vazgeçilmez saydıklarını söyledi. - ROKETSAN'dan destek bekleniyor Kendinden yağlayıcı ince film uygulamasının dünyada ilk olarak NASA uzaya uydu gönderdiği sırada kullandığını hatırlatan Efeoğlu, şöyle devam etti: "Katı yağlayıcı dediğimiz hareket halinde, birbiriyle temasta olan çok farklı mekanizmalar vardır. Örneğin; uzaya farklı amaçlar için uydu göndereceksiniz. Uyduyu bir roket aracılığıyla göndermek durumundasınız. Uyduyu taşıyan roketin kalkışta atmosfer şatlarına, uzaya ulaştığında yörüngeye yerleşmesinde sıvı yağlayıcının kullanılması söz konusu olan mekanizmalarda tek çözüm kendinden yağlayıcı katı ince film kaplamalardır. Yörüngeye oturmuş uzay aracı veya uydununda hareket eden mekanizmalarının uzayın kozmik etkilerinden korunması gerekiyor. Söz konusu mekanizmalardaki sürtünme katsayısının minimuma indirmesi durumunda, sistem daha düşük enerjiyle çalışacak, çünkü enerji güneş panellerinden sağlanıyor. Teknolojik çözüm, sıvı yağlayıcı kullanamıyorsunuz, katı yağlayıcı kullanacaksınız. Konuya ilişkin olarak, Türkiye'de uzaydaki ilk uygulamasını biz yapmadık, NASA uzaya ilk gittiğinde kullandı ama ülkemizde bu teknoloji hiç bilinmiyordu. Ülkemizin, gelecek 2023 vizyonuna baktığımızda, biz bu yöndeki bilgi ve teknolojik hazırlığını 10 yıl öncesinden öngörmüştük. Son 3-5 yılımıza baktığımız zaman uzayda da yarışabileceğimizi 2023 vizyonumuzda zaten tanımlamışız." Havacılık ve uzay teknolojisinde kullanılacak yüksek aşınma dirençli ve çok düşük sürtünme katsayısına sahip fonksiyonel kaplamaların geliştirilmesine yönelik projelere yakın zamanda başlanabilece belirten Efeoğlu, bununla ilgili savunma sektörümüzün özellikle ROKETSAN'ın her türlü desteği vereceklerine dair sözlü bir beyanda bulunduklarını kaydetti. Ekibin ilk tercihinin ROKETSAN olacağını işaret eden Efeoğlu, maliyeti 10 milyon civarında olan projelerin ikinci aşaması olan değerlendirme sürecinin olumlu sonucunu beklediklerine sözlerine ekledi.