ANKARA (İHA) - Türkiye'de, 3 Kasım günü 9 bin 893'ü partili, 192'si bağımsız toplam 10 bin 85 milletvekili adayının yarışacağı 22. Dönem Milletvekili Genel Seçimi'ne 18 siyasi parti katılacak.
Seçimlerde 41 milyon 414 bin 793 seçmen, 172 bin 193 sandıkta oy kullanacak. 3 Kasım seçimlerinde seçmen bilgi kağıtları, oy kullanmak için zorunlu belge niteliği taşımazken, vatandaşlar seçmen bilgi kağıdı ve kimliklerini göstererek oylarını kullanabilecekler. Seçmen bilgi kağıdı bulunmayanlar, oylarını kimliklerini göstermek suretiyle de kullanabilecekler. Nüfusu 2 binin altında olan yerleşim yerlerinde ise kimlik ibraz edemeyenler, 2 kişinin şahitliğiyle oy verebilecekler.
OY VERME SÜRESİ Oy verme işlemi; Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis'te saat 06.00'da başlayacak, 15.00'te sona erecek.
Adana, Afyon, Amasya, Ankara, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Bolu, Burdur, Bursa, Çanakkale, Çankırı, Çorum, Denizli, Edirne, Eskişehir, Hatay, Isparta, İçel, İstanbul, İzmir, Kastamonu, Kayseri, Kırklareli, Kırşehir, Kocaeli, Konya, Kütahya, Manisa, Muğla, Nevşehir, Niğde, Sakarya, Samsun, Sinop, Tekirdağ, Tokat, Uşak, Yozgat, Zonguldak, Aksaray, Karaman, Kırıkkale, Bartın, Yalova, Karabük, Osmaniye ve Düzce'de ise oy verme işlemi saat 07.00'de başlayıp 16.00'da tamamlanacak.
OY PUSULALARI 3 Kasım seçimlerinde üzerinde 'Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu' filigranı bulunan ve her seçim çevresi için ayrı ayrı bastırılan birleşik oy pusulaları kullanılacak. Oy pusulalarında siyasi partiler, DSP, DEHAP, YP, MHP, DYP, MP, BBP, ANAP, LDP, SP, BTP, ÖDP, TKP, Genç Parti, İP, CHP, AKP, YTP şeklinde sıralanıyor. YSK tarafından Türk Tarih Kurumu Matbaası'nda bastırılan oy pusulalarının en üst bölümünde '22. Dönem Milletvekili Genel Seçimi Siyasi Partiler Birleşik Oy Pusulası' ibaresi yer alıyor.
Bu ifadenin altında pusulanın; hangi ilin, kaç numaralı seçim çevresine ait olduğunu belirten yazı bulunuyor. Bu yazının da altında, sırayla partilerin amblemleri, kısaltılmış adları ve tam adları bulunuyor. Bunların altında ise siyasi partilerin genel başkanlarının adları yer alıyor. Parti başkanlarının adlarının kapayan çizgiden sonra çapı 2 santimetre olan boş bir daire bulunuyor. Pusulaların alt kısmında ise o seçim çevresinde seçime katılan milletvekili adaylarının isimlerine yer veriliyor.
OY VERİRKEN UYULMASI GEREKENLER Seçim günü, sandık başına gelen seçmenler, sıra ile birer birer alınacaklar. Bu işlemler sırasında gebe, hasta, özürlü ve yaşlılara öncelik verilecek. Oy verme işlemi sırasında, seçmene vereceği oy hakkında hiçbir kimsenin müdahale, telkin veya tavsiyede bulunmasına izin verilmeyecek. Seçmenler oylarını kullandıktan sonra sandık başında kalamayacaklar. Sandık başından ayrılmak istemeyen seçmene sandık kurulu başkanı uyarıda bulunacak, seçmen yine orada kalırsa, güvenlik kuvvetlerince uzaklaştırılacak. Yardıma muhtaç ve özürlü olanlar, oylarını birinin yardımıyla kullanacaklar. Ancak yardıma muhtaç ve özürlü seçmene birden fazla kişi yardım edemeyecek. Okuma-yazma bilmeyen seçmenlere, oylarını kullanmaları konusunda başkaları tarafından sandık alanında yardım edilemeyecek. Bu durumdaki kişilere sormaları halinde sandık kurulu başkanı tarafından belirlenen çerçeve içerisinde açıklamalarda bulunulacak.
MÜHÜR NEREYE BASILACAK?
Sandık kurulu başkanından birleşik oy pusulası ve mührü alarak kapalı oy verme yerine giren seçmen, burada oyunu vereceği partinin ambleminin altındaki yuvarlak içerisine 'Evet' veya 'Tercih' mührünü basacak, daha sonra pusulayı zarfa koyarak sandığa atacak. Eğer seçmen, oyunu bağımsız adaya verecekse, kapalı oy verme yerinde söz konusu bağımsız adaya ilişkin oy pusulasını, üzerine herhangi bir mühür basmaksızın ve işaret koymaksızın zarfa yerleştirip sandığa atarak gerçekleştirebilecek.
Bu durumdaki seçmenler, sandık kurulu başkanından alacakları birleşik oy pusulasını ise kapalı oy verme yerinde ceplerine koyacaklar. Oylarını kullanan seçmenler, sandık seçmen listesindeki isimlerinin karşısını imzalayacaklar. Oy verme işlemini tamamlayan seçmenin sol işaret parmağı, mükerrer oy kullanımını önlemek için Hindistan'dan ithal edilen çıkmayan boya ile boyanacak. Bu işlemin ardından Sandık Kurulu Başkanı, oyunu kullananların seçmen bilgi kağıtlarının arkasını imzalayıp mühürleyecek.
CEZAEVLERİNDE DE SANDIK KURULACAK Öte yandan, cezaevlerinde de sandık kurulacak. Sandığın konulacağı yer, cezaevi idaresinin de görüşü alınarak, ilgili ilçe Seçim Kurulu Başkanı'nın nezaretinde belirlenecek. Tutuklular, yeterli güvenlik tedbiri alındıktan sonra, ceza infaz kurumları ve tutukevi idaresinin belirleyeceği bir düzen içinde oy kullanacakları sandık bölgesine getirilecekler. Tutukluların serbest ve gizlilik içinde oylarını kullanmaları, sandık kurulu tarafından sağlanacak. Ceza infaz kurumlarına, tek bir tutuklu bulunsa dahi sandık konulacak.
Oy verme için belirlenen sürelerin bitiminde sandık başında bekleyen varsa, bunların sayımı yapılarak hepsinin oy kullanması sağlanacak. Bunun engellenmesi halinde de itiraz hakkı kullanılabilecek. Oy kullanma işleminin ardından yapılan sayımlarda yeterli oyun alınması durumunda, ölüm veya istifa nedeniyle listeden düşenlerin yerine bir sonraki sıradaki aday milletvekili olacak. 3 Kasım seçimlerinde, hangi seçmen tarafından atıldığı belli olacak şekilde imza, mühür veya işaret taşıyan, arkasında sandık kurulu başkanlığının mührü bulunmayan oy pusulalarının yanı sıra, hiçbir yerine 'evet' veya 'tercih' mührü basılmamış oy pusulaları geçersiz sayılacak. Birden fazla siyasi partiye ayrılan alana basılmış veya taşmış 'evet' veya 'tercih' mühürlü oy pusulaları da geçersiz olacak.
Seçimlerin yapılacağı Pazar günü saat 06.00'dan 24.00'e kadar alkollü içki satışı yasak olacak. İçkili yerlerde içki verilmeyecek. Umumi eğlence yerleri kapalı kalacak. Eğlence niteliği taşıyan lokantalarda yalnız yemek verilecek. Saat 06.00'dan 24.00'e kadar, emniyet güçleri dışındakiler silah taşıyamayacak.
SEÇİM YASAKLARINA UYMAYANLARA VERİLECEK CEZALAR Seçimlerle ilgili yasaklara uymayanlar, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunu'na göre şu cezalara çarptırılacaklar:
- Haksız oy temin edenlere, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası
- Seçmenin oyunu kullanmasına engel olanlara, 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası
- Sandık başında oy verme yönünden kendisine yükletilen ödevleri ihtara rağmen yapmayan seçmenlere, 500 liradan bin liraya kadar hafif para cezası
- Oyunu kullandıktan sonra ihtara rağmen sandık başından ayrılmayan veya herhangi bir müdahale, telkin veya tavsiyede bulunan veya bunlara teşebbüs edenlere, 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası
- Oy verme sırasında seçme yeterliği olmadığını bildiği halde oy vermeye teşebbüs edenler veya verenlere, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası
- Başkasının adına oy vermeye teşebbüs eden veya verenlere, 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası
- Bir sandıkta oy verdikten sonra başka bir sandıkta oy vermeye teşebbüs eden veya veren kimselere, 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası
Öte yandan, propaganda dönemi, siyasi partilerin radyo ve televizyonda yarın yapacakları son konuşmalarla saat 18.00'de sona erecek, bu saatten 3 Kasım Pazar günü saat 21.00'e kadar yayın yasağı uygulanacak. 3 Kasım Pazar günü saat 18.00'e kadar seçim ve seçim sonuçlarıyla ilgili haber, tahmin ve yorum yapılmayacak. Saat 18.00 ile 21.00 arasında, ancak YSK tarafından seçimle ilgili olarak verilecek haber ve tebliğler yayımlanabilecek. Saat 21.00'den sonra bütün yayınlar serbest olacak. YSK, gerek görmesi halinde saat 21.00'den önce de yayınların serbest bırakılmasına karar verebilecek.