Son yıllarda Doğu'dan Batı'ya Güneyden Kuzey'e yönelik yasadışı, kontrolsüz ve kitlesel nüfus hareketlerinde dikkate değer bir artış gözleniyor. Bu olayların yoğunlaşmasında, küreselleşme hareketlerinin iki önemli ayağını oluşturan iletişim ve ulaşım imkanlarının yaygınlaşması ve gelişmesinin önemli rol oynadığı belirtilirken, her iki taraf arasındaki gelir dağılımındaki uçurumun göreceli büyümesinin kitlesel yasadışı göçleri tetiklediği kaydediliyor.
Kitlesel göçlerin diğer nedenleri arasında ise şu hususlar göze çarpıyor:
- Bazı ülkelerin fakir kaynaklara sahip olması,
- İşsizliğin yaygınlaşması,
- Zengin hedef ülkelerde nüfusun yaşlanması, nüfus azalması,
- Gelir dağılımındaki adaletsizlik,
- Zengin hedef ülkelerin vize, ikamet ve çalışma şartlarını sıkılaştırmaları,
- Savaş, iç çatışmalar vb.
Bu konuda yapılan değrelendirmelere göre, 2-5 bin dolar karşılığında kitlesel göç gerçekleştiriliyor. Bunlar özellikle bazı şebekeler tarafından yapılıyor.
Türkiye'de bu kitlesel göçlerin özellikle batı-doğu arasında köprü olması dolayısıyla bir geçiş koridoru oluşturuyor.
Batı ülkelerine gitmek için İran, Irak, Afganistan, Bangladeş ve Sri Lanka uyruklular geçiş koridoru olarak Türkiye'yi kullanıyor. Öte yandan Romanya, Moldova, Belarus, Ukrayna, Rusya ve Gürcistan'dan ise Türkiye'ye daha çok çalışma amaçlı göç yaşanıyor.
2002 yılında Batı Avrupa'ya geçmeye çalışan çoğunluğu bu ülke vatandaşı 82 bin 825 yabancı, yasadışı konumda bulunmaları nedeniyle Türkiye'de yakalandı. Bu sayı 2000 yılında 94 bin 514, 2001 yılında ise 92 bin 365 olarak gerçekleşti.
Türkiye bunun önüne geçebilmek için ise, hem burayı geçiş koridoru olarak kullanan insanların, hem de çalışmak için Türkiye'ye yasadışı yollardan gelen insanların ülkeleriyle karşılıklı anlaşma yapıyor. Bu anlaşmaların sonuncusu dün TBMM'de kabul edildi. Yasalaşan anlaşmaya göre, 2002 yılında yasadışı konumda bulundukları için yakalanan 274 Kırgız Vatandaşı ülkelerine hızlı, güvenli ve etkin biçimde iade edilecek.
Türkiye daha önce de Yunanistan ve Suriye Arap Cumhuriyeti ile anlaşma imzaladı. Yine Türkiye İran, Pakistan, Bangladeş, Sri Lanka, Hindistan, Çin, Bulgaristan, Romanya, Suriye, Bulgaristan, Ürdün, Tunus ve Özbekistan'a geri kabul anlaşmaları önerdi. Aynı şekilde 2002 yılında Ürdün, Tunus, Özbekistan, Moğolistan, Mısır, İsrail, Gürcistan, Etyopya, Belarus, Sudan, Cezayir, Libya, Fas, Lübnan, Nijerya ve Kazakistan'a da geri kabul anlaşmaları önerdi.
Anlaşmada esas olarak iki taraf ülkede bulunan ve konumları yasal olmayan diğer taraf ülke vatandaşlarının geri gönderilmesi hüküm altına alınıyor. Kişilerin geri gönderilmesine ilişkin kararın geri kabul talep edildikten sonra 15 günlük süreyi aşmamak üzere en kısa zamanda alınması öngörülüyor. Geri kabul prosedürü, kabul eden tarafın onaylı cevabı alındıktan sonraki 10 günlük süre içerisinde belirtilen giriş noktalarında, havaalanlarında tamamlanacak. Anlaşmada ayrıca kişilerin geri kabulü ve ayrıca kabul eden tarafın sınırlarından geçişi sırasında yapılacak tüm yol masrafları gönderen ülke tarafından karşılanacak.