MELTEM BULUR - Türkiye'nin Aşkabat Büyükelçisi Mustafa Kapucu, "Her ne kadar Rusya müteahhitlik hizmetleri açısından Türkiye için en önemli ülke diye bilinse de nüfusla ve gelirle karşılaştırıldığında esasında Türkmenistan, Türk müteahhitleri için dünyadaki en büyük pazar." dedi.
Büyükelçi Kapucu, Türkiye-Türkmenistan ilişkilerini ve geçen hafta yapılan Hazar Anlaşması'nın önemini AA muhabirine değerlendirdi.
Kazakistan'ın Aktau kentinde düzenlenen 5. Hazar Ülkeleri Devlet Başkanları Zirvesi’nde Rusya, İran, Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan tarafından imzalanan Hazar Denizi’nin hukuki statüsüyle ilgili anlaşmanın, 20 yıldan fazla süren hem teknik hem siyasi çeşitli toplantıların sonucunda imzalandığını hatırlatan Kapucu, beklenmedik bir şekilde, enerji de dahil olmak üzere Hazar'ın statüsü konusunu çözdüklerini ifade etti. Bunun önemli bir gelişme olduğunu dile getiren Kapucu, böylelikle bölge ülkelerinin sürekli gündeme gelen bir konuyu olumsuz gündemlerinden çıkardığını söyledi.
Bölgede bir enerji denklemi olduğuna işaret eden Kapucu, “Anlaşmadaki 12. maddede boru hatlarının ilgili ülkeler tarafından uzlaşmaya varıldığı takdirde, uluslararası kriterdeki çevre koşullarını ihlal etmeyecek şekilde geçirilebileceği konusunda açık bir hüküm var. Zaten buna bir engel yoktu ama anlaşmanın beş ülke tarafından imzalanması konuyu açıklığa kavuşturdu.” ifadelerini kullandı.
Anlaşmanın hukuki açıdan netlik sağladığının altını çizen Kapucu, "Ülkelerin karasuları, sınırları, ortak alanları netleştirilmiş ve böylece bu konularda tartışmaların ortaya çıkması engellenmiş oldu." diye konuştu.
- Türkmenistan'ın enerji kaynakları
Büyükelçi Kapucu, şu anda Türkmenistan'ın esas müşterisinin Çin olduğunu ifade etti. Türkmenistan'ın, doğalgazını Afganistan üzerinden Pakistan ve Hindistan'a taşıyacak TAPI (Türkmenistan, Afganistan, Pakistan, Hindistan) doğalgaz boru hattı projesiyle de enerji arz güvenliğini sağlamaya çalıştığını anlatan Kapucu, Aşkabat yönetiminin tek bir ülkeye bağımlı olmak yerine birçok pazara erişebilme yönünde iradesi olduğunu dile getirdi.
Ülkede gaz kaynaklarının doğu sınırına yakın olduğunu, Hazar'ın ise batıda kaldığını vurgulayan Kapucu, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Türkmenistan zamanında bunun için gerekli yatırımları zaten yaptı. Oradan 700-800 kilometrelik bir boru hattıyla gazı Hazar kıyısına kadar getirdi. Orada ciddi bir potansiyel yarattı. Batı'ya gaz satmak istediği takdirde oradaki gaz yataklarından gazı Hazar kıyısına taşımak için yeterli altyapıyı sağladı. Bu da ciddi maliyeti olan bir projeydi. Bu da Türkmen hükümetinin vizyonunu gösteriyor."
Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP) projesinin de Türkiye ve Azerbaycan'a faydalı olacağı kadar, Batı'nın da gaz alımını çeşitlendirmesi açısından son derece stratejik bir proje olduğunu belirten Kapucu, Türkmenistan’ın buraya katılmasının bu hattın önemini daha da artıracağını ifade etti.
Kapucu, "İlgili ülkeler anlaşırsa hem Türkiye olarak Türkmenistan'dan gaz alabiliriz hem de bizim üzerimizden gazı Avrupa ülkelerine gönderebiliriz. Bu projeleri biz destekliyoruz." dedi.
- Enerji ve ulaştırma stratejik iş birliği alanları
Türkiye ile Türkmenistan arasındaki mevcut iş birliklerine değinen Kapucu, enerji ve ulaştırmanın stratejik iş birliği alanları olduğuna dikkati çekti. Kapucu, Çin’in öncülüğünde süregelen İpek Yolu projesiyle orta koridorun güçlendirilmesi konusunun ve bunun Türkmenistan'dan geçiyor olmasının önemine değindi.
Kapucu, şunları söyledi:
"Eğer Hazar üzerinden bir lojistik hat sağlanacaksa, gerekli yatırımları Türkmenistan yaptı. Bizim de Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projesini uzatma projelerimiz var. Dolayısıyla o güzergah bizim için stratejik öneme sahip. Türkmenistan için de öyle. Şu anda biraz gaz ve petrol satıyor. Dolayısıyla onlar da ihracat gelirlerini çeşitlendirmek isterler. Türkmenistan, zaten gerek liman gerek havaalanı yatırımı olsun ulaşım ağlarını başarıyla yaptı şu anda.
Türkmenistan'ın 26 trilyon metreküp kanıtlanmış gaz rezervi var. Yani neredeyse bizim 500 yıllık gazımıza eşit bir gaz rezervi var. Bu bile tek başına enerji alanındaki ilişkimizin ve potansiyel alışverişimizin ne kadar stratejik olduğunu gösteriyor. Ama enerji işi bir denklem meselesi. Tek ülkeden gazı almak diye bir şey yok dünyada. Dolayısıyla dengede yürütülmesi gereken bir şey.
Ticari ilişkilerde ise dünyadaki finansal kriz, gaz fiyatlarının düşmesi, Türkmenistan gelirlerinde azalma olması gibi konular nedeniyle biraz duraklama var.
Öte yandan, her ne kadar Rusya müteahhitlik hizmetleri açısından Türkiye için en önemli ülke diye bilinse de nüfusla ve gelirle karşılaştırıldığında esasında Türkmenistan, Türk müteahhitleri için dünyadaki en büyük pazar. Şu anda 51 milyar dolar civarında bitmiş projeler var. Enerji santralleri, altyapılar, köprüler, yollar, inşaat projeleri, havaalanı, olimpiyat tesisleri var."
- "Türk dizileriyle Türkçe öğreniyorlar"
Türkmenistan'da halkın büyük çoğunluğunun Türk dizileri izlediğini ve bu vasıtayla Türkçe öğrendiğini dile getiren Kapucu, sokakta konuştuğu insanların kendisinin Türk olduğunu öğrendiğinde gözlerinin parladığını ve bütün bunların kültürel olarak insanı kucakladığını kaydetti.
Gençlerin Türkiye'ye bakış açılarının çok olumlu olduğunu vurgulayan Kapucu, kendilerinin de kültürel programlarla bunu desteklemeye çalıştıklarını söyledi.
Kapucu, Türkiye’de çok sayıda Türkmen üniversite öğrencisi olduğunu belirterek "Türkmenistan’a döndüklerinde, Türk dostu olarak iki ülke arasında köprü oluşturuyorlar." ifadelerini kullandı.
İki ülke arasında müzakereleri bitmek üzere olan 7-8 anlaşmanın olduğunu söyleyen Kapucu, bu anlaşmaların ilk üst düzey ziyarette imzalanmak üzere neredeyse hazır olduğunu bildirdi.
Kapucu, gelecek dönem için Türkiye'den Orta Asya’ya üst düzey ziyaret beklentisi olduğunu ifade ederek bunun yanı sıra Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan Devlet Başkanları Zirvesi'nin Türkmenistan’da yapılacağını duyurdu.
- FETÖ ile mücadele
Türkmenistan’da Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) okullarının 2010-2011'de kapatıldığını, dolayısıyla ülkede FETÖ varlığından söz edilemeyeceğini dile getiren Kapucu, Türkmen hükümetine verdiği destek için teşekkür etti.
Türkmenistan'ın Türkler için ata yurdu olduğunu belirten Kapucu, şöyle devam etti:
"İlişkilerimizin temelini oluşturan kültür, dil, din birliği ve ortak coğrafyamız var. Büyük Selçuklu İmparatorluğu Hükümdarı Alparslan'ın mezarı olması, ata yurdumuzun orası olduğunu gösteriyor. Dolayısıyla ilişkilerimizin temeli çok sağlam. Çok mutlu ve huzurluyuz. Böyle bir altyapı ve sağlam bir temel olduktan sonra, o temelin üzerine ilişki geliştirmek çok kolay. Yemekten kilim desenlerine, türkülerine kadar kültürler arasında çok benzerlik var. Yabancı hissetmediğimiz ve yakınlık duyduğumuz bir kültür var.
Devlet başkanları da iletişim içindeler. Üst düzey ziyaret olursa Türkiye'nin Türkmenistan'la ilişkileri çok daha hızlı bir şekilde önümüzdeki yıllara taşınır."