Umut sözcüğünün kökeninin Eski Türkçeden gelen "um-" fiiline dayandığı düşünülmektedir. Ayrıca Eski Türkçede ve halk ağızlarında "umu" şeklinde geçtiği de görülür. Bir şeyin gerçekleşme ihtimalinin ortaya çıkardığı duygu, ummaktan doğan ferahlık duygusu, ümit gibi anlamlara gelmektedir. Umut kelimesinin Türk Dil Kurumuna göre anlamları ise şu şekildedir:
Umut kelimesinin yer aldığı cümlelere örnekler:
Aynı anlamları karşılayan, aynı şeyi ifade eden sözcükler eş anlamlı sözcüklerdir. Dilimizde farklı kökenlerden gelen ancak aynı anlama sahip olan sayısız sözcük vardır. Bu anlamdaş kelimeler birbirlerinin yerine geçebilir veya beraber kullanılabilir. Umut eş anlamlısı olan kelimeler umutla aynı anlamı taşırlar ve umut yerine kullanılabilirler. Umudun eş anlamlısı kelimeler:
Umut kelimesinin eş anlamını karşılayan sözcüklerden ilki olan "düş" Eski Türkçeden, Uygurcadan gelmektedir. "Tül", "tüş" ve son olarak da "düş" şeklinde karşımıza çıkan bu sözcük, umut anlamının yanında, uyku esnasında zihinde beliren hayaller anlamına da gelmektedir. Düş kelimesiyle hemen hemen aynı anlamlara gelen "rüya" kelimesi, yine Arapça kökenli bir sözcüktür. Arapçada görme, görüş gibi anlamlar gelen bu sözcük dilimizde genellikle uyku sırasında görülen hayaller dizini için kullanılır. "Ümit" kelimesinin kökeni ise Farsçadaki "umid" kelimesine dayanmaktadır. Anlamı, umut sözcüğü ile birebir aynıdır ve dilimizde sıklıkla kullanılır.
Umut kelimesinin eş anlamı olan düş, rüya, umu ve ümit kelimeleriyle ilgili örnek cümleler: