Rusya'nın Avrupa Birliği'ne yaptığı doğalgaz ihracatının üçte birinden fazlasını oluşturan Kuzey Akım 1 boru hattı, 11 Temmuz'da on günlük yıllık bakım nedeniyle durdurulmuştu.
Reuters tarafından görülen 14 Haziran tarihli mektuba göre Rus devlet şirketi Gazprom, bu tarihten başlayarak geriye dönük mücbir sebep ilan etmişti. Mektup, Moskova'nın Ukrayna'yı işgali nedeniyle karşı karşıya olduğu yaptırımlara misilleme olarak gaz akışını başlatmayacağı ve bölgeyi resesyona sokacak bir enerji krizi riskini yaratacağı endişelerini pekiştirmişti.
Kaynaklar Reuters'a yaptıkları açıklamada boru hattının zamanında faaliyete geçmesinin beklendiğini, ancak kapasitesinin günde yaklaşık 160 milyon metreküpten az olduğunu söyledi. Kaynaklardan biri, Perşembe gününden itibaren Kuzey Akımı üzerinden beklenen doğalgaz hacimleri hakkında "Gazprom, 11 Temmuz'dan önceki (bakım öncesi) seviyelere geri dönecek" dedi.
Avrupa Birliği (AB) Rusya’nın enerji tedarikini kesmesi endişeleri nedeniyle üye ülkelerin doğalgaz kullanımında gönüllü olarak yüzde 15’lik kesintiye gitmesini teklif etmeye hazırlanıyor. Hedef, Avrupa Komisyonu'nun Moskova tarafından potansiyel bir kesinti ile başa çıkmak için açıklanması planlanan talep azaltma planına eşlik eden bir düzenlemeye dahil edilecek.
Bloomberg'e konuşan konuyla ilgili bilgisi olan üç AB diplomatına göre, alınacak önlemler durumun kötüleşmesi ve gönüllü kısıtlamaların yetersiz kalması halinde uygulanması zorunlu başka önlemleri de içerecek. “Kış için doğalgaz tasarrufu” planına göre, komisyon ısınma ve soğutmayı azaltmayı içeren adımlarına yanında piyasa bazlı önlemler önermeyi planlıyor.
Avrupa Komisyonu bütçeden sorumlu üyesi Johannes Hahn, Gazprom'un bu mektubunun ardından bugün doğalgaz akışının Kuzey Akım 1 hattında bakım tamamlandığında devam etmeyeceğini beklediklerini söyledi. Wall Street Journal'ın haberine göre Hahn, "Faaliyete yeniden başlanmayacağı varsayımına göre hareket ediyoruz" dedi.
Bu arada Rusya Devlet Başkanı Putin, Gazprom'un doğal gaz sevkiyatını ihtiyaç olduğu kadar artırmaya hazır olduğunu söyledi. Kuzey Akım 2'nin kullanılmasını teklif etti.
Azerbaycan'dan alınan doğal gazı iki katına çıkarmayı planlayan Avrupa, bu konuda iyi niyet anlaşması imzalasa da Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP) için Ankara ile Bakü arasında imzalanan anlaşmaya göre, söz konusu boru hattındaki ek kapasitede ilk kullanım hakkı Türkiye'ye tanınıyor.
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve AB Komisyonunun Enerjiden Sorumlu Üyesi Kadri Simson, dün Azerbaycan'dan doğal gaz alımını artırmak ve mevcut kapasiteyi iki katına çıkarmak için iyi niyet anlaşması imzaladı.
Von der Leyen, dün yaptığı açıklamada, "AB, daha güvenilir enerji tedarikçilerine yöneliyor." ifadelerini kullanarak Avrupa'nın, Rus gazını ikame edecek çalışmaları sürdüreceğini belirtmişti.
Ancak Türkiye ile Azerbaycan arasında 26 Haziran 2012'de imzalanan hükümetlerarası anlaşmanın 7. maddesinin 8 ve 9. fıkralarına göre, TANAP'la ilgili atılacak kapasite genişletme ve arzı artırma çalışmalarında öncelik Türkiye'ye verilecek.
Söz konusu fıkralarda, "Devletler, yıllık on altı (16) milyar metreküp başlangıç hacminin üzerindeki, Azerbaycan Cumhuriyeti’ne ait ve TANAP sisteminden taşınması planlanan tüm doğal gazı öncelikle Türkiye Cumhuriyeti içerisindeki alıcılara teklif edileceğini kabul ederler. TANAP sisteminin yıllık otuz iki (32) milyar metreküplük başlangıç kapasitesinin üzerine genişletilmesi devletlerin karşılıklı anlaşmasına tabi olacaktır." ifadeleri yer alıyor.
Buna göre, Avrupa'nın almak istediği ek doğal gaz ve faydalanmak istediği kapasite için önce Türkiye ile anlaşılması ve Ankara'nın buna onay vermesi gerekiyor.
Toplam 1,3 trilyon metreküp kanıtlanmış doğal gaz rezervine sahip Azerbaycan'dan Avrupa'ya gönderilen gazın artırılması için ek yatırımlara ihtiyaç duyuluyor.
Güney Gaz Koridoru kapsamında inşa edilen TANAP'ın Avrupa ayağı olan TAP'ın yıllık kapasitesi 10 milyar metreküp olarak hesaplanıyor. Bu boru hattının kapasitesinin iki kat artırılması planlanıyor.
Rusya'dan yılda yaklaşık 155 milyar metreküp doğal gaz satın alan Avrupa'nın Azerbaycan'dan "çok daha fazla" gaz satın alması durumunda kayda değer bir ikame söz konusu olabiliyor.
Avrupa, Güney Gaz Koridoru'nda kapasite artışı istiyor ve bu kapsamda TAP'ın kapasitesinin 10 milyar metreküpten 20 milyar metreküpe çıkarılması teknik olarak mümkün görünüyor.
TANAP'ın kapasitesinin de 16 milyar metreküpten önce 24 milyar metreküpe, daha sonra 31 milyar metreküpe çıkartılması, yatırımlarla gerçekleştirilebilecek bir hedef olarak değerlendiriliyor. Bu hedeflerin ise 5 yıldan önce hayata geçirilmesi mümkün görünmüyor, zira kapasite artışları için yatırımlar yapılsa da ek protokoller ve anlaşmalar gerekiyor.