Ünsüzlerin nitelikleri nedir? Yumuşak ve sert ünsüzler nelerdir?

Ses yolunda bir engele çarparak çıkan sesler, ünsüz olarak tanımlanır. Yirmi bir ünsüz harfin on üç tanesi yumuşak ünsüzlerden meydana gelirken sekiz tanesi sert ünsüzlerden oluşmaktadır. Bir harfin yumuşak veya sert ünsüz olması, ses tellerinin titreşimine göre değişir. Türkçe dilbilgisi kurallarına göre bu ünsüzlerin kullanımları, aldıkları eklere göre değişiklik gösterir.

Yumuşak Ünsüzler Nelerdir?

Sert ünsüzle biten herhangi bir sözcüğün sonuna ek ilave edildiğinde son harfinde değişiklik olur. Bu değişiklik dilbilgisinde ünsüz yumuşaması olarak bilinir.

Alfabede bulunan b, c, d, g, ğ, j, l, m, r, v, y ve z harfleri yumuşak ünsüzleri oluşturur. Yumuşama olayı sert ünsüzden sonra gelen sesli harf ile ilgili bir durumdur.

Yumuşak ünsüzlere örnek olarak aşağıdaki kelimeleri gösterebiliriz.

• Sebep = sebebi (Kelimenin sonunda p harfi bulunmaktadır. Bu p harfi, sert ünsüzlerden biridir. Bu harf b harfine dönüşür ve ünsüz yumuşaması meydana gelir.)
• Kitap = Kitabı
• Senet = Senedin
• Diyalog = Diyaloğu
• Yemek = Yemeği
• Renk = Rengi

Sert Ünsüzler Nelerdir?

Alfabede toplam sekiz sert ünsüz harf vardır. Bunlar; p harfi de dâhil olmak üzere; ç, t, h, k, f, s ve ş harfleridir. Ses telleri titreşimden meydana gelen ünsüzlerdir. Sert ünsüzlere örnek olarak aşağıdaki sözcükleri gösterebiliriz.

• Geçmişten kaçarken geleceği ıskaladım. Bu cümlede “kaçarken” kelimesindeki “k” harfi sert ünsüzlerden biridir.
• Annem bana sarı bir elbise aldı. Bu cümlede “sarı” ve “bir” sözcüklerinde “r” sert ünsüz harfi bulunmaktadır.

Ünsüzlerin Nitelikleri

Ünsüzlerin kendi içinde birtakım özellikleri bulunur. Bu özellikleri şu şekilde sıralamak mümkündür.

• Ünsüzler ses tellerindeki titreşimlere göre yumuşak veya sert ünsüz olabilir.
• Sert ünsüz harfler, ses telleri titreşime girmeden ortaya çıkarken yumuşak ünsüz harfler ses tellerinin titreşimi ile meydana gelir.
• Bir ünsüz harfin boğumlanma yerine o ünsüz harfin çıkağı denmektedir. Dudak, diş, damak ve gırtlak olmak üzere toplam dört çıkak ünsüzü vardır.
• Ses yolunun durumuna göre ünsüz harfler sürekli ve süreksiz olmak üzere toplam iki gruba ayrılır. Ses yolunda daralma meydana geliyorsa sürekli ünsüzler, ses yolu kapalı ise süreksiz ünsüzler olarak tanımlanır.