Bir malın veya hizmetin, her üretici ve tüketici için farklı fiyatları vardır. Böylece o ürün ya da hizmet için biçilen bedel, her alıcıya göre değişiklik gösterir. Piyasalardaki arzın çok, talebin az olması durumunda fiyatlar düşer. Denge fiyatlar arasındaki dalgalanma piyasadaki üreticiyi ya da tüketiciyi kara geçirir. Bu kar iki taraf için de rant olarak adlandırılır.
Rant kelimesi sözlükte kar, kazanç ya da gelir ifadelerine karşılık gelir. Üretici olan kişi malını satarak kara geçmeyi hedefler. Belli bir piyasada oluşan denge fiyatının üzerinde satış yapan üretici avantaj kazanır. Bu da üretici rantı olarak adlandırılır.
Bir piyasadaki aynı malın tek bir fiyat olması nedeniyle üreticiler kazanç sağlar. Bu kazanç üreticinin rantıdır. Piyasa fiyatı ne kadar yüksek olursa üretici o kadar yüksek rant elde eder.
Tüketici rantı ile üretici rantı toplandığında ortaya çıkan rakam, toplam rant miktarını verir. Üretici rantı bir örnek ile şöyle açıklanabilir: Satıcı olan kişi ürettiği malını 5 paraya satmaya hazırdır. Ancak piyasalardaki dalgalanma sonucu ürettiği malım ya da sunduğu hizmetin değeri 10 paraya çıkmıştır. Aradaki 5 paralık fark üretici rantı olarak satıcının karı olur.
Tüketici rantı, elde edilmek istenen bir maldan ya da hizmetten elde edilen toplam kar ile piyasadaki fiyatı arasındaki fark olarak tanımlanır. İlk kez İngiliz bir iktisatçı olan Alfred Marshall ortaya atmıştır.
Piyasanın talep eğrisinin çok altında ve belirlenen fiyatın üzerinde kalan alan üzerinden hesaplanır. Talep eğrisi, tüketicilerin edinmek istediği her mal ya da hizmet için ödemeye hazır oldukları rakamı ölçer.
Talep eğrisinin altında kalan alan, bu mal ya da hizmete sahip olmanın toplam faydasını gösterir. Her birim için tüketicinin ödediği fiyat bu alandaki rakamdan çıkartıldığında tüketici rantının ne kadar olduğu anlaşılır.
Tüketici rantı hesaplaması için örnek olarak: Bir alıcı, bir malı 5 paraya almaya razıdır. Piyasadaki dalgalanma nedeniyle fiyatlar düşünce alıcı o malı 3 paraya bulur. Böylece kalan 2 para alıcının karıdır.