Uyanmak kelimesi Türkçe bir fiildir. Eski Türkçede “odun-“ olarak ifade edilen ve “uyanmak” anlamında kullanılan fiilden evrilmiş ve türemiştir. Türkçenin eski dönemimde “odunmak” olarak kullanılan kelime, Türkçede yaşanan – d - > - y – değişimi sonucunda “uyanmak” hâlini almıştır. Türk Dil Kurumuna göre uyanmak fiili mecaz anlamda da kullanılabilir. Uyanmak kelimesinin anlamları şu şekildedir:
Türkçede eş anlamlılık durumu farklı ifade edilmelerine rağmen aralarında anlam birliği ve benzerliği olan kelimelerde görülür. Türkçenin kelime haznesinin geniş olması da eş anlamlılık durumuna zemin hazırlayan bir durumdur. Neredeyse her kelimenin eş anlamı olan dilimizde uyanmak kelimesinin eş anlamı olan sözcükler bulunur. Ancak bu kelimeler genellikle mecaz anlamda ve halk ağzında kullanılan kelimelerdir. Uyanmanın eş anlamlısı olan kelimeleri şu şekilde sıralayabiliriz:
Ayıkmak kelimesi “kendine gelmek, ayılmak, aklı başına gelmek” gibi anlamda kullanılır ve halk ağzında tercih edilen bir ifadedir. Ayaklanmak kelimesi de benzer bir bağlamda kullanılır ve mecaz anlamdadır.
Uyanmak eş anlamlısı olan kelimeler “bilgisizlikten kurtulmak, gerçekleri kavramak” gibi anlamlar dâhilinde kullanılırlar. Bu noktada uyanmak eş anlamlısı kelimeleri cümle içerisinde kullanırken mutlaka cümlenin anlamı kontrol edilmelidir. Uyanmanın eş anlamlısı kelimelerle örnek cümleler kurarak kelimelerin kullanım alanlarını ve anlamlarını daha iyi pekiştirebiliriz: