Uyuz hastalığına neden olan parazit oldukça çok küçüktür. Sadece mikroskop yardımıyla görülebilir. İnsandan insana, hayvandan insana bulaşabilen bu hastalık, halk arasında gidişik ismi ile de bilinir. Eller, koltuk altları, karın bölgesi, parmak aralarında kaşıntıya ve yaraya sebep olur. Kaşıntı sonucunda iltihap oluşumu baş gösterebilir. Halk arasında bu hastalığın pislik yüzünden meydana geldiği düşüncesi vardır, lakin bu düşünce yanlıştır. Hastalığa temiz olan parazit hijyenik yerlerde de üreyebilir. Her yaşta görülebilir ve bulaşıcıdır. Sonbahar ve kış aylarında daha sık görülür.
Sarcoptes familyasından olan uyuz böceği, küçük olmasına rağmen büyük zararlar veren bir haşere türüdür. Bu böcek, deri altına girdiği zaman burada yumurtlar. Deri altında delik ve tüneller açıp, buralarda hızla üremeye başlar. O kadar fazla yumurta bırakır ki, bütün deriyi sarar ve iltihaplı kaşıntılara sebep olur. Yetişkin dişiler, yumurtalarını epidermis yani derinin üst katmanı olan cilt tabakasına yerleştirir. Bütün hayatlarını insan derisinde yaşayarak geçirebilirler.
Hastalığın parazitinin en sık görülme nedeni eşek, at ve koyun gibi hayvanlardan ya da başka birisinden bulaşmasıdır. Sağlıklı bir kişi, hastalık parazitini taşıyan biri ile temas etmesi halinde hemen bulaşır. Bulaşmakta çok hızlıdır, hatta salgına dahi yol açabilir. Bu sebeple deprem, savaş ve kıtlık gibi dönemlerde bu hastalık çok sık görülür. Özellikle çocuklarda bu hastalığın görülme ihtimali oldukça yüksektir. Ayrıca cinsel yollarla da bulaşan bu parazit, ev halkı arasında da salgın olarak kendisini gösterebilir. Hasta olan birinin diğer sağlıklı kişiler ile temas halinde olması, sarılması, dans etmesi, el sıkışması, beraber uyuması, ortak kıyafet ve eşyalar kullanması dahi hastalığın bulaşmasına sebep olabilir. Irk, cinsiyet veya bir sosyal sınıf ayırt etmeden yayılabilen bu hastalık; genelde çocuk bakım tesislerinde, huzur evlerinde ve cezaevi gibi kalabalık yerlerde yaşayan kişilerde daha sık görülür.
Hastalığın tedavisi ilaçlar ile böcekleri yok etme şeklindedir. Doktorlar bu hastalık için, genelde krem ve losyon reçete ederler. Bu ilaçlar vücutta, daha çok boyundan aşağı olan yerlere uygulanır ve 8 saat boyunca deride tutulur. Şayet hastalık tekrar ederse, bu kez ikincil bir tedavi uygulanır. Ayrıca, hastalık kolayca bulaştığı için, belirti olmasa bile bütün aile bireyleri tedaviye dahil edilmelidir. Tedavide yaygın olarak reçete edilen ilaçlar aşağıdadır;
Permetrin kremler, tedavide harici olarak kullanılır. Bu kremler, sarcoptes scabiei böcekleri ve larvalarının yok edilmesini sağlayan kimyasallar içerir. Bu permetrin kremler; genelde erişkinlerin, gebe kadınların, 2 aylık ve daha büyük olan çocukların kullanması için güvenilir olarak kabul edilir. Lakin bu krem, emziren annelerin kullanımı için uygun değildir.
Bu tür ilaçlar, krem veya losyon olarak bulunur. Bunlar iki gün boyunca, günde bir kez uygulanır. Crotamiton krem veya losyonlar, hamilelerin, çocukların veya emziren kadınların kullanması için uygun değildir. Ayrıca crotamiton ilaçlarla yapılan sürekli tedavilerin başarısızlıkla sonuçlandığı da görülmüştür.
Lindane losyon, aynı zamanda bir kimyasallardan arınma tedavisidir. Bu ilaç onaylanan diğer tedavilere karşı, vücudu yeterince tolerans göstermeyen hastalar için tavsiye edilir. Hamileler, 2 yaşından küçük çocuklar, yaşlılar, emziren anneler, hamileler ve 50 kg’dan daha az kiloda olan kişiler için uygun bir ilaç değildir.
Doktorlar, bu oral şekilde alınabilen reçeteli ilacı, bağışıklık sisteminde değişiklik olan kişilere, rahatsızlığın kabuklu olarak görüldüğü hastalara veya reçeteli krem ve losyon tedavilerine cevap vermeyen hastalara önerirler. Stromectol, hamileler, emziren kadınlar ve 15 kg’dan daha az kiloda olan çocuklara tavsiye edilmez.
Bütün bu ilaçlar, hızlı bir biçimde hastalığa neden olan böcekleri yok edebilir ya da kaşıntılar birkaç hafta sonra dahi devam edebilir. Doktorlar, tedaviye cevap vermeyen veya bu ilaçları kullanamayan kişiler için, vazelinin içerisinde kükürt bileşimleri gibi bazı harici ilaçlar önerebilir.
Hastalıktan kurtulmak amacıyla bir an önce bir doktora muayene olmanız gerekir. Hastalığa yakalanmışsanız, siz ve yakın çevrenizin hemen tedaviye başlaması gerekir. Şayet herkes tedavi edilmez ise, hastalık iyice kontrolden çıkar. Genelde doktorlar hastalık için krem ve losyonlar verir. Bunları uyguladıktan sonra ellerinizi iyice yıkamalısınız. Ayrıca hijyene dikkat etmeli ve tüm kişisel eşyalarınızı kaynar suyla en az 20 dk yıkamalısınız. Çünkü hastalığa neden olan böcek, eşyalar üzerinde 2-3 gün yaşayabilir. Tüm giysiler, özellikle vücutla temas eden iç çamaşırlar sıcak ütüyle ütülenmeli ve ev elektrik süpürgesiyle temizlenmelidir. Eşyalar plastik bir torbaya konularak iki hafta bekletilebilir. Çünkü akarlar burada beslenemedikleri için ölürler. Hastalık şayet başarılı bir şekilde tedavi edilirse, kaşıntı en fazla bir iki hafta devam eder.
Hasta kişilerin giysileri, havluları, iç çamaşırları ve yatak takımları her gün değiştirilmelidir. Ayrıca bu eşyalar en az 60 °C’de yıkanmalıdır. Ayakkabı ya da tüylü oyuncak hayvanlar, uzun süre vücut ile temas halinde bulunulan, yıkanıp temizlenemeyen bazı eşyalar, kuru bir şekilde 21 °C’nin üstünde olan plastik torbalarda, en az üç gün süreyle muhafaza edilmelidir. Aynı zamanda yastıklı mobilyalar, elektrik süpürgesi ile temizlenmeli ya da en az iki gün kullanılmamalıdır.
Tedavi için verilen kremleri uygulamadan önce banyo yapmalı ve vücudunuzu temizlemelisiniz. Özellikle geceleri kremleri sürmeli ve sabahları tekrar banyo yapmalısınız. Doktorun önerdiği kükürt içeren kremleri sürebilirsiniz. Krem sürerken cildinizin kuru olmasına dikkat etmelisiniz. Çünkü kremler, en az 8-10 saat vücudunuzda kalmalıdır. Bu şekildeki tedaviler genelde 10 gün sürer ve hasta kontrole gider. Hastalığın gidişatına göre tedaviye devam edilip edilmeyeceğine karar verilir. Tedavi sonrasında, ilk birkaç hafta daha kaşıntılar devam edebilir.
Dünyada her sene 300 milyondan fazla kişide bu hastalık görülür. Şayet tedavi edilmez ise, belli bir süre duraklama dönemine girer. Ardından tekrar ortaya çıkarak kişiyi rahatsız etmeye devam eder. Bu yüzden hastalığı anlar anlamaz, uzman bir dermatoloğa giderek tedavi olmanız gerekir. Yoksa bu illet hastalığı vücudunuzdan atamazsınız.
Uyuza tuzlu su: Tuzlu su ile banyo yapmanız ya da tuzu, sorunlu olan bölgelerinize sürmeniz yarar sağlayabilir.
Aloe vera jel: Hastalık deride kırmızı döküntü yapar. Bunlar için aloe vera jel en etkili çözümlerden birisidir. Aynı zamanda hem kaşıntıyı giderir hem de anti-mikrobiyal özelliklere sahip bir jeldir.
Lavanta yağı: Bu yağ kaşıntıyı hafifletir ve lezyonların dağılmasına engel olabilir. Enfeksiyona sebep olan parazitleri öldürmeye de yardımcı olur.
Zerdeçal: Derin yaraların iyileşmesine yardımcı olur. Biraz zerdeçal tozuyla suyu karıştırın ve hastalıktan etkilenen yerlere sürün. Biraz bekledikten sonra ılık su ile durulayın.
Çay ağacı yağı: Döküntülerle başa çıkmanızın başka bir yolu da çay ağacının yağıdır. Cildi yatıştıran ve kızarıkları hafifleten bu yağın anti parazit özellikleri de bulunur. Antiseptik özellikleri ile hastalığın vücudun diğer bölgelerine dağılmasını engeller.
Soğan: Hastalıkta oluşan kaşıntı ve döküntüleri gidermek için güçlü bir etkiye sahiptir.