Son günlerde başta İstanbul olmak üzere birçok şehirde ciddi bir artış gösteren uyuz vak’alarını değerlendiren İstanbul Aydın Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaşar Ali Öner, uyuzun hızlı tedavi edilmesi için erken tanı ve tedbirin büyük önem taşıdığına dikkat çekti.
Dünya çapında yılda yaklaşık 300 milyon uyuz vak’asına rastlandığını belirten Prof. Dr. Öner, “Uyuz, Üçüncü Dünya ülkeleri tropikal ve subtropikal ülkelerde endemiktir. Kışın daha yaygın olarak görülmekle birlikte bahar aylarında da sıklığı artar, bunun nedeni kışın kalabalık ortamlarda daha uzun süre bulunma ve soğuk ortamda akarın daha uzun yaşayabilmesidir. Bazı kırsal ve yoksul topluluklarda görülme sıklığı yüzde 10’a ulaşır ve vak’aların yüzde 60’ı çocuktur. Endemik olduğu yerler dışında her 7 yılda bir dalgalanma (7 yıllık kaşıntı), bazı bölgelerde 1525 yılda bir pik ve savaşlar süresince artışlar bildirilmiştir. Bununla birlikte aşırı kalabalık, göç, kötü beslenme, kötü hijyen, evsizlik ve demans zemin hazırlayan faktörler arasındadır” dedi.
Uyuzun yaş, cinsiyet ve sosyoekonomik düzey gözetmeksizin herkesi enfekte edebilen, son derece bulaşıcı bir hastalık olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Öner, uyuzun tanımını ve belirtilerini şöyle anlattı: “Uyuzda, zorunlu insan paraziti olan Sarcoptes scabiei var. Hominis’in neden olduğu kaşıntılı bir deri hastalığıdır. Parazit kişiye geçtikten sonra ortalama 3-6 hafta gibi bir süreden sonra şikayet oluşturmaya başlar. Özellikle geceleri artan, sıcak banyo ve duş ile şiddetlenen kaşıntı en önemli klinik bulgusudur.”
Uyuzun en önemli lezyonunun, literatürde “tünel” olarak adlandırılan, dalgalı kirli bir çizgi halinde görülen, parazitin içinde yaşadığı, 1 ilâ 10 milimetre uzunluğundaki yapı olduğunun altını çizen Prof. Dr. Öner, “Bu tünel adlı lezyonlar en çok el ve ayak parmak aralarında görülür. Bundan başka el bileğinin iç yüzü, koltuk altları, kulak arkaları, bel bölgesi, ayak bilekleri, ayaklar, kalçalar kadınlarda meme altları ve erkeklerde genital bölge; kaşıntı ve başka lezyonların görülebileceği vücut bölgeleridir. Ayrıca deride küçük kabarıklıklar ve sertlikler, su toplamaları ve kepekli-kabuklu lezyonlar yapabilir” diye konuştu.
Vücutta ve deride hissedilen her kaşıntının ciddiye alınması gerektiğine, ancak her vak’anın da uyuz olmayabileceğine dikkat çeken Prof. Dr. Öner, “Uyuzun tanısı çoğunlukla hikaye ve lezyon dağılımının tanınması ile konur. Özellikle geceleri şiddetlenen kaşıntı, yakın temas eden kişilerde benzer şikayetlerin olması, hastada tünel saptanması ve non-spesifik lezyonların tipik dağılımı tanıda önemlidir” ifadelerini kullandı. Normalde insanların çoğunda hücresel bağışıklığa ve uyuz parazitinin mekanik olarak uzaklaştırılmasına bağlı olarak parazitin sayısının giderek azaldığına dikkat çeken Prof. Dr. Öner, “Ancak uyuzun bazı klinik formlarında parazite karşı bağışıklık cevabının yetersiz olması ve deri duyarlılığının bozulması nedeniyle parazitler mekanik olarak uzaklaştıramadıkları için hastaların vücutlarında binlerce hatta milyonlarca sayıya ulaşabilirler. Bu yüzden aşırı bulaşıcıdır ve büyük hastane salgınlarına neden olabilir” şeklinde konuştu.
Uyuz hastalığının tedavisinin kişinin yaşına ve bağışıklık sisteminin durumuna göre değiştiğini ifade eden Prof. Dr. Öner, “Tedavide en önemli kural, aynı ortamı paylaşan kişilerin ve aile bireylerinin de, şikayetleri olmasa dahi, eş zamanlı olarak tedavi uygulaması gerekliliğidir. Bu anlamda; şüpheli kaşıntılı kişilerin doktora başvurması, doğru ve yeterli tedavinin alınarak yayılmanın önlenmesi açısından çok önemlidir. Tedaviyle paralel olarak eşyalardaki parazitleri yok etmeye yönelik uygulamalar da önerilir” diyerek sözlerini noktaladı.