Kolesterol, beyin, sinirler, kalp, bağırsaklar, kaslar, karaciğer başta olmak üzere tüm vücutta yaygın olarak bulunur. Vücudumuzun sağlıklı hücrelerin oluşumuna devam edebilmesi için, kolesterole ihtiyacı vardır, ancak fazla miktarda kolesterol sağlığımız üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir.
Ani körlük ve kanser tehlikesi
Uzmanların verdiği bilgiler ve yapılan araştırmalara göre, yüksek kolesterol, retinal damar tıkanıklığına bağlı ani körlüğe de neden olabiliyor. Retinal damar tıkanıklığı, ileri yaşlarda diyabetik göz hastalığından sonra en sık görülen retinal damar hastalığı olarak tanımlanıyor. Kolesterol yüksekliğine bağlı oluşan plaklar retinal damarlarda tıkanmaya neden oluyor. Bu etki; beyin ve göz arasında ki iletişimi sağlayan optik siniri etkiliyor ve körlüğe neden oluyor.
2000-2013 yılları arasında 660.000 kadın üzerinde yapılan çalışmalarda yüksek kolesterol ve meme kanseri arasında ilişki görüldüğünü açıklayan uzmanlar, “Yüksek kolesterol kadınlarda meme kanseri riskini % 64 arttırmaktadır” yorumunu yapıyor.
Kolesterol ikiye ayrılır
Kolesterol iyi ve kötü olmak üzere ikiye ayrılır. Kandaki kolesterol düzeyi yaşla beraber artar ve erkeklerde daha fazla bulunur. Kötü kolesterol yani LDL, düşük yoğunluklu kolesteroldür. İyi kolesterol yani HDL ise yüksek yoğunluklu kolesteroldür. HDL damar duvarındaki kolesterolü dışarıya taşır. Dolayısıyla ateroskleroz (damar sertliği) için koruyucudur.
Okan Üniversitesi Hastanesi Dahiliye Uzmanı Doç. Dr. Irmak Sayın Alan, kolesterol ile ilgili önemli bilgiler verdi.
Kolesterol yüksekliği nedir?
Vücudumuzun sağlıklı hücrelerin oluşumuna devam edebilmesi için, kolesterole ihtiyacı vardır, ancak fazla miktarda kolesterol sağlığımız üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Bu durum farklı şekillerde oluşur ve genellikle önlenebilir ya da tedavi edilebilir. Lipid (yağ) miktarının fazla olduğu bir kan, genellikle "hiperlipidemi" olarak adlandırılır. Kandaki kolesterol miktarlarının aşırı miktarı olarak tanımlanır.
Kan yağlarının yükselmesine neden olan faktörler nelerdir?
Yaş ve cinsiyet (erkekler için ≥45 yaş, kadınlarda ≥55 yaş, özellikle menopoz dönemi)
Sigara içilmesi
Yüksek lipoprotein varlığı (kanınızdaki yağ türü)
Genetik faktörler (aile geçmişi)
Yüksek tansiyon (≥140/90 mmHg)
Düzensiz beslenme
Hareketsiz yaşam
Obezite
Doymuş yağ ve trans yağ içeriği yüksek gıdaların tüketimi
Aşırı alkol tüketimi (yüksek trigliserid düzeyleri ile ilişkili)
Tip 2 diyabet
Tiroid bezinin az çalışması (hipotiroidizm)
Bazı ilaçlar: Östrojen, glukokortikoidler, doğum kontrol ilaçları
Kronik böbrek hastalığı
Kan yağlarının yüksekliğinin en yaygın türleri şöyledir:
Yüksek kolesterol (hiperkolesterolemi)
Yüksek trigliseritler (hipertrigliseridemi)
Kan yağlarının yüksekliğinin belirtileri nelerdir?
Hiperlipidemi bazı hastalarda belirgin bir belirti vermeden de ortaya çıkabilir. Çoğu kez yapılan rutin bir kan testi sırasında fark edilir. Bunun yanı sıra hastalarda aşağıda belirtilen bulgular da görülebilir.
Belirgin bir bulgu vermeden, hasta direkt olarak kalp damar hastalığı vb. bulgularla karşımıza çıkabilir
Karın ağrısı
Akut pankreatit (trigliserit yüksekliği kaynaklı)
Baş dönmesi
Denge kaybı
Baldırlarda yürürken meydana gelen ağrı
İnme
Göğüs ağrısı
Ksantomlar (dirsek, diz tendonları, vb). : Dislipideminin en yaygın dermatolojik belirtisi olup yağdan zengin anormal hücrelerin cilt altında birikimi ile oluşurlar.
Göz bulguları:
Korneal arkus veya korneada matlaşma: Özellikle ailesel hiperkolesterolemi ve genetik mutasyonlar nedeniyle çok düşük HDL (iyi) kolestrolü olan hastalarda karşımıza çıkmaktadır
Retinanın süt beyazı görünümü: Trigliserit değerleri çok yüksek olan hastalarda görülür. Nadiren görme kaybına yol açabilir.
Kan yağlarının yüksekliği nasıl tedavi edilir?
Hiperlipideminin tedavisi etkilenen kişilerin yaşı, belirtileri, eşlik eden hastalıkları ve risk faktörlerine bağlıdır. Tedavide öncelikle yaşam tarzı değişiklikleri benimsenmelidir. Bunlar;
Dengeli bir diyet - Kolesterolün neredeyse % 15'i sıkı bir diyet ile azaltılabilir. Daha az doymuş yağ, rafine edilmiş şeker ve alkol tüketimi önemlidir. Diyetinize daha fazla meyve, sebze, yağsız protein ve tahıl eklemeniz kolesterolün düşürülmesine yardımcı olabilir.
Kilo kontrolü
Düzenli Egzersiz - (Yürüyüş, Yoga, Dans vb.) - Her gün en az 30 dakika egzersiz yapın ve mümkünse bunu bir alışkanlık haline getirin
Sigaranın bırakılması
Ancak eşlik eden ciddi sistemik hastalıkları (şeker hastalığı, bilinen kalp damar hastalığı öyküsü, kronik böbrek hastalığı vb.) veya risk faktörleri olan hastalarda yaşam tarzı değişiklikleri ile kolesterol seviyeleri hedef değerlere çekilemez ise mutlaka bir hekim tarafından ilaç tedavisine başlanmalıdır.