Dünya’nın kendi ekseni etrafında yaklaşık 24 saat süren hareketi, gece ve gündüz döngüsünü meydana getirir. İnsan vücudu için bir günün 24 saatten biraz daha uzun sürme eğilimi göstermesi, yapay ışık ihtiyacını beraberinde getiriyor. Yapay ışık ise tüm olumlu etkilerinin yanında, biyolojik saatimizdeki krono-aksaklık denen olası bozukluk riskini de barındırıyor. Krono-aksaklık, vardiya usulü çalışan işçiler arasında yaygın görülen uyku bozukluğu, duyusal ve bilişsel bozukluklar, metabolizma düzensizlikleri veya kardiyovasküler sorunlar gibi sağlığı tehdit eden pek çok düzensizliğin artmasıyla ilişkilendiriliyor.
GECE IŞIĞA MARUZ KALMAK MELATONİNİ BASTIRIYOR
Işığın biyolojik saat üzerindeki etkileri maruz kaldığımız ışığın yoğunluğuna, spektrumuna, süresine ve zamanına bağlıdır. Gün boyunca parlak bir ışığa maruz kalmak performansımızı ve dikkatimizi geliştirip biyolojik sistemimiz için faydalı olurken, geceleri çok az ışık bile melatoninin salgılanmasını bastırabilir.Işığa maruz kalma süresi uzadıkça bu baskı da artacaktır.
GÜNDÜZ MAVİ, GECE KIRMIZI IŞIK
Mavi ışık gündüzleri fayda sağlarken geceleri oldukça yıkıcı bir etki yaratır. Bu nedenle kırmızımsı veya sıcak tonlardaki ampul veya lambalar gece kullanımı için daha uygundur ve hatta uykuya dalmak için bu ışıkların yoğunluğu daha da düşürülmelidir.
Zamanlama ise her zaman olduğu gibi burada da önemlidir. Günün farklı zamanlarında maruz kalınan ışık, vücut saatini ileri ya da geri alabilir. Sabahları ışığa maruz kalmak vücut saatimizi erken yatmak ve erken uyanmak için desteklerken öğleden sonra maruz kalınan ışık, vücut saatimizi erteleyerek bizi yatağa daha geç gitmeye teşvik eder. Bu yüzden parlak ışığa maruz kalmak; sabah işe veya okula gitmek için çok erken kalkma, jetlag ve ertelenmiş uyku evresi bozukluğu gibi durumların yol açtığı sapmaları ve olumsuz neticeleri düzeltmek adına etkili bir yöntem olabilir. Bununla birlikte vardiyalı çalışmada adaptasyonu geliştirmeye yönelik alınacak uzman tavsiyesi sadece kişinin biyolojik saatini değil, yaşam tarzını ve vardiya biçimlerini de hesaba katmalıdır.