Ülkemizde ise yetiştiriciliği botanik bahçelerde ve seralarda yapılır. Meyvesi 15-20 santimetreye kadar uzayabilir. Kullanılan kısmı, daha yeşilken toplanarak öncesinde kuru daha sonra nemli bir ortamda kurutulan henüz olgunlaşmamış meyveleridir. Yaprakları etli, sapsız ve yassıdır.
Birçok dünya mutfağında oldukça popüler olan vanilya, etrafa yaydığı güzel kokusu ve kendine özgü aroması sebebiyle farklı yemek çeşitlerinde sıklıkla kullanılır. Vanilya kokusunun etkileri olumsuz duyguları yok ederek mutluluk verir. Aynı zamanda iştah açan vanilya kokusu özellikle sakinleştirici özelliğiyle bilinir.
Miktar: 100 g
Kalori (kcal): 400
Yağ (g): 0
Karbonhidrat (mg): 88.8
Protein: 0
Vanilya, kuvvetli organik bileşikler ve antioksidanlar içerir. Özellikle kalsiyum, demir, sodyum bakımından zengin bir yapıya sahip olan vanilyanın içerisinde yağ ve kolesterol bulunmaz. Şeker oranının yüksek olması sebebiyle kalori değeri yüksektir. Kilo almaya çalışan kişiler için mükemmel bir gıda takviyesi olması da yüksek kalori değerinden kaynaklanır.
Bazı nörolojik çalışmalar vanilya özütünün depresyon ve anksiyete bozuklukları üzerinde olumlu bir etkisi yarattığını kanıtlamıştır. Suya ya da süte katılan vanilya özütü, kaygı ve endişenin yarattığı semptomları azaltmaya yardımcı olur. Vanilyanın kokusu da hastayı ruhsal yönden rahatlatarak depresyon tedavisine destek olur. Yapılan bir araştırmada klostrofobi semptomlarının hafifletilmesinde vanilya ile yapılan aromaterapinin etkili olduğu kanıtlanmıştır.
Vanilyanın içerisindeki vanilium, acı biberde ve tarçın gibi baharatlarda bulunan eugenol ile benzerlik gösterir. Bu kimyasal bileşen, merkezi sinir sistemi üzerinde olumlu etkiye sahiptir. Acı bibere acınısı veren ve vanilyanın içerisinde bulunan kapsaisin ise etkili bir ağrı kesici görevi görür. Bu sayede vanilya, diş ağrısı ve enfeksiyona karşı direnç kazanmaya yardımcı olur.
Aktif bir bileşen olan vanilinin kardiyovasküler etkileri üzerine yapılan araştırmalar, vücuttaki yüksek kolesterol düzeylerini ölçülebilir derecede azalttığını göstermiştir. Bu bilgi kalp krizi ve felç riski yüksek insanlar için oldukça önemlidir. Çünkü düşük kolesterol aterosklerozu, erterdeki iltihaplanmayı ve kan pıhtılaşmasını önler. Kalp sağlığının korunması için yemeklerde mutlaka vanilya kullanılmalıdır. Ayrıca vanilya özütü içeren çaylardan da günde 2 fincan tüketilebilir.
Sahip olduğu antibakteriyel özellikleriyle akne tedavisindeki olumu etkileri, vanilyanın cilde faydalarının başında gelir. Vanilya, cilt sağlığının korunmasında önemli rol oynayan tiamin, niasin, B6 vitamini, pantotenik asit ve antioksidan bakımından oldukça zengindir. Antioksidanlar cildi toksinlerden kaynaklanan hasara karşı korumakta oldukça etkilidirler.
Cildi canlandırmak için vanilya maskesi uygulanabilir. Bu maskenin elde edilebilmesi için limon suyuna 3 çorba kaşığı esmer şeker ve 2 damla vanilya yağı eklenir. Bu maske cilde birkaç dakika masaj yaparak yedirilir ve devamında cilt ılık suyla durulanır.
Vanilya vücutta analjezik ve antienflamatuvar etki gösterdiği için öksürük, soğuk algınlığı ve solunum yolu enfeksiyonu ile savaşmaya yardımcı olur. Vanilya özü, ılık su ile karıştırılıp içildiğinde balgamı atmaya yardımcı olur ve boğazda anestezik bir etki yaratır. Vanilyanın antibakteriyel özelliği öksürük ve boğaz ağrısını hafifletirken bu semptomlara sebep olan enfeksiyon veya hastalığın ortadan kaldırılmasına da yardımcı olur.
Vanilya bazı yağlarla ya da bitkisel karışımlarla birlikte kullanıldığında saça ipeksi ve yumuşak bir görünüm kazandırır. Sağlıklı saçlara kavuşmak için uygulanacak formül ise; eritilen bir miktar shea yağına 5 damla vanilya esansı yağı, badem, jojoba, ve hint yağı eklemekten geçer. Bu karışım soğuduktan sonra yumuşak bir kıvama gelene kadar harmanlanır. 10-15 dakika saçta bekletilir ve saç şampuanla yıkanır. Bu besleyici karışım, saçın yapışkan ve hacimsiz bir hale gele gelmeden yumuşak ve şekil alabilir olmasını sağlayacaktır. Karışım daha sonra kullanılmak üzere buzdolabında muhafaza edilebilir.
Şekerli vanilin ve saf vanilya aroma verici esansı sebebiyle hemen hemen bütün kek pasta, tatlı, kurabiye, dondurma, çikolata yapımlarında kullanılır. Ancak vanilya ile marketlerden temin edilen vanilin aynı şey değildir. Vanilya, tropikal iklime sahip bölgelerde yetişen bazı orkide türlerinin meyvelerinden elde edilen doğal bir gıdadır. Vanilin ise aslında vanilyaya kokusunu veren ana maddedir.
Şekerli vanilin, kimyasal yollarla selüozdan elde edilen sentetik bir gıda maddesidir. Şekerli vanilin zararlı mı sorusu da sentetik bir gıda maddesi olmasından dolayı sıklıkla sorulur. Bilinen bir zararı olmasa da sentetik olması, uzmanlar tarafından kullanımının tavsiye edilmemesine sebep olur.
Doğal yollarla elde edilmiş vanilya, sağlık açısından çok daha faydalıdır. Çünkü paketlenmiş şekerli vanilin aslında vanilyanın taklitidir. Vanilyanın üretiminin oldukça meşakkatli olması sebebiyle üretilen vanilya miktarının toplam talebi karşılayamaması, alternatif gıda maddelerine yönelmeye neden olmuştur. Vanilyanın üretim aşamasında kesinlikle kimyasal gübre, tarım ilacı ya da makina kullanılmaz. Üretimin her aşaması tamamıyla işçilik gerektiren doğal yöntemlerden oluşur. Bu da vanilyayı safrandan sonraki en pahalı ikinci baharat yapıyor.
Yaygın olarak kıyılmış vanilyanın etil alkol ve su ile yaklaşık 48 saat bekletilip süzülmesiyle elde elde vanilya özütü kullanılır. Vanilya özütü dışında ise toz, aroma ve vanilya şekeri formlarında da çeşitli kullanım şekilleri vardır. Toz hali genelde kek, pasta, kurabiye, kakao yapımında kullanılır. Bu kullanımda en sık tercih edilen vanilya çeşitleri ise madagaskar ve burbon vanilyadır.