Suriye’de yaşanan olaylar çerçevesinde, Ankara ile Tahran arasında bir kriz başgösterirken, İran’ın, Türk vatandaşlarına yönelik vize uygulamasını değiştirerek, “vize muafiyetini” geçici olarak askıya aldığı ortaya çıktı. İran, ülkede gerçekleştireceği 16. Bağlantısızlar Hareketi Zirvesi’ni gerekçe göstererek Türk vatandaşlarının “1 Eylül’e kadar” vize almadan ülkeye giriş yapamayacağını bildirdi.
**Dışişleri’ne bildirdi**
İran Genelkurmay Başkanı Hasan Firuzabadi’nin, Türkiye’nin Suriye politikasını eleştirirken yaptığı, “Böyle giderse sıra Türkiye’ye gelecek” açıklamasına Başbakan Recep Tayyip Erdoğan önceki gün sert bir açıklamayla yanıt verdi. Erdoğan’ın, İran Dışişleri Bakanı’nın Ankara’da olduğu gün verdiği, “Kendini hesaba çek” yanıtı gerginliğin boyutunu ortaya koyarken, İran Dışişleri Bakanlığı’nın, kısa bir süre önce Türk Dışişleri Bakanlığı’na gönderdiği mesajda geçici süreyle vize rejimini değiştirdiğini bildirdiği ortaya çıktı. Söz konusu bildirimin, İran ile Türkiye arasında, Suriye konusunda başgösteren gerilimli ortamda denk gelmesi dikkati çekti.
**1 Eylül’e kadar askıda**
Tahran yönetimi, halen yürürlükte olan ve vize muafiyeti olarak tanımlanan; karşılıklı ülke vatandaşlarının vizesiz olarak seyahatini sağlayan uygulamayı 5-31 Ağustos arasında kaldırdığını açıkladı. Böylelikle, söz konusu tarihler arasında, “umuma mahsus pasaport sahibi” olup Türkiye’den İran’a gidecek Türk vatandaşları ile İran’dan Türkiye gelecek İran vatandaşlarının vize olmaksızın girişleri yasaklandı. İran yönetimi, söz konusu uygulamayı askıya almasına gerekçe olarak ülkede gerçekleştirilecek 16. Bağlantısızlar Hareketi Zirvesi’ni gösterdi. Ancak İran, 2008’de yine Tahran’da düzenlenen ve dönemin Dışişleri Bakanı Ali Babacan’ın katıldığı 15. Bağlantısızlar Hareketi toplantısı için herhangi bir ülke için benzer bir uygulama yapmamıştı.
**TIR kuyrukları başladı**
İçişleri Bakanlığı yetkilileri, Tahran yönetiminin, gerilen ilişkiler gölgesinde gerçekleştirilecek zirvede, herhangi bir provakasyon ya da sorun yaşanmasını önlemek amacıyla vize uygulamasını başlattığına dikkati çekti. İran’ın vize muafiyetini askıya alınmasıyla birlikte özellikle Gürbulak ve Esendere sınır kapılarında uzun TIR kuyrukları oluşmaya başladı.
**İRAN DIŞİŞLERİ BAKANI SALİHİ**
Görüş ayrılığı var olumsuz etkisi yok
Ankara ziyaretini “zamanında ve yararlı”, ikili ilişkileri de “olumlu ve yapıcı” olarak değerlendiren İran Dışişleri Bakanı Ali Ekber Salihi, ”İki ülke, ilişkilerin daha da derinleş-tirilmesi amacını taşıyor. Tabi ki görüş ayrılıkları da var, ancak bunların ilişkiler üzerinde olumsuz etkisi yok” diye konuştu. Türkiye’nin, bazı İranlı yetkililerin açıklamalarından duyduğu rahatsızlığı ifade ettiğini belirten Salihi, Türkiye tarafından İran’a karşı olumsuz bir yaklaşıma şahit olmadıklarını söyledi. İranlı bazı yetkililerden, açıklamalarında farklı açıları da dikkate almaları ricasında bulunan Salihi, Türkiye ile dostluk ve yakınlık ortamına önem verdiklerini kaydetti. Salihi, Suriye’de kaçırılan İran vatandaşlarının serbest bırakılmasının yanı sıra bu ülkedeki durumun da ele alındığını bildirdi.
**
İRAN GÜVENLİK SEKRETERİ**
‘İran Suriye’ye müdahaleye karşı’
Bir dizi temas için Suriye’de bulunan İran Ulusal Güvenlik Sektreteri Dr. Said Celili, ”Suriye İsrail’e direniş gösterdiği için bazıları tarafından siyasi ve ekonomik intikam alınıyor” dedi. Suriye’de 16 aydan bu yana devam eden siyasi kriz ile ilgili olarak Celili, ”Çözüm, Suriye halkının kendi geleceklerine kendilerinin karar vermesidir. Demokrasi içten olur, dışarında ithal edilemez. Çözüm ulusal diyalogla, seçimle olmalı, bu olursa şiddet durur. Dış baskılar ve yaptırımlar kaldırılmalı, İran baştan beri dış müdahaleye ve Suriye’ye yaptırım uygulanmasına karşıydı. (Muhalifleri terörist olarak değerlendirerek) Herkesin Suriye’nin maddi ve manevi sınırlarına saygı göstermesi gerekiyor. İran Suriye’ye askeri müdahaleye karşıdır” dedi.
**Adım adım İran krizi**
**27 Temmuz**
İran Kültür ve İslami İrşat Bakanlığı, dış seyahatlerle ilgili açık hava reklamlarının yasaklandığını açıkladı. Bu reklamlarda ağırlıklı olarak Türkiye ile ilgili tanıtım ve kampanyalar yer alıyor.
İran, yurtdışına çıkan turistler için serbest piyasadan yaklaşık yüzde 40 daha ucuz olarak verdiği dövizi kesme kararı aldı. İran, yurtdışına çıkan vatandaşlarına, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu kısa mesafeler için kişi başına 400 dolar, uzun mesafeler için 1000 dolar ucuz döviz veriyordu.
**29 Temmuz**
Salihi ile basın toplantısı yapan Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim, “Suriye’de yakalanan bir gurup gazeteci olarak ülkeye girdikten sonra başka eylemlerde bulundu. Bu teröristler Türkiye üzerinden Suriye’ye girmiştir” dedi.
**5 Ağustos**
Salihi, Davutoğlu’ndan Suriye’de kaçırılan 48 İranlı’nın kurtarılması için yardım istedi.
**6 Ağustos**
İran Meclis Başkanı Ali Laricani’nin danışmanı Hüseyin Şüyhülislam, “Katar, isyancılara mali destek veriyor. Türkiye de toprağındaki bazı üsleri bu gruplara tahsis etmiş ve onlara gerekli askeri eğitimi sağlıyor. Eğer Ankara ve Doha’nın yeşil ışığı olmasaydı bu gruplar kaçırma olayına cüret edemezlerdi” dedi.
İran Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Hasan Firuzabadi, “Türkiye byük şeytan ABD’nin hedefleri doğrultusunda hareket edior ve Suriye’den sonra sıra Türkiye’ye gelecek” dedi.
**7 Ağustos**
Türkiye Dışişleri Bakanlığı sitesinde, “İran Devrim Muhafızları’nın internet sitesinde yayınlanan Firuzabadi’nin açıklaması başta olmak üzere, bası İranlı yetkililer tarafından ülkemizle ilgili olarak yapılan asılsız ithamlarla dolu açıklamaları ve son derece yakışıksız tehditleri şiddetle kınıyoruz” denildi.
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan: Yanında kimse kalmadığı zaman İran’ın yanında Türkiye vardı. Öldüren rejimi savunmanın bizim inancımızda yeri var mı yok mu. İranlılara soruyorum.
Salihi, Davutoğlu’na, “Resmi açıklamalara itibar edin. Türkiye’nin mesajlarını ve rahatsızlığını Tahran’a ileteceğim” dedi.