İSTANBUL (İHA) - Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Başkanı Doç. Dr. Doğan Cansızlar, Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası'nın (VOB) SPK'nın finansal piyasaların geliştirilmesi konusunda yürütülen yoğun çalışmalarının önemli ürünlerinden biri olduğunu belirterek, "Piyasa katılımcılarının ve düzenleyici kurumların geçen yıllar içinde edindikleri tecrübeler sayesinde VOB önümüzdeki dönemde hızlı gelişimine devam edecektir" dedi.
Vadeli İşlem Piyasaları Birliği'nin Dedeman Otel'de yapılan yıllık toplantısında "Türkiye'de Vadeli İşlem Piyasaları" başlıklı konuşmasına, Vadeli İşlemler Piyasaları Birliği'nin yıllık toplantısına İstanbul'un ev sahipliği yapıyor olmasının verdiği mutluluğu ifade ederek başlayan SPK Başkanı Doç. Dr. Doğan Cansızlar, "Hepimizin bildiği gibi, finansal piyasalar reel piyasalara destek vermek bakımından son derece önemli bir rol oynamaktadır. Dolayısıyla gelişmiş ve sağlıklı işleyen bir finansal sistem, ekonomik kalkınma için son derece önemlidir" dedi.
SPK'nın kurulduğu 1982 yılından itibaren finansal piyasaların gelişmiş ülke örneklerini yakalayabilmesi için gerekli hukuki ve kurumsal yapıyı oluşturmak konusunda yoğun bir çaba harcadığını ve bu konularda Türkiye'yi örnek ülkeler seviyesine getirdiğini kaydeden Doğan Cansızlar, "Geçtiğimiz yıllar içerisinde ülke ekonomisinde sağlanan istikrarında katkısıyla sermaye piyasalarımızla ilgili olarak çok önemli işler gerçekleştirdik. Şüphesiz bunların en başta geleni, AB'ye tam üyelik ile ilgili hedefimiz çerçevesinde düzenlemelerimizi AB ile uyumlu hale getirmek olmuştur. Kurulumuzda AB ile ilgili çalışmaların önceden başlatılmış olması uyum sürecinin daha kolay ve sorunsuz tamamlanmasına büyük katkı sağlayacaktır. Halen Almanya düzenleyici otoritesi ile birlikte yürüttüğümüz eşleştirme projesi kapsamında yoğun bir şekilde çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Gelecek iki yılki program da bu doğrultuda hazırlanmış durumdadır. Bu iki yıl sonunda en alt detaydaki düzenlemelere kadar AB ile tam uyumlu hale gelmiş olacağız" diye konuştu.
"YOĞUN ÇALIŞMALARIN ÖNEMLİ ÜRÜNLERİNDEN BİRİ VOB'DUR"
Finansal piyasaların geliştirilmesi konusunda yürütülen yoğun çalışmaların önemli ürünlerinden birinin de VOB (Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası) olduğunu vurgulayan Doğan Cansızlar, "Vadeli işlem piyasalarının eksikliği ülkemizde uzun yıllar hissedilmiştir. Özellikle 1980'li yılların ortalarında başlayan liberalleşme ve dışa açılma sürecinin ekonomiye getirdiği deregülasyon süreci ile birlikte fiyatlar serbestçe belirlenmeye başlamış, böyle bir ortamda ekonomik birimler fiyat değişimi risklerine daha fazla maruz kalmışlardır.
Bu risklerin yönetilmesinde önemli bir rol üstelenecek bir vadeli işlem ve opsiyon piyasasının ülkemizde kurulması çalışmalarının başlangıcı 80'li yılların sonlarında kadar geriye gitmektedir. Bu süre içerisinde ekonomimizde yaşanan makroekonomik dalgalanmalar ve mevzuatın oluşturulmasındaki güçlükler bu piyasanın faaliyete geçirilmesini 2005 yılına kadar geciktirmiştir. Bilindiği üzere, finansal araçlar açısından bakıldığında vadeli işlemlerin yapılabilmesi için döviz ve faiz gibi ekonomik değişkenlerin fiyat ve oranlarının piyasada serbest bir şekilde oluşması gerekmekte, hatta bunun da ötesinde bu piyasada oluşan fiyatların sağlıklı bir şekilde teşekkül etmesi gerekmektedir. Benzeri husus tarım ürünleri için de geçerlidir. Devletin taban fiyat açıklayarak fiyatları belirlediği bir ekonomik ortamda da vadeli işlemlerden bahsetmek mümkün değildir. Yine vadeli işlem yapmak için fiyatlarda volatilite (oynaklık) olması gerekmekle birlikte, bu volatilitenin de belirli düzeylerde, yani sınırlı olması gerekmektedir.
Fiyatların aşırı derecede dalgalı olduğu ekonomilerde vadeli işlem sözleşmelerinde pozisyon almanın yaratacağı riskler, ekonomik birimlerin bu piyasalarda işlem yapmamayı tercih etmelerine sebep olabilecektir. Ülkemizde 2001 yılında yaşanan krizden sonra faaliyete geçirdiğimiz İMKB Dövize Dayalı Vadeli İşlemler Piyasası, hedeflenen sonuçlara ulaşılamaması bakımından bu konuda bir örnek teşkil etmektedir. Bir ülkede vadeli işlem piyasalarının işler hale gelebilmesi için zamanlama son derece önemlidir. Bu bakımdan VOB'un zamanlamasının son derece doğru olduğunu ve yaşanan onca yıllık gecikmeye değdiğini söyleyebilirim" şeklinde konuştu.
VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI'NIN BİR YILI
SPK Başkanı Doğan Cansızlar, Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası'nın ilk yılına ilişkin değerlendirmesinde şunları sek ülkeler seviyesine getirdiğini kaydeden Doğan Cansızlar, "İMKB'de daha önce oluşturulmuş olan Dövize Dayalı Vadeli İşlemler Piyasası ve İAB Altına Dayalı Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasaları'nda hedeflenen likidite düzeylerine ulaşılamaması, faaliyete geçiş aşamasında piyasa katılımcılarında endişelere sebep olmuş ve bu durum dile getirilmiştir.
VOB geçtiğimiz bir yıl içerisinde sürekli artan işlem hacmi ve açık pozisyonu rakamları ile bu endişeleri ortadan kaldırmıştır. Ülkemizdeki yatırımcıların da döviz, faiz ve hisse senetlerinin fiyatlarında meydana gelen değişikliklere karşı kendilerini koruyabilmelerini sağlayacak vadeli işlem sözleşmelerini alıp satabilecekleri organize bir borsanın olması bizleri fevkalade mutlu etmektedir. Borsanın faaliyete geçmesi sırasında başarılı olacağına inandığımız gibi, gelecekte ülkemiz ekonomisi içerisindeki ağırlığının hızla artacağı konusunda da herhangi bir şüphe duymuyoruz.
Zira, benzeri borsa örnekleri incelendiğinde esas gelişmenin genellikle ikinci yıldan sonra gerçekleştiği görülmektedir. Her ne kadar bankalar kanalıyla yapılan forward işlemler ülkemizde vadeli işlemlerle ilgili bir farkındalık yaratmış olsa da, vadeli işlemlerin yatırımcılar tarafından özümsenmesi ve risk yönetiminde kullanılmaya başlaması belirli bir zamanı gerektirmektedir. VOB'un sermaye piyasamızın çok olgun ve profesyonelleşmiş olduğu bir seviyeden başlama şansına sahip olduğunu da göz önüne alarak, Sermaye Piyasası Kurulu olarak VOB'taki gelişimin çok daha hızlı olmasını bekliyor ve buna inanıyoruz. Esasen ilk yıl içerisinde işlem hacmi ve açık pozisyon sayısı gibi göstergelerin zaman içerisine yayılan bir şekilde artması ihtiyatlılık bakımından da faydalı olmuştur.
Bilindiği üzere vadeli işlemler, riskten korunma imkanı sağladığı kadar, doğru şekilde kullanılmadığı takdirde veya spekülatif amaçlı olarak işlem yapanlar için yüksek kaldıraç etkisi nedeniyle riskli bir yatırım aracı haline de gelebilmektedir. Bu yüzden yatırımcıların, zaman içerisinde bu işlemlerin niteliklerini daha iyi kavradıktan sonra VOB'da işlem yapmaya başlamaları doğru bir başlangıç olmuştur. Başlangıçta 35 olan borsa üye sayısının zaman içerisinde 57'ye yükselmesi de gelişme sürecinin profesyonel piyasa katılımcıları açısından bile zaman aldığını göstermektedir. Bu bakımdan VOB'un ilk yılı hem Borsa hem de yatırımcılar için bir ısınma dönemi olarak nitelendirilebilir".
VOB'LA İLGİLİ DÜZENLEYİCİ YAKLAŞIM
Düzenleme yaklaşımı açısından dünya örnekleri ile birlikte bakıldığında esas itibariyle vadeli işlem piyasalarının işleyişinin küçük farklılıklar dışında birbirinin aynı olduğunun görüldüğünü belirten Doğan Cansızlar, "Borsalara ve takas kuruluşlarına üyelik, sözleşmelerin unsurları, işlem teminatları, pozisyon limitleri gibi esaslar için tüm dünyada genel kabul görmüş kurallar bulunmaktadır. Ülkemizdeki mevzuatın düzenlenmesi de tüm bu hususlar göz önüne alınmak suretiyle yapılmıştır.
VOB anonim şirket şeklinde örgütlenmiş ilk özel borsamız olması açısından düzenleyici otorite olan Kurulumuz için de yeni bir deneyim olmuştur. Gerek faaliyete geçiş döneminde, gerekse faaliyete geçtikten sonraki bir yıllık dönemde sistemin işleyişi, denetim ve gözetim gibi konularda işbirliği ve uyum içerisinde çalışılmıştır. Düzenleyici otorite olarak borsaya 'VOB7 ve 'VOB A.Ş.' olmak üzere iki farklı yaklaşımımız bulunaktadır.
VOB, yani borsadaki piyasalar, bu piyasalarda yapılan işlemler ve üyeler ile takas sistemi gibi işleyişe yönelik konularda Kurulumuz İMKB'den edindiği tecrübelerle etkin bir şekilde sürece müdahil olmakta, diğer taraftan 'VOB A.Ş.'nin yani şirketin iç işleyişi ve giderleri gibi yatırımcılar ve piyasalar açısından öncelik taşımayan konularda ise işleyişe müdahale edilmemektedir. Bu durum Kurulumuzun VOB'da yatırımcılar ve piyasalar açısından esas önemli olan konulara daha fazla yoğunlaşmasını sağlamaktadır. Oluşturulan yapının uluslararası örneklere benzer şekilde son derece sağlıklı olarak işlediğini söyleyebiliriz.
Önümüzdeki dönemde de VOB'un ivme kazanması için bu işbirliği yoğun bir şekilde sürdürülecek ve gerekli çalışmalar yapılacaktır. Bilindiği üzere, Kurulumuzca yapılan tebliğ değişikliği ile yatırım fon ve ortaklıklarının VOB'da işlem yapmasının önündeki engeller kaldırılmış olup, bunun faiz oranına dayalı vadeli işlem sözleşmelerinin işlem hacmini olumlu etkilemesi beklenmektedir. Ayrıca, 2006 yılı başından itibaren alternatif yatırım araçlarından elde edilen kazançlara uygulanan yüzde 15'lik stopajın VOB'da uygulanmıyor olması da yatırımcılara önemli bir teşvik unsuru oluşturacaktır.
"VOB ÖNÜMÜZDEKİ DÖNEMDE HIZLI GELİŞİMİNE DEVAM EDECEKTİR"
SPK Başkanı Doç. Dr. Doğan Cansızlar, VOB'da yeni ürünler ve riske duyarlılık-vadeli işlem kültürü hakkında şunları söyledi:
"Zaman içerisinde piyasa katılımcılarından gelecek talepler de dikkate alınarak VOB'da işlem gören sözleşme sayısının artırılması konusunda da çalışılacaktır. Bu bakımdan kısa süre önce işleme başlayan altına dayalı vadeli işlem sözleşmeleri iyi bir örnek teşkil etmektedir. Piyasada türev araçların kullanımı ile ilgili bilgi birikimi ve tecrübenin atmasına bağlı olarak zaman içerisinde opsiyon sözleşmelerinin de işlem görmesi gündeme gelecektir. Mevcut durumda VOB'da aktif olmayan buğday ve pamuğa dayalı sözleşmelerin, aktif biçimde alım satımı ise söz konusu ürünlerin spot piyasa organizasyonunun gelişmesi ve lisanslı depoculuk müessesinin yaygınlaşmasına paralel olacaktır.
VOB'un tanınması kadar önemli bir başka konu da ülkemizdeki riske karşı duyarlılığın artmasıdır. Vadeli işlemler ülkemiz için görece yeni bir konudur. Ancak, geçmişte yaşanan tecrübeler risk yönetiminin ne derece önemli olduğunu da net olarak ortaya koymuştur. Bu bakımdan hem finansal hem de reel sektörün VOB'u daha çok kullanmaları konusunda tanıtım ve bilgilendirme konusunda da VOB ile birlikte yoğun olarak çalışmaktayız. Ülkemizde riske karşı duyarlılığın artmasının ve buna ilişkin kültürün oluşmasının da bir zaman gerektirdiğini biliyoruz. Sonuç olarak, piyasa katılımcılarının ve düzenleyici kurumların geçen yıllar içinde edindikleri tecrübeler sayesinde VOB önümüzdeki dönemde hızlı gelişimine devam edecektir.
VOB'un derinlik kazanması ile beraber, kuralları önceden belirlenmiş, şeffaf bir ortamda işlem yapılmasının oluşturacağı imkanlar, ekonomimizdeki tüm aktörler açısından, yeni, daha az riskli ve daha öngörülebilir bir dönemin başlangıcı olacaktır".