Dünyanın her yerinde, her zaman bazı yasaklar vardır. Kitaplar da bu yasaklardan nasibini alır. İşte yasaklı kitaplar...
6 Mayıs 1931 günü Nâzım Hikmet, yazdığı ilk beş şiir kitabında (835 Satır (1929), Jokond ile Sİ-YA-U (1929), Varan 3 (1930), 1+1=1 (1930), Sesini Kaybeden Şehir (1931) ‘bir zümrenin başka zümreler üzerinde hâkimiyetini temin etmek gayesiyle halkı suça teşvik ettiği’ iddiasıyla mahkemeye sevk edildi.
Rıfat Ilgaz 1940’lı yıllar için oldukça anlamlı olarak görülen ”Sınıf” sözcüğünü kitabının adı olarak seçince hakim karşısına çıkmak zorunda kaldı.1944 yılının Ocak ayında yayımlanan Ilgaz’ın ikinci şiir kitabı “Sınıf”ın kapak rengi de kırmızı olunca, kitap yasaklanmaktan kurtulamaz ve yazarı 6 aya mahkum edildi.
Aşk hikayeleriyle başladığı öykü serüveni, yaşadığı fırtınalı hayat ve kıstırılmışlıkla git gide sertleşmiş, ideolojikleşmiş, sonunda hırçın yaklaşımlarla birlikte başkaldırıya dönüşmüş olan Sabahattin Ali’nin 1947 yılında yayınlandığı son öyküsü Sırça Köşk’te devlete bir başkaldırış olduğu iddiasıyla yayından kaldırıldı.
Kitabın ana karakteri Nevin zengin bir ailenin kızıdır. Fakat kadın aradığı mutluluğu bir türlü bulamaktadır. Kitap Nevin’in mutluluğu, huzuru arayış çabası anlatılmaktadır. 40’lı yılların belki de en şaşırtıcı yasaklı kitaplarından biri olan Sait Faik’in “Medar-ı Maişet Motoru” isimli romanı 1944’te yayımlandığında sıkıyönetim mahkemelerince toplatıldı. Kitabın toplatılma gerekçesi ise kitaptaki kahramanlardan biri eski bir asker kaputu giymektedir. Ve sıkıyönetim, askerin eski bir asker kaputu giyemeyeceğine hükmetmiştir.
1948 yılında ‘Köy Edebiyatı’nın da çığır açıcısı olarak görülen Mahmut Makal’ın “Bizim Köy” adlı romanına toplatılma kararı alındı. Makal, ‘Anadolu köylerinin ekonomik ve sosyal yapısını kötü göstererek komünizm propagandası yaptığı’ gerekçesiyle 1949 yılında tutuklandı. Makal 1967'de Unesco tarafından dünya gençliğine örnek insan olarak seçildi.
1968 yılında Fransız yazar Andre Malraux “Umut” romanıda yasaklılar arasına giren kitaplar arasında yer aldı. “Umut”, 4. Sulh Ceza Mahkemesi’nin kararıyla içinde komünistlik propagandası görüldüğü için toplatıldı.
Ne kadınlar sevdim zaten yoktular / yağmur giyerlerdi sonbaharla bir / azıcık okşasam sanki çocuktular / bıraksam korkudan gözleri sislenir / ne kadınlar sevdim zaten yoktular / böyle bir sevmek görülmemiştir… Dizeleriyle başlayan ‘Böyle Bir Sevmek’ isimli şiirin de yer aldığı 1979 yılında basılan Atilla İlhan kitabı 80 darbesi sonrası yayından kaldırılan ve toplatılan kitaplar arasında yer aldı.
12 Mart 1971’de Che Guevara ve Mao’dan çeviriler yaptığı gerekçesiyle 15 yıl hüküm giyen Can Yücel, 3 yıl sonra çıkan afla serbest kaldı. 1980 yılında ise “Rengahenk” adlı şiir kitabı müstehcenlik suçlamasıyla toplatıldı.
Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Arslan'ın yakalanmalarından idamlarına kadar olan süreci ele alan kitap 1976 yılında yayınlandıktan hemen sonra yasaklandı ve tam 22 yıllık sansürün ardından tekrar 1998 yılında piyasaya sürüldü.
Fikrimin İnce Gülü, Adalet Ağaoğlu'nun hem Almanya ve öteki olmak gerçeğine, hem de sistemin insanı neye çevirebildiği üzerine öncü ve farklı bakışıyla öne çıkan ikinci romanıdır. Roman hakkında, ‘askeri kuvvetleri tahkir ve tezyif (küçük düşürmek)’ suçlamasıyla dava açıldı. Kitap, 1 Haziran 1981 yılında dördüncü basımından sonra toplatılır. İki yıl süren davanın ardından Ağaoğlu aklandı.
Yirminci yüzyılda cinselliği konu alan, bu bağlamda aşkı yazan yazarların başında Henry Miller gelir. Yazarın Oğlak Dönencesi'ni, tutkunun ve erotizmin romanı olarak anmak gerekir. 1985 yılında kitap, müstehcen bulunduğu için toplatıldı. 1988 yılında 39 yayınevi bir araya gelerek kitaptaki müstehcen olduğu iddia edilen cümlelerin yerlerini boş bırakarak “Oğlak Dönencesi”ni yayımlandı. Eser Amerika’da da 1960 senesine kadar basılması yasaklanmıştır.
George Pulitzer’in Paris İşçi Üniversitesi’ndeki öğrencileri tarafından alınan notlara dayanan ve ölümünden sonra (1945) yayımlanan eseri Felsefenin Temel İlkeleri (Principes Élémentaires de Philosophie) Türkiye'de de geniş bir okuyucu kitlesi buldu ve 12 Eylül darbesi sonrasında yasaklanan ilk kitap oldu.
Şair Yaşar Miraç’ın şiir kitapları da 12 Eylül 1980 sonrasında yasaklanan kitaplar arasında yerini aldı. “Trabzonlu Delikanlı”, “Taliplerin Ağıdı” ve “Gül Ekmek” adlı şiir kitapları yasaklanan şairin kitaplarının yasağı tam yedi yıl sürdü.
1985 yılında Pınar Kür’ün “Bitmeyen Aşk” romanının halkın ar duygularını incittiğine karar verilmesi nedeniyle raflardan indirildi. Aynı yıl toplatılma sırası Pınar Kür’ün bu defa “Asılacak Kadın” romanındadır.
Elif Şafak’ın Türk ve Ermeni asıllı bir ailenin iç içe geçmiş tarihini anlattığı romanı “Baba ve Piç” hakkında ‘Türk milletini soykırımcı olarak göstermek, Türklüğü aşağılamak’ iddiasıyla dava açıldı. Elif Şafak ve kitabın yayım evinin editörü hakkında soruşturma başlatıldı. Ancak Avrupa Parlamentosu’nun 2006 Türkiye Raporu görüşmelerine dahi konu olan dava beraatle sonuçlandı.
2008’in mart ayında basılan Nedim Gürsel’in “Allah’ın Kızları” adlı romanı, gelen şikâyetler üzerine, temmuz ayında ‘halkın sosyal sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge bakımından farklı özelliklere sahip bir kesimini, diğer bir kesimi aleyhine kin ve düşmanlığa alenen tahrik’ suçlamasıyla, takipsizlik kararı verilerek sonuçlanan bir soruşturma başlatıldı.
Melih Cevdet Anday-Yan Yana,
Mahir Kaynak-Yel Üfürdü Sel Götürdü,
Aydoğan Vatandaş-Armagedon,
Ahmet Altan-Sudaki İz,
Müjdat Gezen ve Savaş Dinçel-Çizgilerle Nazım Hikmet,
Neşe Düzel-Türkiye’nin Gizlenen Yüzü,
Ataol Behramoğlu-Ne Yağmur...Ne Şiirler...,
Carlos Marighella-Şehir Gerillası,
Mao Tse Tung ve Che Guevara-Gerilla Harbi,
Mahir Çayan-Toplu Yazılar,
İsmail Beşikçi-Doğuda Değişim ve Yapısal Sorunlar,
V.I.Lenin - Devlet ve İhtilal, Harun Karadeniz - Olaylı Yıllar ve Gençlik,
V.I. Lenin - Ne Yapmalı: Hareketimizin Can Alıcı Sorunları,
Sevgi Soysal - Yürümek,
Hasan Kıyafet - 12 Mart Fıkraları,
Bediüzzaman Said Nursi - İhlas Risaleleri,
Karl Marx - Kapital,
Kral Lear -William Shakespeare,
Lady Chatterley -D.H.Lawrance,
Anna Karenina- Tolstoy.’
Hitler’in başarısız bir darbe girişimi sonucunda hapse girdiği dönemde Landsberg cezaevinde bir dostu tarafından kaleme alınmıştır. Kitapta, Hitler, İkinci Dünya Savaşı´nda on milyonlarca kişinin ölümüne yol açan Nazi rejiminin ideolojik altyapısını hapishanede olduğu yıllarda kaleme aldığı bu kitapta açıklıyordu. Almanların üstün ırk olduğunun vurgulandığı ve Yahudi karşıtı görüşlerin yer aldığı kitabın yayımlanması ve satışı Almanya´da ve Fransa’da İkinci Dünya Savaşı´ndan beri (1939) yasak. Türkiye´de yayımlanıp satılması ise Alman mahkemelerinin girişimiyle 2007'de yasaklandı.
Hemen herkesin çocukluğunda elinden bırakmadığı Alice Harikalar Diyarında kitabının yasaklanma sebebi bir hayli ilginç. Kitap, Çin’de 1931’de hayvan ve insanları aynı düzeyde tanımladığı gerekçesi ve “hayvanlar, insan dilini kullanmamalı" zihniyetiyle yasaklandı.
Miguel de Cervantes'in hiç eskimeyen, etkisini hiçbir zaman yitirmeyen romanı da bir dönem yasaklılar listesine girdi. Kitap İspanya’da “ hayırseverliği ihmalkâr bir şekilde değersiz kıldığı” kararıyla okunması yasak kitaplar listesine alındı.
Kitap 1859’da Yugoslavya’da, 1935’te Yunanistan’da, yasaklandı. Amerika’da 1925’ten 1967’ye dek evrim teorisini öğretmek yasaktı. Bilim tarihinin en önemli çalışmalarından biri olan İngiliz Doğa bilimci Charles Darwin'in 24 Kasım 1859'da yayınlanan kitabı “Türlerin Kökeni” adlı çalışma, Darwin'in HMS Beagle gemisi ile 1831-1836 yılları arasında yaptığı araştırma gezisi sonrasında, özellikle Galapagos adalarındaki gözlemlerine dayandırarak oluşturduğu biyolojik evrim fikri üzerindir.
Hala Irak, İran, Afganistan, Özbekistan’da gibi ülkelerde yasak olan 1001 Gece Masalları, 1926-1950 yılları arasında toplum ahlak mozaiğini bozabilecek müstehcen satırların yer aldığı gerekçesi ile kitabın okunması ve yayımlanması Amerika’da yasaklandı.1985’te hemen hemen aynı gerekçelerle İsrail’de de yasaklandı.
Haziran 1949'da basılan kitap Romanın anti-ütopik dünyasında, totaliter bir Parti'nin yönetiminde korku, propaganda ve beyin yıkama ile halk ve hayatı manipüle edilmektedir. Roman daha sonra ünlenecek, Büyük Birader ve Düşünce Polisi gibi kavramları içermektedir. 20. yüzyılın en etkili romanlarından biri olmasının yanı sıra satış anlamında da çok başarılı olmuştur. Amerika ve İngiltere, “ileri-komünist ve seksüel malzeme barındırdığı” gerekçesiyle kitabı reddetti ve“Büyük birader insanların bu tür şeyler okumasını istemez” dedi.