Kısa vadeli alacaklarının yanı sıra, finansman ihtiyacı da tırmanışa geçen TOKİ'ye (Toplu Konut İdaresi'nin) Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu'ndan (YDK) zehir zemberek uyarılar geldi.
Başbakanlık müfettişlerinin TOKİ'de yaptıkları denetimlerde TOKİ'nin banka hesaplarında yüzde 52 oranında bir erimenin olduğu tespit edilirken, müfettişler ‘sosyal konut' inşa etme amacının dışında faaliyetlere ağırlık verdiğini ortaya çıkardı. İdarenin krizden etkilenerek kaynak sıkıntısı içine düştüğü tespitini yapan müfettişler, TOKİ'ye ‘cami, hastane, okul, hizmet binası yerine, kuruluş amacına uygun olarak alt gelir grubuna yönelik konut yap' uyarısında bulundu. Raporda TOKİ'nin tüm dünyayı sarsan küresel krizin de etkisiyle 2007 sonundan itibaren konut yatırımlarının finansmanında sıkıntı yaşadığı belirtildi. YDK, TOKİ'ye, işi gerektiği gibi yapmayan firmalardan fazla ödemelerin geri alınması, kamu kurumlarıyla yapılan protokollerde uzun ödeme vadelerine gidilmemesi, yapılan tesislerinin bedelinin inşaat süresinde tahsil edilmesi, ihalelerin en uygun bedel üzerinden gerçekleştirilmesini önerdi.
Tahsil edilemeyen çekler yığıldı
Bu arada incelemede TOKİ'nin kredi verdiği kooperatif ve belediyelerden 2008'in ilk yarısı itibarıyla alacaklarının 55.5 milyon TL, arsa tahsislerinden kaynaklı alacağının ise 131.7 milyon TL oldu belirlendi.
İdarenin banka hesabı bir önceki yıla göre yüzde 52.5 oranında azalırken, hesaplardan keşide edilen ancak yıl sonu itibarıyla tahsil edilemeyen çekler ve ödeme emirleri yüzde 6615 oranında artış göstererek 3.3 milyon TL oldu. Raporda TOKİ'nin 2007 sonundan itibaren finans sıkıntısına düştüğü ve kredi kullanmaya başladığı belirtildi.
Ekim 2008 itibarıyla TOKİ'nin 900 milyon TL kredi kullandığı kaydedildi. Raporda, konut yatırımları dışındaki hastane, okul gibi projelerin devreye girmesiyle finansal sıkıntıların boyutunun artacağı vurgulandı.
İdarenin dış kaynaklı fon kullanımının artacağı öngörüsünde bulunan YDK, konut yapımı dışındaki yatırımları ve ödeme planlarını da eleştirdi.
Kaynak bulamıyor
Raporda, TOKİ'nin yeni projeler için kaynak bulmakta sorunlar yaşadığı belirtilirken, yeni projelerde dar gelirlilere öncelik tanımasını istedi. Raporda, şöyle denildi: "İdarenin son beş yılda başlattığı konut hamlesi çerçevesinde sürdürdüğü konut yapımlarına ilave olarak kamu kurum ve kuruluşlarıyla yapılan protokoller kapsamında üstlendiği hastane, okul, hizmet binası gibi inşaat projeleri iş yükünün daha da artmasına yol açmıştır. Bunun sonucu olarak yapımına başlanan projeler için kaynak sıkıntısı ortaya çıkmış ve idare kısa vadeli banka kredisi kullanarak finansman ihtiyacını karşılamaya çalışmıştır. İdarenin asıl kuruluş amacı ve gayesinin konut ihtiyacının karşılanması olduğu göz önüne alındığında kaynakların kullanımında özellikle alt gelir grubuna yönelik konut projeleriyle kentsel dönüşüm projelerine öncelik verilmesi gerekiyor."