SAMSUN (İHA) - Samsun Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü'nde (KTAE) 1999 yılından beri yürütülen "Karadeniz Bölgesi Soya Islahı Projesi" kapsamında yeni soya çeşitleri, Türk tarımına sunulacak.
Enstitü mühendisi Dilaver Arslan liderliğinde Hatice Olgun ve Mehmet Erdoğmuş'un katkılarıyla yürütülen projede, yeni soya çeşitlerinin Türk tarımına sunulmasında sona yaklaşıldı. KTAE'den projeye yönelik yapılan açıklamada, soya bitkisinin yağ ve protein içeriği ile insan ve hayvan beslenmesinde yüz yıllardır kullanılan önemli bir bitki olduğu belirtilerek, "Bu bitki ayrıca sanayide birçok alanda kullanılması yönüyle de ülkeler tarafından bir fırsatlar bitkisi olarak görülmüştür. Toprağın azot oranını
artıran ve bu yolla kendinden sonra gelen üründe gübre kullanımını azaltan bu bitki, 5 bin yıldan beri Çin'de bilinmekte olup, bugün başta Amerika olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde yüksek miktarlarda üretilmektedir. ABD'nin her yıl silah ihracatından kazandığından daha yüksek bir gelir payını soya ihracatından sağladığı bilinmektedir" denildi.
Soyada dünya üretiminin yüksek olmasına karşın Türkiye'nin hala ithalatçı konumda olduğu ifade edilerek, bu ürünün birçok sanayi kolunda hammadde olarak kullanımının vazgeçilmez oluşunun ve özellikle de yem sektörü açısından yüksek miktarlardaki küspe ithalatı nedeniyle, aynı miktarlarda parasal karşılığının ülke dışına çıkmasının kaçınılmaz bir hale geldiği vurgulandı. İthalatın azaltılmasının ancak iç üretimin artırılması yoluyla mümkün göründüğünü kaydeden enstitü mühendisleri, "Son yıllar istatistiklerinin yansıttığı verilere bakıldığında soyanın dünyadaki ekim alanı bakımından 91 milyon hektar gibi yüksek bir rakama ulaştığı; Türkiye'de ise 10 bin hektara kadar düştüğü görülmektedir. Soyada iç üretimin bu denli az oluşundaki sebepler her ne kadar girdi fiyatlarının yüksekliği, işletmelerin yetersiz sermaye durumu, arazi parçalanması ve teşviklerin azlığı gibi tarımın genel sorunlarıyla açıklanabilirse de; asıl öncelikli konu çeşit sıkıntısıdır. Ne yazık ki dünyada binlerle ifade edilen soya çeşitlerine karşılık ülkemizde henüz yeterli sayıda alternatif yoktur" diye konuştu.
Yabancı çeşitlerin kullanılmasının ise tamamen o ülkelerin bol prosedürlü ve neredeyse imkansız 'üretim izni' aşamalarından sonra mümkün olduğuna dikkat çeken mühendisler, söz konusu çeşitleri üretimde kullanmak yasalarla kısıtlandığını, ancak ıslah çalışmalarıyla akademik çalışmalarda kullanımı yasal sayıldığını dile getirdi. Türkiye'de geliştirilen az sayıdaki soya çeşidinin üretim için kullanılmasında yasal sıkıntı bulunmadığını ifade eden KTAE mühendisleri, şunları söyledi:
"Fakat bu kez de Ege ve Akdeniz bölgeleri için geliştirilen soya çeşitleri diğer bölgeler için olum müddeti bakımından üretime imkan tanımamaktadır. Bu sebeplerledir ki ithalatı azaltmak ve iç üretimi artırmak yönünde aşılması gereken en öncelikli konu; özellikle de bölgemiz açısından bir an önce yeni çeşitlerin geliştirilmesidir. KTAE bu amaçla 'Karadeniz Bölgesi Soya Islahı Projesi'ni 1999 yılından beri yürütülmektedir. 'Ülkesel Soya Islah Projesi' ile her yıl en az bin adet melez yapılmaktadır.
Melezlemelerde az sayıda yerli ve çoğunlukla yabancı çeşitler ebeveyn olarak kullanılmaktadır. İlk yıl bu yolla ortaya çıkarılan melezler, daha sonraki yıllarda çeşitli seleksiyon metotları uygulanarak iyi özelliktekilerin bir sonraki aşamaya geçirilmesi, en sonunda da arzulanan özellikte 'tek tip' bitkiler oluşturulması sağlanacaktır. Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü'nde 1999 yılından beri yürütülmekte olan çalışmalarda ve artık 1-2 yıl içinde yeni çeşitlerin öncelikle bölge tarımına ve genel anlamda da Türk tarımına sunulması aşamasına yaklaşılmıştır. Yaklaşık 13 yıl süren bu zorlu ve titiz ıslah sürecinin ardından ortaya çıkarılan materyal tescil edilecektir. Sonuçta; gerek Karadeniz bölgesinde gerekse tüm ülkesel üretim alanlarında soya bitkisini daha fazla görmek ve daha az ithalat gerçekleştirerek ülke dışına döviz akışını engellemek birkaç yıl içerisinde bu çalışmalar sayesinde mümkün olabilecektir."