Kahvaltı sofralarının vazgeçilmezi, her gün mutlaka tüketilmesi önerilen yumurtanın faydalarını saymakla bitiremeyiz. Ancak yumurtayı nasıl tükettiğimiz de çok önemli. Anne sütünden sonra bir insanın ihtiyaç duyduğu besinleri içinde bulunduran yumurta doğru pişirilmeli ve yumurtanın ne ile tüketildiğine dikkat etmek gerekir. Haberimizin detayında yumurtanın içerdiği protein ve mineralleri, yumurtanın kolesterole ve saça faydalarını görebilirsiniz. Ayrıca 1 yumurtanın besin değeri de haberimizde. Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Kurucu Dekanı Prof. Dr. Sevinç Yücecan, yumurtanın başta demir olmak üzere vitamin ve mineraller yönünden zenginliğine dikkat çekti. Özellikle çocuklar için protein ve demir kaynağı olan yumurtanın sağlıklı beslenme çerçevesinde düzenli tüketilmesini öneren Yücecan, yumurtanın pişirilmesi ve tüketimi sırasında bazı noktalara dikkat edilmesini istedi. Kahvaltılarda yumurtanın yanında çay içilmesini önermediklerini ifade eden Prof. Dr. Yücecan, şunları kaydetti: "İlla içilecekse açık limonlu çay tercih edilmeli. Çaydaki tanen maddesi, kan yapıcı özelliği bulunan yumurtadaki demiri bağlıyor, emilmeden atılmasına yol açıyor. Demir içerikli diğer gıda ürünleriyle de çay tüketilmemeli. Bir saat sonra istenilen demde çay içilebilir. Çocuk, yaşlı ve hamilelerin içecekleri çayın açık ve limonlu olması, demir emilimi açısından önemli."
Kolesterole etkisi nedeniyle en çok tartışılan gıdalardan biri olan yumurta son yıllarda "faydalı" gıdalar arasındaki yerini yavaş yavaş geri almaya başladı. Yumurtanın kötü şöhretinin nedeni içerdiği kolesterol miktarıdır. Ancak günümüzde yapılan araştırmalar yumurtada bulunan kolesterolün kötü kolesterolü yükseltmediği ve aksine iyi kolesterolü yükselttiğini ortaya koyuyor. 1 orta boy yumurta yaklaşık 186mg kolesterol içeriyor. Bu miktar sağlıklı bir kişinin 1 günde alması gereken kolesterol miktarının yaklaşık yarısı. Yani günde 1 yumurta yemek yüksek kolesterole neden olmuyor ancak, kolesterolün tehlikeli boyutlara çıkmaması için gün boyu tükettiğiniz yumurta dışındaki gıdalara da özen göstermelisiniz. Yüksek kolesterol nedeniyle düzenli olarak ilaç kullanıyorsanız ve yumurta yiyip yememek konusunda tereddütte kalıyorsanız doktorunuza danışabilirsiniz.
Yumurtanın Faydaları
Protein: Yumurtanın en büyük özelliklerinden biri kırmızı ete oranla çok daha ucuz bir "kaliteli" protein kaynağı olması. 1 orta boy yumurta 5.5 gram protein içeriyor ve bu miktar günlük protein ihtiyacının %11'ini karşılıyor. Illinois Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmaya göre yumurta özellikle sporcularda kas kitlesinin artması ve enerjinin korunması için tüketilebilecek en faydalı besinlerden biri. Aynı araştırma haftada 6 adet yumurta yemenin vücudun enerji üretimini belirgin oranda arttırdığını ortaya koyuyor.
Omega 3: Kalp hastalıkları, kanser, artrit gibi kronik hastalıklara yakalanma riskini düşüren omega3 yağ asitleri genel sağlığımızı korumak için kritik öneme sahiptir ancak vücudumuz tarafından üretilmez. Eksikliğinde halsizlik, hafıza zayıflığı, cilt kuruluğu, kalp hastalıkları ve kan dolaşımının zayıflaması gibi sorunlara neden olan omega 3 yumurtada önemli oranda bulunmaktadır. 1 orta boy yumurta (omega 3 ile zenginleştirilmemiş normal yumurta) 32.6 mg omega 3 yağ asidi içerir.
B Vitamini: Kasların ve kalbin normal fonksiyonunu devam ettirmesi için önemli olan B1 ve B2 vitaminleri, sinir ve sindirim sistemleri tarafından kullanılan B3 vitamini, normal bir büyüme ve gelişim için gerekli olan B5 ve B12 vitaminleri, gıdalar yoluyla alınan proteinin vücut tarafından işlenmesinde kullanılan ve bağışıklık sistemi için gerekli olan B6 vitamini, hormon üretiminde kullanılan B7 vitamini ve hücrelerin DNA üretiminde kulanılanB7 vitamini, yani tüm B vitaminleri yumurtada bulunmaktadır. B kompleks vitaminlerini yetersiz olarak almak böbrek hastalıkları, tip 2 diyabet, katarakt, kalp hastalıkları, meme kanseri, kolon kanseri, pankreas kanseri gibi son derece ciddi hastalıklara yakalanma riskini arttırmaktadır. Yumurtayı özellikle B7 ve B12 vitaminleri için tüketebilirsiniz.
Kolin: Yumurta, B kompleks vitaminlerinden biri olan ve vücudun normal fonksiyonlarını yerine getirmesi için oldukça önemli bir bileşen olan "kolin" bakımından en zengin gıdalardan arasında yer almaktadır. Yetişkin erkekler için 550mg, kadınlar içinse 450mg günlük kolin alınması önerilmekle birlikte ortalama bir diyette genellikle bu rakamın altında kalınmaktadır. Hücre yapısının korunması, sinir hücreleri arasında iletişimin korunması, yağların kan yoluyla karaciğere taşınması gibi önemli fonksiyonları olan kolinin eksikliğinde damar tıkanıklığı, karaciğer hastalıkları ve nörolojik hastalıkların riski artmaktadır. 1 adet büyük boy yumurta ortalama 80-100mg kolin içerir.
Selenyum: Selenyum minerali yeterli miktarda alınmadığında hipotrioid, halsizlik, zihin zayıflığı gibi sorunlar görülebilir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) günlük selenyum tüketimini 70mcg (mikrogram) olarak önermektedir. 1 orta boy yumurtanın yaklaşık 14 mcg selenyum içerdiği göz önüne alındığında 1 adet yumurtanın günlük selenyum ihtiyacının %20'sini karşıladığı söylenebilir.
Yüksek Tansiyon: Son yapılan araştırmalarda yumurta akında bulunan "peptit" adlı bileşenin yüksek kan basıncının düşürülmesinde etkili olduğu sonucu elde edilmiştir. Proteinin yapı taşlarından biri olan peptit "anjiyotensin-çevirici enzim (ACE)" olarak bilinen ve yüksek tansiyonun başlıca nedeni olan enzimin üretimini baskılıyor.
D Vitamini: Uzun dönemli eksikliğinde çocuklarda astım, yetişkinlerde bilişsel zayıflama, kanser, kalp ve damar hastalıkları riskini attıran D vitamini için en iyi kaynak güneş ışınlarıdır. Uzmanlar günde 10-15 dakika güneşe çıkmanın D vitamini eksikliğini önleyeceğini belirtiyorlar. Ancak az güneş alan bir iklimdeyseniz ve D vitamini takviyesi kullanmak istemiyorsanız D vitamini içeren gıdaları daha çok tüketmeniz gerekebilir. Yumurta, D vitamini içeren nadir gıdalardan biridir ve 1 orta boy yumurta günlük D vitamini ihtiyacının %4'ünü karşılar. D vitamini içeren diğer bazı gıdalar ise şöyle; balık, balık ciğeri, istiridye, şarküteri ürünleri ve mantar çeşitleri.
"Kolesterol" kelimesini duyduğumuzda genellikle aklımıza "ilaç, kalp krizi, damar tıkanıklığı" gibi olumsuzluklar gelir. Ancak gerçekte kolesterol vücut sisteminin önemli bir parçasıdır ve her bir hücre için önemli bir rol oynamaktadır. Kortizon, testosteron, östrojen gibi hormonların üretiminde kullanılan kolesterol olmasaydı bizde olmazdık. Bu konuda avantajlıyız çünkü karaciğerimiz vücudun ihtiyaç duyduğu kolesterolü üretebiliyor. Yani gıdalarla almasak bile sistemimizde her zaman yeterli miktarda kolesterol bulunuyor. Kolesterol bakımından zengin gıdalar tüketildiğinde ise karaciğerimiz daha az kolesterol üreterek toplam kolesterol miktarını dengeliyor.
Son yıllarda yapılan araştırmalarda, uzun bir süredir yüksek kolesterol ile birlikte anılan yumurtanın aslında kötü kolesterolün yükselmesinde o kadar da etkili olmadığı yönünde sonuçlar elde ediliyor. Bu araştırmaların ortak sonucu yumurtanın her insanda aynı etkiyi yaratmadığı ve her gün yumurta yiyenlerin %70'inin toplam ve LDL kolesterol seviyesinde herhangi bir değişim gözlemlenmediği yönünde. Geri kalan %30'da ise toplam kolesterolde artış görülmüş. Ayrıca düzenli olarak yumurta yiyenlerin HDL yani "iyi kolesterol" seviyelerinde artış gözlemlenmiş.
Sonuç olarak yumurta iyi kolesterolü yükseltirken yumurta yiyenlerin %70'inde kötü kolesterol ve toplam kolesterol yükselmiyor. Burada önemli olan nokta kolesterol ilacı kullanıyorsanız geri kalan %30'un içinde olabileceğiniz ihtimalini göz ardı etmeyerek yumurta tüketmeye başlamadan önce doktorunuza danışmanız.
Yumurtanın Besin Değeri
1 orta oy çiğ yumurta (44 gr)
63 kalori
4 gr yağ
32.6 mg omega 3 yağ asidi
505 mg omega 6 yağ asidi
110 mg kolin
33.4 gram su
186 mg kolesterol (günlük ihtiyacın %62'si)
5.5 gr protein (günlük ihtiyacın %11'i)
214 IU A vitamini (günlük ihtiyacın %4'ü)
15.4 IU D vitamini (günlük ihtiyacın %4'ü)
0.4 mg E vitamini (günlük ihtiyacın %2'si)
0.2 mg riboflavin (günlük ihtiyacın %2'si)
0.1 mg B6 vitamini (günlük ihtiyacın %3'ü)
20.7 mcg folat (günlük ihtiyacın %5'i)
0.6 mcg B12 vitamini (günlük ihtiyacın %9'u)
23.3 mg kalsiyum (günlük ihtiyacın %2'si)
0.8 mg demir (günlük ihtiyacın %4'ü)
5.3 mg magnezyum (günlük ihtiyacın %1'i)
84 mg fosfor (günlük ihtiyacın %8'i)
59 mg potasyum (günlük ihtiyacın %2'si)
61.6 mg sodyum (günlük ihtiyacın %3'ü)
0.5 mg çinko (günlük ihtiyacın %3'ü)
13.9 mcg selenyum (günlük ihtiyacın %20'si) içerir.
A, D ve E Vitaminleri, protein, yağ asitleri ve sülfür bakımından oldukça zengin olan yumurtanın saça faydaları özellikle saçı yumuşatması ve saça doğal parlaklık vermesidir. Nem kaybı saçların kurumasına yol açmaktadır. Saçlara uygulanan yumurta ise saçın kaybettiği nemi kazanmasına yardımcı olur. Yumurtanın nemlendirme özellikleri sayesinde saçlarınız daha yumuşak ve daha pürüzsüz bir hal kazanır. Yumurtanın içeriğindeki besinler sayesinde saç kırılmaları önlenir ve kırılma sonucu oluşan hasarlar onarılır. Yumurtanın içeriğindeki yağ asitleri sayesinde saçlar kaybettiği canlılığı ve parlaklığı tekrar kazanır. Yumurtanın içerisinde yer alan A ve E Vitaminleri saç kaybının önlenmesine yardımcı olur. Ayrıca, protein bakımından zengin olan yumurta sarısı da saç foliküllerini ve saç köklerini güçlendirerek saçın kolayca dökülmesini önler. Yumurta sarısının içerisinde yer alan B12 vitamini ve sülfür ise saçın uzamasının hızlanmasına yardımcı olur. Bu içerikler saç tellerinizin kalınlaşmasına ve saç yoğunluğunun artmasına da destek olur. Fön ve kurutma makineleri sebebiyle yıpranmış saçları onarır. Saç derisini besler ve yumuşatır. Saç kırığı oluşumunu azaltır.
Yumurta, dişi hayvanların ve özellikle kuşların embriyoyu korumak amacıyla yumurtladığı yuvarlak ve oval şekilli cisimlerdir. Birçok hayvanın yumurtaları yiyecek olarak kullanabilmesine karşın, yumurta denince akla ilk gelen şey tavuk yumurtasıdır. Tavuk yumurtası sayısız yemeğin hazırlanmasında malzeme olarak kullanılır. Dünyanın hemen hemen her mutfağında yaygın olarak kullanılır.
Yaygın bir inanış olan bıldırcın yumurtasının bir tavuk yumurtası kadar protein içerdiği doğru değildir. Son yıllarda hazır gıda üretimindeki artış, yumurtanın kullanıma hazır, pastörize ve yumurta tozu halinde üretimini yaygınlaştırmıştır. Bu artışı baskılamak, baltalamak isteyenler tarafından "günde iki defa yumurtlatıyorlar", yemlerinde "antibiyotik" katıyorlar gibi konunun uzmanı olmayan kişiler tarafından propogandalar yapılmaktadır. Fakat bu işin içinde olan herkesin ve veteriner hekimlerinin doğrulayacağı gibi tavuğun günde iki defa yumurtlama gibi bir olasılığı yoktur. Konvensiyonel veya özel hibrit tavukların hepsi için geçerlidir. Türkiye'de de çoğu Avrupa ülkesinde olduğu gibi yemlere antibiyotik karıştırılması yasaktır.
Yapılan araştırmalar besinler içindeki en kaliteli proteinin yumurtada olduğunu göstermiştir. Ayrıca yumurta dışarıdan alınması gerekli olan amino asitleri dengeli ve yeterli miktarda içerir. Vücuda gerekli olan başta A, B, D, E ve birçok vitamini yüksek oranda barındırır. Çocukların fiziksel ve zihinsel gelişimi açısından çok gereklidir. Bu önemi dış güçler tarafından bilindiğinden Türkiye'deki et ürünleri ve yumurtaya karşı bir karalama kampanyası başlatılmıştır. Gelişmiş ülkelerin yumurta ve et tüketimine bakılacak olursa anlaşılacaktır.
Genel olarak yumurtanın sarısı büyük oranda vitamin ve yağları, beyaz kısmı ise büyük oranda proteinleri içerir. Bu oranlar diğer içeriklere göre verilmiştir. Sarı ve beyaz gramaj olarak yaklaşık eşit miktarda protein içerir. Yumurtanın protein emilimi bakımından en etkili tüketim şekli rafadan olarak bilinmektedir.