ANKARA(ANKA)-Yılın ilk dokuz ayında özel kesim tüketim ve yatırımda frene basarken, devletin kamu çalışanlarına ödediği maaş-ücret hariç olmak üzere cari harcamaları ile yatırımlarında ise hızlı bir artış yaşandı.
TÜİK tarafından açıklanan harcamalar yöntemiyle gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) verilerine göre, Ocak-Eylül döneminde devletin maaş, ücret ödemelerindeki artış yüzde 1.2 ile düşük kalırken, diğer cari harcamalar sabit fiyatlarla yüzde 14.9 artış gösterdi. Kamunun yatırım harcamalarında da yüzde 18.5 artış yaşandı. Buna karşılık özel nihai tüketimdeki büyüme yüzde 1.8, özel sektör yatırımlarındaki artış da yüzde 4.6'da kaldı. Özel sektörün özellikle makine ve teçhizat yatırımlarının yerinde saydığı dikkati çekti.
-ARTIŞ MAAŞ-ÜCRET DIŞI KALEMLERDEN
Kamu kesimi Ocak-Eylül döneminde cari fiyatlarla 61 milyar 432.8 milyon YTL tutarında tüketim harcaması gerçekleştirdi. Geçen yılın aynı dönemine göre cari olarak yüzde 16.1 artan söz konusu harcamalarda sabit fiyatlara göre artış ise yüzde 7.4 oldu.
Ancak söz konusu harcamaların 46 milyar 677.1 milyon YTL'sini oluşturan maaş-ücret ödemelerinde sabit fiyatlarla artış yüzde 1.2'de kaldı.
Kamu harcamalarındaki asıl artış maaş-ücret dışındaki kalemlerden kaynaklandı. Diğer cari ödemeler olarak gösterilen söz konusu harcama tutarı dokuz ayda yüzde 21.6 artarak 14 milyar 755.7 milyon YTL oldu. Söz konusu harcamalarda sabit fiyatlarla artış ise yüzde 14.9 düzeyinde gerçekleşti.
GSYİH'ta sabit fiyatlarla büyüme oranının yüzde 3.8 olduğu ilk dokuz aylık dönemde, devletin maaş-ücret dışındaki nihai tüketim harcamalarındaki artışın yüzde 15'e yaklaşması dikkati çekici bulundu.
Kamunun ilk çeyrekte sabit fiyatlarla yüzde 23.1, ikinci çeyrekte yüzde 13.8 olan artış gösteren diğer cari harcamaları, milli gelir büyümesinin sert fren yaptığı üçüncü çeyrekte de yüzde 11.6 ile yüksek artış seyrini korudu.
-KAMUNUN YATIRIM HARCAMALARI DA HIZLI ARTTI
Kamunun yatırımlarını gösteren gayri safi sabit sermaye oluşumu Ocak-Eylül döneminde sabit fiyatlarla yüzde 18.5 artış gösterdi. Yılın ilk çeyreğinde yüzde 9.1 artan söz konusu harcamalar, genel seçim öncesi gerçekleştirilen uygulamalarla ikinci çeyrekte yüzde 33.7 ile rekor bir artış gösterdi. Milli gelir büyümesinin adeta durma noktasına geldiği üçüncü çeyrekte de kamu yatırımlarında yüzde 11.5'le oldukça yüksek bir artış gözlendi.
-ÖZEL KESİM TÜKETİMİ DE YATIRIMI DA KISTI
Özel nihai tüketim harcamaları ile özel sektör yatırımlarının hız kesmesi ise içindeki ağırlığının fazla olması nedeniyle milli gelir büyüme oranının düşük çıkmasında etkili oldu.
GSYİH'ta yüzde 65 dolayında paya sahip olan özel nihai tüketim harcamaları ilk dokuz ayda sabit fiyatlarla yalnızca yüzde 1.8 arttı. Bu kapsamda temel belirleyici harcama gruplarından gıda ve içki harcamaları yüzde 2.7 artarken, dayanıklı tüketim harcamaları yüzde 2.1 geriledi. Yarı dayanıklı tüketim malı harcamaları yüzde 2.2, enerji, ulaştırma, haberleşme harcamaları yüzde 3, hizmetlerle ilgili harcamalar yüzde 4.1, konut sahipliği ise yüzde 2.4 arttı.
Benzer gelişme özel sektör yatırım harcamalarında da kendini gösterdi. Kamu yatırım harcamalarında yüksek artış yaşanan ilk dokuz ayda özel sektörün toplam yatırım harcamalarındaki artış sabit fiyatlarla yüzde 4.6 oldu. Bunun da daha çok başlamış devam eden bina yatırımlarından kaynaklandığı belirlendi. Söz konusu yatırım harcamaları sabit fiyatlarla yüzde 10.9 artarken, makine ve teçhizat yatırımlarında dokuz aylık artışın sadece yüzde 1.9 olduğu dikkati çekti.
/**
Harcamalar yöntemiyle gayri safi yurt içi hasıla büyümesi(%)
ÖZEL NİHAİ TÜKETİM HARCAMALARI 2,1 -0,7 3,6 1,8
Gıda ve içki 3,7 3,6 1,5 2,7
Dayanıklı tüketim malları -1,1 -9,7 5,1 -2,1
Yarı day. ve dayanıksız tük.malları 1,0 -3,6 9,1 2,2
Enerji, ulaştırma, haberleşme 3,6 4,0 1,5 3,0
Hizmetler 6,0 4,0 3,1 4,1
Konut sahipliği 2,4 2,4 2,4 2,4
DEVLETİN NİHAİ TÜKETİM HARCAMALARI 8,8 7,4 6,4 7,4
Maaş, ücret 0,9 1,4 1,2 1,2
Diğer cari 23,1 13,8 11,6 14,9
GAYRİ SAFİ SABİT SERMAYE OLUŞUMU 3,0 9,6 5,7 6,3
Kamu sektörü 9,1 33,7 11,5 18,5
Makine teçhizat -9,4 17,3 33,2 19,0
Bina inşaatı 47,0 18,8 -9,2 6,3
Bina dışı inşaat 10,6 47,1 10,6 22,1
Özel sektör 2,4 6,5 4,5 4,6
Makine teçhizat -2,7 4,6 3,7 1,9
Bina inşaatı 18,0 11,9 5,9 10,9
STOK DEĞİŞMELERİ
MAL VE HİZMET İHRACATI 14,7 12,3 7,5 11,2
(EKSİ) MAL VE HİZMET İTHALATI 4,8 9,2 16,8 10,1
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA 6,8 4,1 1,5 3,8
**/