Zatürre ciddi bir solunum sistemi enfeksiyonu olabilir, ancak doğru tanı ve etkili tedavi ile birçok hasta başarıyla iyileşebilir. Zatürre genellikle öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı, ateş ve halsizlik gibi belirtilerle kendini gösterir. Özellikle yaşlı bireyler, küçük çocuklar, bağışıklık sistemleri zayıf olanlar ve kronik hastalıkları olan kişiler zatürre açısından daha yüksek risk altındadır. Ancak genel olarak her yaştan insanı etkileyebilir.
Zatürre akciğerlerin hava kesecikleri olan alveollerin iltihaplanması sonucu oluşan bir akciğer enfeksiyonudur. Genellikle bakteriler, virüsler veya mantarlar tarafından tetiklenir ve solunum yoluyla vücuda girer. Bu patojen mikroorganizmalar akciğer alveollerine yerleşir ve çoğalmaya başlar, bu da akciğer dokusunda iltihaplanmaya neden olur. Bu enfeksiyon genellikle iki şekilde sınıflandırılır:
Toplum kökenli zatürre genellikle evde veya toplumda edinilen bir enfeksiyondur. Hastanede edinilen zatürre, hastanede tedavi gören kişilerde ortaya çıkan bir enfeksiyondur. Her iki durum da ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Zatürre özellikle bağışıklık sistemi zayıflamış olanlar, yaşlılar, bebekler ve kronik sağlık sorunları olanlar için ciddi bir risk oluşturabilir. Erken tanı ve uygun tedavi genellikle hastalığın seyrini iyileştirebilir.
Zatürre akciğerlerde alveol adı verilen hava keseciklerinin iltihaplanmasıdır. Zatürre bakteri, virüs veya mantar gibi çeşitli mikroorganizmalardan kaynaklanabilir. Zatürre belirtileri enfeksiyonun nedenine, şiddetine ve kişinin bağışıklık sistemine bağlı olarak değişebilir. Genellikle zatürre belirtileri şunlardır:
Zatürre belirtileri genellikle yavaş yavaş başlar ve birkaç gün içinde kötüleşir. Bazı durumlarda zatürre belirtileri aniden ortaya çıkabilir. Zatürre, özellikle yaşlılarda, çocuklarda ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde ciddi bir sağlık sorunu olabilir. Zatürre şüphesi varsa bir doktora görünmek önemlidir. Doktor, zatürreyi teşhis etmek için bir göğüs röntgeni veya kan testi yapabilir.
Zatürre genellikle uygun şekilde tedavi edildiğinde çoğu kişi için ciddi bir sağlık sorunu olmaktan çıkar. Ancak belirli durumlarda veya bazı risk faktörleri mevcut olduğunda, zatürre daha tehlikeli olabilir. Yaşlı bireyler, genç ve sağlıklı kişilere göre zatürre açısından daha yüksek risk altındadır. Bağışıklık sistemi zayıflamış olan yaşlı yetişkinlerde zatürre daha ciddi ve komplikasyonlara yol açabilir. Özellikle altı yaşın altındaki çocuklar zatürre açısından daha savunmasızdır. Bağışıklık sistemleri henüz tam olarak gelişmemiş olduğundan, zatürre onlar için daha tehlikeli olabilir.
Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, örneğin HIV/AIDS hastaları, kanser hastaları veya bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar alan kişiler, zatürre açısından daha yüksek risk altındadır. Astım, KOAH, kalp hastalıkları, şeker hastalığı gibi kronik sağlık sorunları olan bireyler, zatürre durumunda daha ciddi komplikasyonlar yaşama olasılığına sahiptir.
Zatürre bazen hastaneye yatış gerektiren ciddi bir durum olabilir. Özellikle solunum sıkıntısı, yüksek ateş, düşük kan oksijen seviyeleri gibi belirtiler gösteren kişiler, acil tıbbi müdahale gerektirebilir. Eğer zatürre bakterisi antibiyotiklere dirençli ise veya tedaviye yanıt vermiyorsa hastalık daha tehlikeli hale gelebilir. Zatürre tedavi edilmezse aşağıdaki komplikasyonlara yol açabilir:
Zatürrenin tedavisi enfeksiyonun nedenine bağlı olarak değişir. Bakteriyel zatürre genellikle antibiyotiklerle tedavi edilir. Antibiyotikler bakterilerin büyümesini ve yayılmasını durdurmaya yardımcı olur. Bakteriyel zatürre tedavisinde kullanılan antibiyotikler genellikle 7-10 gün boyunca alınır. Viral zatürre genellikle destekleyici tedavilerle tedavi edilir. Viral zatürre genellikle kendiliğinden geçer. Ancak bazı durumlarda, viral zatürrenin tedavisinde antiviral ilaçlar kullanılabilir.
Mantar zatürresi ise genellikle antifungal ilaçlarla tedavi edilir. Antifungal ilaçlar mantarların büyümesini ve yayılmasını durdurmaya yardımcı olur. Mantar zatürre tedavisinde kullanılan antifungal ilaçlar genellikle 4-6 hafta boyunca alınır. Zatürre tedavisinin yanı sıra aşağıdakiler de hastalığın iyileşmesine yardımcı olabilir:
Zatürrenin süresi birçok faktöre bağlı olarak değişir ve her bireyde farklılık gösterebilir. Genellikle zatürre tedavisi başladığında belirtiler hızla hafifler, ancak tamamen iyileşme süreci birkaç hafta sürebilir. Zatürre genellikle birkaç hafta içinde iyileşir. Ancak bazı durumlarda zatürre daha uzun sürebilir veya komplikasyonlara yol açabilir.
İyileşme süresini etkileyen faktörler arasında hastanın yaşı, genel sağlık durumu, tedaviye ne kadar erken başlandığı ve kullanılan tedavi yöntemleri yer alır. Kişinin bağışıklık sistemi de iyileşme sürecini etkileyebilir. Güçlü bir bağışıklık sistemi olan bir kişi zatürre ile daha etkili bir şekilde başa çıkabilir ve daha hızlı iyileşebilir. Ancak bağışıklık sistemi zayıf olan veya kronik sağlık sorunları olan bireylerde iyileşme süreci daha uzun olabilir.
Zatürre genellikle bakteri veya virüslerin neden olduğu bir enfeksiyon hastalığıdır. Soğuk hava zatürre olma riskini doğrudan artırmaz. Ancak soğuk hava, genellikle solunum yolu enfeksiyonlarının, özellikle de üst solunum yolu enfeksiyonlarının, daha yaygın olduğu kış aylarına denk gelir. Bu durum soğuk hava ile zatürre arasında bir neden-sonuç ilişkisi değil daha çok altta yatan enfeksiyon riskini etkileyen bir faktördür.
Soğuk hava genellikle insanların daha fazla iç mekanda bir arada bulunmalarına ve daha sık kapalı alanlarda bir araya gelmelerine neden olur. Bu durum enfeksiyonların kişiden kişiye daha kolay bulaşmasına olanak tanır. Ayrıca soğuk hava solunum yollarını etkileyerek virüslerin veya bakterilerin solunum sistemine daha kolay ulaşmasına yol açabilir. Zatürre genellikle bakterilerin veya virüslerin solunum yollarına girmesiyle başlar. Soğuk hava dönemlerinde hijyen kurallarına uymak, elleri sık sık yıkamak ve öksürük veya hapşırık sırasında ağız ve burunu kapatmak gibi önlemler, zatürre ve diğer solunum yolu enfeksiyonlarından korunmada önemlidir.
Zatürre iyileşme sürecinde genellikle belirgin gelişmeler ve belirtiler görülür. Ancak iyileşme hızı bireyden bireye değişebilir ve bazen tam iyileşme süreci birkaç hafta sürebilir. Zatürre iyileşme belirtileri: