Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkez Başkanlığı'na bağlı Zehir Araştırmaları Müdürlüğü bünyesinde 1986 yılında kurulan Ulusal Zehir Merkezi (UZEM), 1988 yılından bu yana 24 saat kesintisiz hizmet veriyor. Merkezin 0800 3147900 olan uzun numarası kısaltılarak 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren ücretli 114 numaraya geçiş yapıldı.
114 numaralı hat sağlık personeline olduğu kadar vatandaşlara da hizmet edecek şekilde teçhiz edildi. Yeni yapılanmada UZEM gerek fiziksel şartlar gerekse teknik imkanlar açısından modern bir donanıma kavuşturuldu. Merkez, tedavi amaçlı kullanılan ilaçların yanı sıra, zirai mücadelede ve evlerde kullanılan haşere ilaçları, zehirli bitkiler, böcek ve hayvan sokmaları ve diğer kimyasal maddelerin akut ve kronik toksit etkileri, spesifik tedavi yöntemleri, ilaç etkileşmeleri ve gebelik toksisitesi gibi konularda telefonla sağlık personeline ve hekimlere danışma hizmeti veriyor.
Merkez telefonla verilen danışmanlık hizmetlerinin yanı sıra, panzehir temini ve dağıtımı görevini de yürütürken, mahkemeye intikal eden zehirlenme vakalarında bilirkişi olarak görev yapıyor.
Zehirli kimyasalların insanlar ve çevreye olan zararlı etkileri konusunda talep edildiğinde kurumlara resmi görüş bildiren UZEM, toplu zehirlenmelerde olay mahallinde bilirkişi olarak hizmet sunuyor.
Yirmi yıldır Türkiye'de 24 saat çalışan tek merkez olan UZEM; medyaya kapılarını açtı. Dr. Ezc. Nilgün Geçim yönetimindeki UZEM'de 3 farmakolog doktor, 2 toksikolog doktor, 1 mikrobiyolog doktor, 8 pratisyen hekim ve 3 yardımcı sağlık personeli görev yapıyor.
Haftanın her günü 24 saat kesintisiz hizmet sunan UZEM'in başı telefon sapıklarıyla fena halde dertte. Her gün yaklaşık 5 bin kişinin aradığı merkeze ulaşan gerçek çağrı sayısı 250 civarında.
Bu arada merkeze yapılan başvuruların büyük bir bölümünü hekimler tarafından yapılan vaka başvuruları oluşturuyor.
Zehirlenme etkenleri incelendiğinde ilk sırada tedavi amaçlı kullanılan ilaçlar, ikinci sırada evde kullanılan kimyasal maddeler (deterjanlar, naftalin, kibrit vb), üçüncü sırada zirai mücadelede ve evde kullanılan haşere ilaçları yer alıyor.
UZEM Sorumlusu Dr. Ecz. Nilgün Geçim, Türkiye'nin her yerinden her gün 5 bine yakın yardım çağrısı aldıklarını belirterek, hattın gereksiz gere meşgul edilmesinden dert yandı. Özellikle kolay tuşlanabildiği için 114'ü arayan çocuklardan şikayetçi olduklarını anlatan Geçim, aileleri uyardı. 20 yıldır merkezde yöneticilik yapan Dr. Geçim, gereksiz çağrıların yardıma ihtiyacı olanları ve merkez görevlilerini engellediğini söyledi.
UZEM'DEN ZEHİRLENME UYARILARI
- Evdeki ilaçları ve kimyasal maddeleri çocukları ulaşamayacağı yerlerde ve mümkünse kilit altındı saklayınız
- İlaçları ve kimyasal maddeleri kendi ambalajlarında muhafaza ediniz. Meşrubat şişelerine ve gıda kaplarına koymayınız.
- Deterjan, çamaşır suyu, tuzruhu gibi yakıcı maddeler ve tiner, benzin, mazot gibi petrol ürünleri yanlışlıkla içildiğinde kesinlikle kusturmaya teşebbüs etmeyiniz.
- Pek çok salon bitkisi (difenbahya, devetabanı, fil kulağı, yılbaşı çiçeği) zehirli olduğu için çocuklardan uzak tutunuz.
- Sadece doktorunuzun reçete ettiği ilaçları kullanınız.
- Gebelik ve emzirme dönemlerinde ilaç kullanmadan önce doktorunuza danışınız.
- Gece veya karalık bir odada etiketini görmeden ilaç kullanmayınız.
- Evde konserve yapmayınız, şişkin ambalajlı hazır konserveleri kullanmayınız.
- Kayısı, şeftali, zerdali ve erik çekirdekleri özellikle çocuklar tarafından yendiği zaman ciddi siyanür zehirlenmelerine neden olabileceğinden yemeyiniz.
- Doğadan toplanmış mantarlar ve tanımadığınız bitkileri yemeyiniz.
ZEHİRLENME DURUMUNDA HEMEN YAPILMASI GEREKENLER
- Kimyasal maddeye cilt yoluyla maruz kalmış iseniz, cildiniz su ve sabunla çok iyi yıkayınız.
- Zehirli maddeye ağız yolu ile maruz kalınmış ise; Ulusal Zehir Merkezi'ne başvurmadan kusturmayınız ve ağızdan bir şey vermeyiniz.
- Solunum yolu ile zehirlendiyseniz hemen açık havaya çıkınız,
- Gözünüze zehirli madde bulaştıysa akan su altında en az 15 dakika yıkayınız.
- Daha sonra en yakın sağlık kuruluşuna başvurunuz.