Anadolu'nun kültürel mirası "Türk kahvesi" geleceğe taşınıyor

AHMET ÖZLER - Osmanlı döneminde Anadolu'ya giren ve zamanla pişirme yöntemi, kokusu, lezzeti, çeşitleri ve köpüğüyle kendine özgü bir kimlik kazanan Türk kahvesi, yaklaşık 500 yıldır konukseverlik ve paylaşımın simgesi olarak geleceğe aktarılıyor.

Türkler tarafından 16. yüzyılda geliştirilen ve "dünyada ilk" olduğu belirtilen pişirme metoduyla yapılan, özel değirmen, cezve ve fincan gibi mutfak malzemeleri üretilen, zaman içinde hakkında şiirler yazılan, ata sözlerine konu olan ve türküleri seslendirilen Türk kahvesi, 2013'te "UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi'ne girdi.

Misafir ağırlama, dini bayramlar, sohbetler ve kız isteme gibi merasimlerin olmazsa olması haline gelen Türk kahvesi, başlı başına bir kültürel öğeye dönüştü.

Yüksek kaliteli kahve çekirdeklerinden harmanlanan, çok ince öğütülen ve tercihen kömür ateşinde ağır ağır kavrulan, bir cezve yardımıyla su ve isteğe göre şeker ilave edilerek pişirilen, küçük fincanlarla servis edilen, telvesinin dibe çökmesi için kısa bir süre beklenen Türk kahvesi, dünyada espresso ile en çok tüketilen kahve türü oldu.

"Süvari", "menengiç", "kül", "cilveli", "mırra", "dibek", "devebatmaz", "yandan çarklı", "sütlü", "çedene", "nohut, "burçak" "zingarella", "tarz-ı hususi" ve "hilve" gibi yaklaşık 40 çeşidi bulunan Türk kahvesi, Türkiye'de yılda kişi başı 1 kilogram tüketiliyor.

- Türk kahvesi 144 ülkede tüketiliyor

Telvesiyle ikram edilen tek kahve türü olan, hafif kavrulmuşunda 50, orta kavrulmuşunda 59 ve çok kavrulmuşunda 65 farklı tat ve koku maddesi bulunan Türk kahvesi, başta Suudi Arabistan, KKTC, Hollanda, ABD, Rusya ve Irak olmak üzere 144 ülkede içiliyor.

Hafif kavrulmuşunda ekşi, tatlı, meyvemsi, orta kavrulmuşta baharatımsı, odunumsu, meyvemsi ve tütünümsü özellikler, çok kavrulmuşta ise acı, baharatımsı, odunumsu ve toprağımsı tat ve koku bulunan Türk kahvesinin yılda yaklaşık 24 milyon dolar ihracatı gerçekleşiyor.

- Safranbolu'daki müze kahvenin tarihine ışık tutuyor

Karabük'ün UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde bulunan Safranbolu ilçesinde 3 yıl önce açılan "Türkiye Kahve Müzesi" ziyaretçilerini tarihte yolculuğa çıkarıyor.

"Anadolu'nun Kayıp Kahveleri" ve "Kahve Atlası" kitaplarının yazarları Atilla Narin ile Semih Yıldırım, yıllardır edindikleri tecrübe ve birikimlerle oluşturdukları müzede, hem ziyaretçileri bilgilendiriyor hem de Anadolu'nun birçok bölgesinde farklı şekillerde yapılan kahvelerden ikram ediyor.

Müzede, kahve yapımında kullanılan cezve, fincan, el değirmeni, kavurma tavaları, terazi, tahta kaşık, su küpü ve şeker kapları sergileniyor.

- "Son yıllarda kahve tüketimi artış gösterdi"

Semih Yıldırım, AA muhabirine, 1 Ekim'in "Dünya Kahve Günü" olarak kutlandığını, bu özel günde Türk kahvesinin en önde yerini aldığını söyledi.

Kahvenin, dünyada petrolle birlikte en çok ticareti yapılan ve sudan sonra en fazla içilen ürün olduğunu belirten Yıldırım, "Türkiye'de de son yıllarda kahve tüketimi artış gösterdi. Kişi başı tüketim bundan 10 yıl öncesine kadar 50 gramlardayken şimdi 1 kilo 100 grama ulaştı. Kahve, Türk insanının hayatında önemli bir içecek. En önemli, en güzel anlarımızda Türk kahvesi içiyoruz." diye konuştu.

Müzede, kahvenin geçmişine ışık tuttuklarını aktaran Yıldırım, çeşitli yörelere özgü kahveler hakkında şu bilgileri verdi:

"Cilveli kahve Manisa yöresine ait, üzerine çifte kavrulmuş badem konulan bir çeşit. Batman Hasankeyf yöresine ait hilve kahvesi ceviz, bal ve sütle yapılıyor. Süvari kahvesi cam bardakta sunuluyor. Eskiden süvariler fincanı az buluyor. Kahve cam bardakta sunulduğu için de adı böyle kalıyor. Doğu bölgesinde çok kullanılan menengiç kahvemiz var. 'Yalancı' dediğimiz bir kahve, içinde kafein barındırmayan. Yokluk yıllarının en önemli kahvesi de nohut kahvesi. 'Fakir tiryakinin kahvesi' de deniliyor, hala tüketiliyor."

- "Türk kahvesini dünyada daha tanınır hale getirmek için çalışma içerisindeyiz"

Yıldırım, Türk kahvesinin sabah ve öğlen saatlerinde, sütlü çeşitlerinin de akşam saatlerinde tüketilebileceğini dile getirerek, "Türk kahvesini dünyada daha tanınır hale getirmek için çalışma içerisindeyiz. Bu anlamda makine üreten firmalar önemli bir katkı sunmaya başladı. Türk kahvesi makineleri üreten firmalar, bunları ihraç edip dünya insanına sundu. Türk kahvesinin pazarda gün geçtikçe büyüyen bir grafiği var." ifadelerini kullandı.

Bölgelere göre kahve tüketim çeşidinin değiştiğine işaret eden Yıldırım, doğu ve güneydoğu bölgesinde daha çok kavrulmuş, keskin tatların, batı bölgesinde aromalı, damla sakızlı, Karadeniz'de ise çok kavrulmamış, hafif kahvelerin tercih edildiğini sözlerine ekledi.