Antalya'nın Altında Tarih Yatıyor, Üstünde Endemik Bitki Bitiyor

Efes'ten sonra kültür, tarih ve arkeoloji turizmine açılan dünyaca ünlü Side Antik Kent'in doğu bölgesinin altında, kazılmamış tarihi mezarlar yer alırken, üstünde ise yöreye özgü endemik bitki türlerinden Side Canavarı Otu yetişiyor.

Tarihi turizm beldesi Side deniz, kum, güneş, tarih, kültür, sanat ve arkeoloji turizmi yanı sıra son 2 yıldır ismini botanik turizminde de duyurmaya başladı. Dünyada sadece Side'de yetişen Side Canavarı Otu'nun altı Nekropol (arkeolojik şehirlerde mezarlıkların ve toplu mezar yerlerinin bulunduğu bölge) üstü kumul.

TARİHİ MEKANDA 46 BİTKİ TÜRÜ VAR

Tarihi ören yerinde 66 yıldır kazı çalışması yapılıyor. Antik kentte 5 yıldır kazı çalışması yapan Anadolu Üniversitesi Arkeoloji Bölümü ve Side Kazı Başkanı Hüseyin Alanyalı, şehrin Doğu bölgesinde hiç kazı çalışması yapılmadığı için kazıların bir asır daha sürebileceğini belirtti. Kendine özgü iklim yapısı olan Side Antik Kent'te 46 bitki türü ile bir endemik bitki türü yetişiyor. Tarihi ören yerinde sadece kumul alanda yetişen Side Canavarı bitkisinin, türünün yok olmaması için Akdeniz Üniversitesi, Orkidelerini ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Derneği (ANTOK), Botanik Bahçesi Araştırma ve Uygulama Merkezi, Side Belediyesi, Antalya Orman Bölge Müdürlüğü ve Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı (Türkiye'nin Canı Hibe Programı) 'Antalya’nın Beşi Bir Yerde' projesi kapsamında koruma altına alındı.

'Antalya'nın Beşi Bir Yerde' Proje Koordinatörü ve Akdeniz Üniversitesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. İsmail Gökhan Deniz, Side Canavar Otu'nun dünyada (Orobanche sideana) ana yayılış alanı sadece arkeolojik alan içindeki kumulluk bölge olduğunu söyledi.

DEVE TURLARININ ÖNÜNE GEÇİLSİN

Deniz; Antalya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'ndan gerekli iznin alınmasının ardından, bölgede bitki türüne baskı unsuru oluşturacak etkenlerin ortadan kaldırılması için alanı koruma altına aldıklarını belirtti. Deniz; bölgede at, deve, doğa yürüyüşü turlarının önüne geçilmesi ve bölgeye gelen turistlerin bitki türü hakkında bilgi sahibi olması için İngilizce, Rusça, Almanca ve Türkçe dillerinde levha diktiklerini kaydetti. İsmail Gökhan Deniz, altı mezarlık olan ve üstü endemik bitki türü yetişen bölge ile ilgili şu bilgileri verdi:
"Türkiye'de günümüze kadar tespit edilen yaklaşık 12 bin bitki taksonundan en az dörtte biri Antalya sınırları içerisinde yayılış gösteriyor. Bu bitki türünün 600'ü endemik, 250'si ise sadece Antalya'ya özgü. Bunlardan biri de sadece turizm beldesine özgü Side Canavarı Otu. Ot, Orobanche Sideana ismi ile bilim literatürüne girdi. Bölgede deniz, kum, güneş, tarih ve kültür turizmi yanı sıra botanik turizminin de yaygınlaşması için bitkiyi gözümüz gibi korumak zorundayız."

Side Belediye Başkanı Abdulkadir Uçar ise bitkinin yetişme alanını koruma altına aldıklarını söyledi. Side'nin ismini taşıyan bitki türünün yok olmaması için Nekropol ve kumul alanda motokros, at, deve ve doğa yürüyüşü turlarını yasakladıklarını belirten Uçar, özel güvenlik görevlilerinin de sürekli denetim yaptıklarını kaydetti. Uçar, "Antalya'nın beşi bir yerdesi içinde olan Side'nin bitki türünü gözümüz gibi koruyacağız. Baskı unsuru oluşturacak tüm etkenleri ortadan kaldırdık." diye konuştu.

Manavgat Orman İşletme Müdürü İsmail Hacıoğlu da projenin paydaşı olarak oluşturdukları bir ekinin bölgede günlük, haftalık ve aylık periyotlar halinde denetim yaparak rapor hazırladığını söyledi.

ANTALYA'DA 44 BİTKİ TÜRÜ TEHLİKE ALTINDA

Proje koordinatörü Deniz, son dönemde yaşanan turizm ve yapılaşma baskısı türün nesli üzerindeki en ciddi engel olduğunu kaydetti. Antalya'da 44 bitki türünün neslinin tehlike altında olduğunu ifade etti. Deniz, Antalya'nın Beşi Bir Yerde'lerinin isimlerinin ise şunlar olduğunu söyledi:

"Olimpos Safranı (Crocus wattiorum) günümüze kadar bilinen tek yayılış bölgesi Olimpos Beydağları Milli Parkı, Kaputaş Andız Otu (Inula sechmenii), zengin biyolojik çeşitliliğimizin göstergelerinden biri olan Kaputaş Andız Otu, dünya üzerinde sadece Antalya'nın Kaş ilçesi Kalkan beldesini birbirine bağlayan Kaputaş Mağarası ve yakın alanı. Kangay (Rhaponticoides hierroi) Antalya'daki 44 kritik tehlike altındaki bitki türünden biri de Kangay. Kemer Orkidesi (Ophrys climacis), Kemer Orkidesi dünyada sadece Antalya'nın Kemer ilçesinde yayılış gösteren bir tür. Salep elde etmek amacıyla bilinçsiz yumru sökümü ve doğal alanlarının tahrip edilmesi nedeniyle yakın gelecekte doğadan tamamen silineceği, neslinin yok olacağı tahmin ediliyor ve Side Canavar Otu (Orobanche sideana), Side Canavarotu ülkemizde sadece Side (Manavgat) antik kentte kumul alanda yayılış gösteriyor.