Arşiv - Koç Grubu'nun Kurucusu Vehbi Koç'un Doğu Gezisi

- Türkiye ekonomisinin en büyük kuruluşlarından biri olan ve Koç Holding'i 1926 yılında kuran işadamı Vehbi Koç'un, 25 Şubat 1996 tarihindeki vefatından bu yana 19 yıl geçti.

Koç Holding Yönetim Kurulu Başkanı Rahmi Koç, DHA muhabirinin 31 yıl önce babasının çekilen fotoğrafları ve açıklamalarına ilişkin, "Ne güzel o eski hatıralar" dedi.

KÜÇÜK BAKKAL DÜKKANI İLE BAŞLADI
Ankara'da 1901 yılında dünyaya gelen, 10 yaşında Hacı Bayram Camii yanındaki Topal Hoca’nın Mektebi'nde ilk derslerini aldıktan sonra, aynı bölgede gittiği ilkokulu birincilikle bitiren Vehbi Koç, "Taş Mektep" denilen Ankara İdadisi'ne (lise) gitmesine rağmen, babasının 1917 yılında kentisi için açtığı küçük bakkal dükkanında ayakkabı lastiği, şeker, kaşar peynir, zeytin, makarna gibi mallar satarak ticaret yaşamına başladı. Bu işyeri, Vehbi Koç adına "Koçzade Ahmet Vehbi" adlı ilk firma Ankara Ticaret Odası'na 1926 yılında tescil edidi.

Vehbi Koç, ticaret ile uğraşırken, 1928 yılında otomotiv devi Ford Motor Company ve petrol devi Standard Oil'in yerel temsilcisi oldu. Ankara'nın başkent olmasından sonra yapı malzemeleri ticaretine başlarken İstanbul Eskişehir'de şubeler açtı bunları ve "Koç Ticaret A.Ş." çatısı altında topladı.

İLKLER
Vehbi Koç, General Electric ile 1948 yılında yaptığı anlaşma ile 1952 yılında açılan ampul fabrikasını yaptıktan sonra 1950'de otomobil, ev aletleri, radyatör, elektronik cihazlar, tekstil üretimine başladı.

Koç, Bozkurt Mensucat, Arçelik (1955), Demir Döküm (1954), Türkay, Aygaz (1962), Siemens ile ortak kablo fabrikası, Gazal, Türk Elektrik Endüstrisi gibi işletmeler kurarken traktör üretimine Fiat lisans altında başladı. Ford Motor Company ile yapılan anlaşmadan sonra 1959 yılında kamyon montajına başlanırken otomotiv şirketi Otosan’ın kurulmasını sağladı.

Vehbi Koç, ilk yerli seri üretim otomobil Anadol'u 1966 yılında ürettikten sonra Türkiye'de ekonomik faaliyetlerini iyileştirilmek üzere, Fiat şirketi ile anlaşarak Tofaş’ı kurduktan sonra Türkiye'nin ikinci yerli otomobili Murat’ı 1971 yılında üretti.

Vehbi Koç 1963 yılında tüm Koç şirketlerini Koç Holding çatısı altında topladı. Sosyal faaliyetlere daha fazla zaman ayırmak isteyen Vehbi Koç, 1984'te Koç Topluluğu şirketlerinin liderliğini oğlu Rahmi Koç'a devretti.

DHA MUHABİRİNİN İZLEDİĞİ 31 YIL ÖNCEKİ VAN ZİYARETİ
Vehbi Koç, o tarihte Türkiye'deki 67 ilden 63'ünü ziyaret ederken gitmediği 4 kent arasında Adıyaman ve Erzincan dışındaki Van ve Hakkari'ye 8 Ağustos 1984 tarihinde gitmeye karar verdi.

Osman Boyner, ELKA Yönetim Kurulu üyesi Vildan Gülçelik ve Osman Boyner'in eşi Ayten Boyner ile uçakla geldiği Van'da Akdamar Adası'na tekne yolculuğu giderek o dönem bakımsız olan Akdamar Kilisesi'ni ziyaret eden Vehbi Koç, dönemin Turgut Özal Hükümeti'nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi için aldığı ekonomik önlemler paketi, konut sorunu, Koç Holding'in bölgeye yatırım yapıp-yapmama düşüncesini açıklamıştı.

"BÜYÜK KENTLERE GÖÇÜ ÖNLEMEK İÇİN İLK ADIM"
Vehbi Koç, Turgut Özal Hükümeti'nin Doğu ve Güneydoğu için o dönemde aldığı kararı isabetli bulduğunu anlatırken, şöyle demişti:

"Bu iş, uzun vadelidir. Bu mesele 15-20 yıl önce ele alınsa, bugün bir takım eserler ortaya çıkmış olacaktı. Artan nüfusumuz karşısında Doğu illerimizde iş bulamayan vatandaş büyük şehitlere akın ediyor ve bu şehirlerde bir takım ekonomik ve sosyal meseleler ortaya çıkıyor. Turgut Özal Hükümeti'nin ortaya koyduğu bu felsefe yerindedir. Fakat uzun vadeli bir iştir. Orada da tesisler kurabilmek için altyapı, ulaştırma, haberleşme, hammadde temini, mamullerin pazarlanması, idarecilerin rahatça çalışma imkanlarının sağlanması icap eder. Alınan bu karar bir başlangıçtır. Gelecek hükümetler bu politikaya devam ettikleri takdirde, Doğu'nun kalkınması faydalı olacaktır."

İşadamı Vehbi Koç, Özal Hükümeti'nin Doğu'nun kalkınması için almış olduğu kararları 1984'ten 19 yıl önce yaptığı bir konuşmada önerdiğini, fakat bazı çevrelerce bunun istismar konusu yaptığını vurgulamıştı. Vehbi Koç, 5 Haziran 1965 tarihinde Erzurum Atatürk Üniversitesi'nde yaptığı bir konuşmada şöyle dediğini hatırlatmıştı:

1965 YILINDA DOĞU'DAKİ EKONOMİ İLE İLGİLİ ÖNERİLERİ
"Doğu'nun kalkınması için gümrük muafiyeti, gelir vergisi muafiyeti veya indirimi, nakliye ücretlerinde indirim, uzun vadeli, düşük faizli kredi, yatırım sermayesi yardımı ve devlet siparişleri için mecburi kota gibi teşvik edici önlemler alınırsa özel teşebbüs bu bölgeye mutlaka gelecektir. Yoksa istihlak merkezlerden uzak sahalarda endüstri kurulamaz. Buralara yeni işyerleri açılınca bölgenin gelir seviyesi yükselecek, eğitim işleri gelişecek. Büyük şehirlere akın problemi çözülmüş olacak. Halk, iş sahası bulup kazandıkça kendi muhitini haliyle kalkındıracaktır."

UÇAKTAKİ 20 BOŞ KOLTUĞUN NEDENİ VE BUGÜNKÜ DURUM
Koç, Van'a gelmek için bindiği uçakta 20 kadar boş yer bulunduğunu, bunun nedenini sorduğunda, yolcu azlığından değil, uçağın yakıt imali yapacak depo bulunmadığı için geliş-gidiş yakıtının depolanması zorunluğu bulunduğunu öğrendiğini belirterek, "Hayretler içinde kaldım. Depoya sarf edilecek yatırımla uçağın navlundan yapacağı kazanç bunu birkaç defa karşılardı" demişti.

Vehbi Koç'un bu sözlerinden yıllar sonra 2009'da Koç Grubu şirketlerinden Opet ile Türk Hava Yolları ortaklığa gitti. Kurulan 'Turkish Opet' adı verilen şirket, 75 milyon dolarlık yatırım bütçesiyle havalimanlarında uçak yakıtı satan bir şirket haline geldi. Şirket, bugün Van Havalimanı'nda da faaliyet gösteriyor.

"BİR GÜN İÇSEM, ERTESİ GÜN İÇMEM"
Vehbi Koç, DHA muhabirinin soruları üzerine bir işe 'Türk gibi' başlayarak, 'İngiliz gibi' bitirmek gerektiğini anlatırken o dönemde sebze, meyve ithalatının serbest bırakılması" kararını yerinde bulduğunu ancak, ithalatla fiyatların düşeceği görüşünde olmadığını anlatmıştı. Koç, Türkiye'nin tarım politikasını öncelikle birinci planda ele alması gerektiğini kaydederken, içki ve sigarayı yıllarca 'dengeli bir biçimde yürüttüğünü' kaydederken, "Bir gün sigara içersem, ertesi günü içmem. Bu içki için de böyledir" demişti.

Hükümetin müşteri bulması halinde o tarihlerde satışı tartışılan Keban Barajı ile Boğaziçi Köprüsü'nün hisse senetlerini çıkarmasının çok yerinde olacağını kaydetmişti. Vehbi Koç, grubunun hisse senedi alıp- almayacağının sorulması üzerine, "Ben şahsen kendi işlerime para yetiştiremiyorum. Bu nedenle Keban veya köprüye de ortak olmayı düşünmüyorum" demişti.

RAHMİ KOÇ: NE GÜZEL O ESKİ HATIRALAR
Koç Holding Yönetim Kurulu Başkanı Rahmi Koç, babası Vehbi Koç'un 31 yıl önceki fotoğrafları ve o dönemdeki açıklamasına ilişkin, "Ne güzel o eski hatıralar, anılar. Osman Boyner de, rahmetli babam ile beraber gitmiş" dedi.

()