BİZE ULAŞIN
Emre Azizlerli
BBC Türkçe
Londra'nın merkezinde bir galeride sergilenen video enstalasyon çalışmasını görmeye gidenler kendilerini Türkiye'de bir askeri hastanenin koğuşunda buluyor.
Sanatçı Çağlar Kimyoncu'nun ''Consciption'' (Askerlik) adlı eseri için Truman Brewery galerisinin sergi mekanında yeniden yaratılan bir hastane odasının duvarlarına, asker olmak istemeyen ya da istese de asker olamayan üç farklı erkeğin kapatıldıkları askeri hastanedeki hikayelerinin video görüntüleri yansıtılıyor.
Sanatçı, Türkiye'de askeri hastaneye sevkedilmiş biri eşcinsel, biri HIV pozitif ve biri de vicdani retçi üç erkeği canlandıran aktörleri videoya çekerek, bir yandan zorunlu askerlik hizmetine Türkiye'de toplumun yüklediği kültürel anlamı irdeliyor, bir yandan da askerlik dışında kalanların ya da kalmak isteyenlerin ötekilik deneyimine ayna tutuyor.
Galerideki hastane odasında bu erkeklerin video öykülerinin yanısıra, gene bir aktörün canlandırdığı askeri doktorun muayene sorularını izleyip dinleyebiliyorsunuz.
Londra'daki serginin ziyaretçilerinden çoğunun askerliğin zorunlu olmadığı bir toplumdan geldiği düşünülecek olursa, video eseri bağlamına oturtmak için galeride kurulan hastane odasının çevresine asılı panolarda Türkiye'de ve dünyanın geri kalanında zorunlu askerlik uygulaması üzerine bilgiler yer alıyor. Aynı zamanda eşcinsel ya da vicdani retçi olduğu için Türk ordusundan muafiyet talep edenlerin gerçek öyküleri ve tanıklıkları da panolarda aktarılıyor.
1966 doğumlu Çağlar Kimyoncu, çocukluğundan itibaren hastane odalarını ve askerliği yakından tanıyan bir sanatçı. Küçük yaşta çocuk felci geçiren Kimyoncu, asker bir babanın engelli oğlu olarak gençlik yıllarını Türkiye'de askeri lojmanlar ve hastaneler arasında geçirdiğini anlatıyor.
Daha önce gene aktörler kullandığı bir başka video çalışmasında da seçtiği mekan, hastane odasıydı. Kurumsal alanlarda bireylerin birbirleriyle ya da iktidarla ilişkilerine damgasını vuran çatışma yahut ittifakın dinamiği, sanatçının büyük ilgisini çeken bir konu. ''IMC (I Am Curious) adlı bir önceki eserimde hastane odası, cinsellik ve iktidar ilişkisine pencere açıyordu.'' diyen Çağlar Kimyoncu, ''Bu sefer tekrar hastane odasına geri döndüm'' diye ekliyor: ''Askerlikten muafiyetleri konusunda henüz karar verilmemiş ve askeri hastanede müşahade altına alınmış üç erkeğin klostrofobik dünyasına girmek istedim.''
80'li yıllarda sakatlığı nedeniyle kendisi de muafiyet belgesi almış olan sanatçı, ''Engelli olduğum açıkça belli olduğu halde uzun bir süreçti. Askeri hastane garip ve yıpratıcı bir deneyim olabiliyor'' diyor.
Video enstalasyonu meydana getirmeden önce çok sayıda kişiyle özel söyleşiler yaptığını anlatan Çağlar Kimyoncu, ''Yapmak istediğim, askerlik karşıtı bir propaganda değildi. Herkesi dinlemeye özen gösterdim. Askerlik yapmak istediği halde engelli olduğu için bundan men edilen bir erkeğin üzüntüsünü de ziyaretçilerle paylaşıyoruz.'' diyor; ''Benim amacım, zorunlu askerliğin farklı bireyler üzerinde çok farklı etkileri olabileceğini aktarmak ve insanları sorgulamaya teşvik etmek.'' Eserdeki karakterleri canladıran Türkiye kökenli üç aktörün konuşmaları İngilizce altyazı ile veriliyor. Bu aktörlerden biri olan Haydar Köyel, Çağlar Kimyoncu'nun eşliğinde gerçek hayattan röportajları gözden geçirip diğer aktörlerle birlikte doğaçlamalar yaparak sonuçta video esere yansıyan üç ana karaktere ulaştıklarını anlatıyor.
Haydar Köyel, askerlik başvurusunda HIV pozitif olduğunun ortaya çıkmasından korkan ve bu gerçeği ailesiyle nasıl paylaşacağını bilemeyen bir erkeği canlandırıyor.
''Aslında tek derdi sesiz sedasız askerliğini yapıp bitirmek.'' diyor Haydar Köyel. ''Ama HIV pozitif olduğu ortaya çıkarsa başına açılacakları düşünmek bile istemiyor. O yüzden muafiyet için deli taklidi yapıyor. Akıl sağlığının bozuk olduğunu askeri doktorlara kanıtlamaya çalışıyor.'' Çağlar Kimyoncu'nun ifadesiyle, ''Zorunlu askerliğin ortaya çıkardığı sorunlar karşısında hazır cevaplar bulmak zor.''
Belki de bu sebeple, bu konunun peşini daha epey bir süre bırakmayacağı anlaşılıyor. Bir sonraki projesinde hedefi, zorunlu askerliğin varolduğu diğer ülkelere giderek video çalışmasını daha geniş bir coğrafyaya yaymak. Peki, zorunlu askerlik ekseninde süregiden farklı tartışma konuları arasında onun ilgisini çeken ortak unsur ne? ''Zorunlu askerliğin dışında kalanlar sanırım.'' diyor Çağlar Kimyoncu. ''Dışlanmışlık olsa gerek.''
Fotoğraflar Zeynep Dağlı'nın izniyle kullanılmıştır.
