Astronomiye Yeni Bir Pencere Açılıyor

Türkiye'nin, hatta Orta Doğu ve Balkanlar'ın en büyük teleskobu özelliğini taşıyan Doğu Anadolu Gözlemevi Projesi ile astronomiye yeni bir pencere açılması hedefleniyor.

Atatürk Üniversitesi Astrofizik Uygulama ve Araştırma Merkezi (ATASAM) Koordinatörü, Fen Fakültesi Fizik Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Cahit Yeşilyaprak, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Doğu Anadolu Gözlemevi Projesi'nin astronomi alanında bilimsel bir proje olduğunu söyledi.

Astronomi camiasında çalışan tüm Türk astronomların ihtiyacı olan bir proje olduğunu belirten Yeşilyaprak, "Ülkemizde irili ufaklı teleskoplar var, üniversitelerde daha çok bulunuyor. En büyük teleskobumuz ise TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi'nde Antalya'da. 2 bin 500 rakımlı Bakırlıtepe'de kuruluydu. Türk-Rus ortaklığıyla alınmış, yapılmış bir teleskoptu. 150 santim çaplı bir teleskop. Şu ana kadar en büyük teleskop buydu Türkiye'de" dedi.

Doğu Anadolu Gözlemevi Projesi ile bu teleskop çapını daha büyük hale getirdiklerini anlatan Yeşilyaprak, şunları kaydetti:

"Büyük teleskoplar sınıfına yakın 4 metre çapında, hem infrared hem de optik dalga boyunda gözlem yapabilecek büyük çaplı bir teleskop boyutuna yükselteceğiz. Bu projedeki amaç astronomi alanında bilimsel araştırmalar yapmak. Eğitime de katkısı olacak. Türk astronomimiz başta olmak üzere, gençlere, yüksek lisans, doktora tezlerine de akademisyenlerin eğitim çalışmalarına da hizmet edebilecek. Bu kapsamda oluşturulmuş, Kalkınma Bakanlığı destekli, Atatürk Üniversitesi öncülüğünde yürütülen, yurt içi ve yut dışından 40 üniversitenin gözlemevinin desteklediği bir proje."

-"Meteorolojik ölçümler devam ediyor"-

Gözlemevlerinin genelde yüksek rakımlı yerlerde kurulduğuna dikkati çeken Yeşilyaprak, "Bunun nedeni de gözlemevinin üstünde bulunan hava katmanının, atmosferin daha ince olması ki bu bizi daha az etkilemesi anlamına geliyor. Dolayısıyla yüksek rakımlı tepelerin bol olduğu, açık gün sayısının fazla olduğu, düşük nem oranının olduğu, mümkünse de temel altyapısı hazır olan bir yer seçimi gerekiyordu. Yapılan araştırmalarda en uygun yer Erzurum olarak belirlendi" diye konuştu.

Projenin 2011 yılında etüt proje olarak kabul edildiğini, daha sonra ufak tefek eklemelerin yapıldığını anımsatan Yeşilyaprak, 2012 yılında ise projenin resmen başladığını ifade etti.

Gözlemevi yerleşkesi olacak yaklaşık 2 bin 500 dönümlük bir arazinin, bir dağ silsilesinin kamulaştırılması tahsisiyle ilgili çalışmalarda son aşamaya gelindiğini vurgulayan Yeşilyaprak, elektrik götürüldüğünü ve bir kaç tesis yapıldığını söyledi.

Atmosferik test cihazlarını yerleştirme başladıklarını belirten Yeşilyaprak, "Meteorolojik ölçümler devam ediyor. Atmosferik hava kalitesi ölçüm cihazlarını ısmarladık, bunlar gelecek yakında. Onları da oraya kuracağız. Bu yılın sonlarına doğru teleskobun teknik şartnamesini ortaya çıkaracağız. Yurt dışında ihaleye çıkılacak" diye konuştu

-"Dünyada üçüncü en yüksek gözlevmevi"-

Türkiye'nin astronomi alanında iyi bir konumda olduğunun altını çizen Yeşilyaprak, şöyle devam etti:

"Bu çaptaki teleskobun bize katkısı büyük. İki aşama olarak, hem teleskobumuzun çapını büyütüyoruz hem de bu daha çok ışık toplamak anlamında önemli. İkincisi de Türk astronomisine yeni bir pencere açılıyor. Bunun nedeni de kırmızı ötesi gözlem. Çünkü atmosferin belli dalga boylarında pencereleri var. Bu pencerelerin izin verdiği ölçüde yıldızları ya da gökyüzünü görebiliyoruz. Şu ana kadar Türkiye'de yapılan bütün çalışmalar genelde optik bölgedeydi. Bir de X ışını astronomisi çalışması yapan gruplarımız vardı. Yer merkezli olarak ilk defa bu projeyle, kırmızı ötesinde dalga boyunda da gözlem yapan bir teleskobumuz olacak. Hem büyük çap hem de farklı bir pencere açmış oluyoruz. Bu anlamda tabii ki önemli."

Yeşilyaprak, "4 metre çapında bir teleskop. Türkiye'nin en büyüğü hatta Orta Doğu'nun, Balkanlar'ın en büyük teleskobu olacak. Dünyada üçüncü en yüksek gözlemevi yerleşkesine kurulan teleskop unvanını alacak. 3 bin 170 metrelik dağın zirvesine kuruyoruz" diye konuştu.