BİZE ULAŞIN
Avarlar, klasik Türk Kağanlığı otoritesini kabul etmemiş oldukları için prototürk boylarından meydana gelmiş oldukları ortak düşünce olarak benimsenmiştir. Bu boylara örnek olarak; İskitler, Hunlar, Bulgarlar, Hazarlar, Moğollar ve Kumanlar verilebilir. Türk kavimlerinin geçmişi Avarlar’a kadar gitmekte, Avar Kağanlığı’nın son dönemlerinde Türk etkisinin artması Macar tarihçilerce kabul edilmiştir. Öyle ki Macar araştırmacılar Avar kabile örgütlenmesinin Uygur Türkleri’ne benzer yapıda olduğunu eserlerinde belirtmişlerdir. Alman Dilbilimci Harald Haarmann’a göre Avarlar kesinlikle Türk kökenlidirler.
Avarlar, Büyük Kavimler Göçü ile Karpat Havzası’nda siyasî teşkilatlandırmalarını (daha sonra Tuna, Macaristan, Transilvanya’ya kadar) 250 yıl kadar sürdürmüştür. 9. Yüzyılda diğer halklara karıştıkları bilinmektedir. Kafkaslarda kurulan Avar Hanlığı, merkezi Hun Toprağı anlamına gelen Hunzak’tır. Avar ülkesi olarak bilinen Horasan’dan 6.yüzyılda ayrılarak Dağıstan’a gelirler.
‘Avar’ Kafkasya Avarları’nın kullandığı dilde, ‘War’ ve ‘Bar’ köklerine dayanır, anlamı yücelik ya da yükseklik demektir. Avarlar iki büyük halk topluluğundan oluşuyordu. Doğu ve Batı Avarlar. (Heftalitler ve Rouranlar.) Doğu Avarlar ve Batı Avarlar War ve Khun adında iki kabiledir. Göktürkler Rouranlar’a başkaldırdılar, bu durumda Rouran soyluları Heftalitler’e sığındılar. 6.yüzyılda Heftalit Devleti yıkılır yıkılnaz War-Khun kabilelerinin bir bölümü Kafkasya Avarları’na sığındığında Dağıstan-Takh-As-tan yani Serir that krallığı kurulmuş oldu. War-Khun’ların diğer kalan bölümü Balkanlar’a akınlar başlatarak Avar İmparatorluğunu kurmuş oldu.
Asya Avar Devleti’nin hem kurucusu, hem de ilk hükümdarı Bayan Kağan’dır. 37 yıl Avar Devleti’ne hükümdarlık yapmıştır. (565-602) Asya Avarlar’ı Orta Asya kökenli bir kavimken, 558 yılından başlayarak güçlü bir devlet statüsüyle Bizans İmparatorluğu’na karşı büyük bir tehdit haline gelmiştir. Bayan Kağan yönetiminde Avar toprakları Merkez Macaristan’la birlikte Elbe, Alpler, Sava vadisine hatta Don’a kadar uzanıyordu. Kağanlığın il zamanlarında Longobard kralı Alboinin müttefiki Gepidlere karşı, sonraki zamanlarda ise pek çok kez Bizanslılarla savaştı ve kazandı. Sert ve kibirli olmasına karşın, merhametli bir hakandı. Son savaşında (Bizanslılarla yaptığı) Priscus’a yenildi(600).
557 yılında Sabirleri parçalayarak, 558 yılında Güney Rusya düzlüklerinde inen Avarlar, siyasi oluşumları başlangıcında Bizans İmparatorluğu’yla görüşmüşler, onlarla müttefik olmuşlardır. Avarlar, 560’da Dinyeper-Dinyester bölgesinde hakimiyet gösterirken 561’de Bayan Kağan komutasında Pannonia bölgesine gelirler, burada yönetim teşkilatını kurarlar. Daha sonra Bizans İmparatoru Justinianos’a Tuna bölgesine geçmek istediklerini söylerler, ancak Bizans İmparatoru kabul etmez. Bu durumda batıya geçmek durumunda kalırlar.
Avarlar, Hazar Denizi’nin kuzey bölgesi boyunca Hunlar’ın bünyesindeki Onogur (Oğuz), Macar ve Türk kökenli Bulgarları toplayarak güçlü bir birlik meydana getirdiler. Bu kalabalık güç birliği ile Avar boyları 567 yılında Macar ovasına geldiler. Bizanstan izin alarak Dobruca bölgesine yerleşip, sonrasında Slav kabileleri ile savaşıp onları etkisiz hale getirerek Güney Balkanlara göçetmeye zorladılar. Aynı zamanda Frank kralına karşı galibiyet kazandılar.
Üst üste gelişen bu zaferlerden sonra Avarlar, 565 yılında Bayan Kağan önderliğinde daha önce Avrupa Hun Devleti’nin başkenti olan Segedin şehrini başkent yaptılar. Cermen soyundan olan Gepid ve Langobardları Batıya göçetmeye zorladılar. Böylece Avarlar, bu günkü Avrupa’nın Balkanların ve Batı Avrupa’nın coğrafi ve etnik yapısında çok önemli değişiklikler yapmış oldular.
Asya Avar Devleti hakkında kısa bilgi vermek gerekirse Avar Devleti özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
768 yılında Frank ülkesi yönetimine Büyük Karl’ın gelmesi ve ülkenin yükselişe geçmesi ile Avrupa halklarının çoğu etkilenmeye başladılar. Sakslar ve Slav kabileleri Frank ülkesi yönetimini kabul ettiler. Nüfus hızla hristiyanlaşma sürecine girdi. 791 yılında Franklar kağanlığa saldırıya geçti. Ordusunu İtalya’dan getiren Prens Pipin, Avar kalelerinden birisini kuşatarak, Tuna üzerinden geçişi sağladı. Büyük Karl, Avar Kağanlığı’nın siyasi varlığını ortadan kaldırmayı hedefliyordu. O sadece Bayan Kağan’ın değil, Avar ülkesinin tamamının kendisine tabi olmasını istemişti.
795’te Avarlar’a oldukça büyük bir sefer açıldı. Bu süreçte Avar ilinde “Kağan” ve “Yuğur” arasında hararetli savaşlar devam ettiği ve bu savaşlarda Kağanın öldürüldüğü öğrenildi. Frank ordusu bundan faydalandı, Avar topraklarının iç kısımlarına kadar saldırıya geçtiler. Bir sonraki yıl, 796’da Frank kralı Karl’ın oğlu komutasındaki Longobard, Frank ile Aleman kıtaları Avarların sonmücadelesini kırmak için saldırıya geçtiler. Yenilgiye uğrayan yeni Avar Kağanı, Karl’a tabi olma kararı verdi. Bu suretle, 796’da Frank ülkesinin yeni kralı Büyük Karl, Avar Devleti’ni ortadan kaldırmış oldu.
791 yılında Slovenler, Hırvatlar ve Frank ordusu, Avarlara karşı büyük bir saldırıya geçmiş ve fethetmek için Avar Kağanlığı topraklarına girmişlerdi. Avarlar’ın da kendi arasında savaşta alınan peş peşe yenilgiler nedeniyle büyük bir iktidar kavgası yaşanıyordu. 796’da Avarların Transilvanya'daki merkezi de ele geçirilmişti. Avarlar onların düşmanıydı ve kötü durumdaydılar. Bulgarlar da durumdan faydalanmak istediler. Avarlar yine de mücadele ettiler ve umutsuz durumda teslim olmayı kabul etmediler. Bu durum Avar soylularının yok olmasına sebep oldu. Avar Kağanlığı'nı sonucu ne olursa olsun, ayakta tutmak isteyenlerin direnişi devam etse de Avar toprakları yağmalanmış ve devlet yıkılmış oldu.
803’de bütün Avar toprakları Bulgarlar tarafından ele geçirildi. Bulgarlarla Avarların birbirine yakın kabileler olmaları Avarların daha kolay asimile olmasını hızlandırdı. Avarlar sonraki süreçte kabile olarak Bizans'a karşı Bulgarların yanında savaştılar. Franklar egemen oldukları Avar topluluğuna doğuda bugün Macaristan sınırları dahilinde olan Szombathely kenti ve civar toprakları verdiler. Burada yeniden güçlenen ve gelişen Avarlar, Frank hükümdarına tekrar isyana kalkıştılar.
