Aynı anda birden fazla kişiliğin varlığı: Dissosiyatif kişilik bozukluğu

Kişiyi hafıza, kimlik, duygu, algı, fiziksel kimlik, motor kontrolü gibi birçok alanda etkileyen dissosiyatif bozukluğu genellikle travmatik bir olaydan sonra ortaya çıkar. Disosyal kişilik bozukluğu nedir? Neden ortaya çıkar? Tedavisi var mıdır? Bu soruların cevaplarını ve daha fazlasını yazının devamında bulabilirsiniz.

Dissosiyatif Kişilik Bozukluğu Nedir?

Kişide aynı anda bir ya da daha fazla benliğin varlığı psikolojide dissosiyatif kimlik bozukluğu olarak adlandırılır. Dissosiyatif kimlik bozukluğu çoklu kişilik bozukluğu olarak da bilinir.

Borderline olarak da adlandırılan dissosiyatif kişilik bozukluğu, kişinin sağlıksız bir düşünmeye ve sorunlu davranış tarzına sahip olduğu zihinsel bir bozukluktur. Böyle bir zihinsel bozukluğu olan birey, insanları ve olayları tanımlamada veya bağlantı kurmada güçlük çeker. Bu durum kişinin sosyal aktivitelerinde, ilişkilerinde, okulda ve iş yerinde sorunlar yaşamasına yol açar.

Disosyal kişilik bozukluğu yaşayan kişilerin çoğu, kişilik bozukluğu yaşadığının farkında değildir; çünkü davranış tarzı ve düşündükleri kendilerine normal gelir. Bu durumun sonucu olarak da yaşadığı bozukluk nedeniyle kişi karşılaştığı tüm zorluklarda başkalarını suçlama davranışına yönelir.

Bu zihinsel sorun genel olarak genç yaşlarda ya da yetişkinlik döneminde başlar. Kişilik bozukluğunun birçok türü bulunur. Bazı türler kişinin yaşının ilerlemesiyle birlikte şiddetini kaybeder ve daha az görülmeye başlar.

Kişilik, bireyin kim olduğunu tanımlaması adına önemli ve benzersiz özelliklerinin bir karışımıdır ve bu özellikler kişinin kendisini nasıl ifade ettiğini içerir. Bireyin benliğini oluşturan kişiliğin temel özellikleri genler aracılığıyla aktarılır, bazı özellikleri ise yaşanan deneyimler sonucu şekillenir. Kişilik bozukluğu yaşayan bireyler, toplumun genel görüşünden daha farklı bir bakış açısına sahiptir. Bu sorunu yaşayan bireylerin zorluklarla başa çıkma becerisi oldukça azdır.

Dissosiyatif kimlik bozukluğu depresyon ya da bipolar bozukluk, anksiyete bozukluğu gibi akıl hastalıkları ile birlikte ortaya çıkar. Bu bozukluk genellikle erken çocukluk döneminde yaşanan olumsuz deneyimler sonucu oluşur, ergenlik döneminde başlar ve kişiliğin gelişmesiyle belirgin hale gelir.

Dissosiyatif Kişilik Bozukluğu Nedenleri

İnsanı eşsiz kılan duygu, düşünce ve davranışların bir birleşimi olan kişilik, çocukluk döneminde şekillenir. Bu bakımdan çocukluk insanın yaşayacağı en önemli evredir. Ancak bazı kişilik özellikleri aileden genetik aktarım aracılığıyla da geçebilir. Bu tür özellikler uzmanlar tarafından mizaç olarak tanımlanır.

Kişinin yaşadığı kimlik bozukluklarına genetik ve sonrasında gelen çevresel faktörler neden olur. Genetik aktarımla kazanılan mizaç ve yaşayacağı sarsıcı bir olay kişinin kimlik bozukluğu karşısında savunmasız kalmasına neden olabilir.

Kimlik bozukluğunun kesin nedenleri bilinmese de, bazı faktörlerin dissosiyatif kimlik bozukluğunun gelişmesinde rol aldığı düşünülür. Bunlar;

• Ailede yaşanan kişilik bozuklukları ya da akıl hastalıkları,
• Çok sevilen ve bağlı olunan birinin kaybedilmesi,
• Küçük yaşta tacize uğrama ,
• Aile hayatındaki problemler,
• Beyin kimyasında görülen yapısal farklılıklar ,
• Çocuğun bakımını veren kişi tarafından fiziksel ya da psikolojik şiddet görmesi.

Dissosiyatif Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nedir?

Dissosiyatif kimlik bozukluğu genel olarak üç gruba ayrılır. Dissosiyatif kimlik bozukluğu görülen birçok kişide, en az bir tane daha ek kişilik bozukluğu belirtileri bulunur. Dissosiyatif kişilik bozukluğunun belirtileri:

Paranoid kişilik bozukluğu

• Başkalarına güvenmeme ve hep şüphe duyma
• Başkalarının kendisine zarar vermeye ve aldatmaya çalıştığını düşünme
• Başkaları tarafından kullanıldıklarını düşünme

Şizoid kişilik bozukluğu

• Yalnız kalmayı tercih etme
• Sesler duyma gibi algısal sorunlar
• Düşünce gücüyle insanları ve durumları değiştirebilme inancı
• Olayların sadece kendisi için gizli mesajlar içerdiğini düşünme

Antisosyal kişilik bozukluğu

• Sadece kendi ihtiyaçlarını ve duygularını önemseme
• Yalan söyleme takıntısı
• İhtiyaç dışı çalma eylemi
• Takma ad kullanmayı tercih etme
• Suça meyilli olma

Sınırda kişilik bozukluğu

• Dürtüsel davranışlarla hareket etme (sürekli yeme, kumar)
• Tutarsız bir özgüvene sahip olma
• Dengesiz ilişkiler yaşama

Histrionik kişilik bozukluğu

• Dikkat çekmeyi sevme
• Yoğun duygular yaşama ve aşırı duygusal bir ruh hali
• Cinsel açıdan sürekli aktif olma

Narsisistik kişilik bozukluğu

• Özel olduğunu ve diğer insanlardan daha önemli olduğunu düşünme
• Sürekli övülmeyi ve hayranlık duyulmayı bekleme
• Kıskanma ve sürekli kıskanıldığını düşünme

Çekingen kişilik bozukluğu

• Eleştirilme ve reddedilme endişesi
• Yetersiz olduğunu düşünme
• Kendini çekici bulmama

Bağımlı kişilik bozukluğu

• Başkalarına aşırı bağımlı olma
• Kendine güvenmeme
• Yakın bir ilişki bittiğinde hemen yeni bağlılık arama

Obsesif kompulsif kişilik bozukluğu

• Detaylara ve düzene takıntılı olma
• Mükemmeliyetçilik
• Sert ruh hali ve inatçılık
• Kontrolsüz para harcama

Dissosiyatif Kişilik Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?

Dissosiyatif kimlik bozukluğu örnek vaka semptomları tek tek araştırılır. Bu bozukluğu teşhis etmeyi mümkün kılan bir laboratuvar testi yoktur. Ancak doktor tarafından şüpheli bulunan fiziki bir durum varsa yüksek görüntüleme cihazlarından testler istenebilir. Bu testler sonucu fiziksel bir neden bulunmazsa kişi psikiyatriste veya psikoloğa yönlendirilir.

Dissosiyatif Kişilik Bozukluğu Tedavi Yöntemleri

Dissosiyatif kimlik bozukluğu olanlar hastalığın farkında olmadığından tedavi yolu aramaz ve birçoğu tedavi edilmez. Tedavi bozukluğun türüne göre farklılık gösterse de, tedavinin genelinde psikoterapi uygulanır. Bu tedavi sırasında da yaşanması olası atakları kontrol edebilmek adına kişiye antidepresan, anksiyolitik, dengeleyici ve atakları önleyici ilaçlar verilir. Ailede ve çevrede dissosiyatif kimlik bozukluğu vaka örneği gözlemlendiğinde bu kişiye psikolojik destek ortamı sağlanmalı ve en kısa sürede bir psikologdan yardım alınmalıdır.