Bağımlı değişken nedir? Nasıl seçilir? Bağımlı değişken örnekleri nelerdir?

Değişken olan her şey nasıl kontrol edildiklerine bağlı olarak sınıflandırılırlar. Sınıflandırma için değişkenlerin hangi özelliklere sahip olduğu incelenir. Açıklanan ve açıklayan olmak üzere 2 tür değişken vardır. Bunlar da kendi aralarında farklı özelliklere sahip olur.

Bağımlı değişken nedir?

Açıklanan değişken bağımlı olan değişkendir. Açıklayan değişken ise bağımsız değişken olarak isimlendirilir. Bağımsız değişkenler 2 ya da daha fazla değer alabilen ve değişim yaşayabilen her şeyi içine alır. Yapılan araştırmalar doğrultusunda yaş ya da cinsiyet gibi çeşitli özelliklerin her biri değişken olarak kabul edilir. Bir süreçte nitelik ve nicelik ayrımı yapabilmeyi sağlayan değişkenler birbirlerine bağlı olarak değişiklik gösteren değerlerdir.

Bağımlı değişken olarak adlandırılan değişkenler, insanların kontrolünde yaşanan değişikliklerden etkilenen ve değişim gözlenen değişkenlerdir. Bu değişkenler de insanların kontrolü altında değişiklik yaşar. İnsan kontrolünde meydana gelen değişim üzerinde daha sonraki süreçte daha farklı etkiler oluşur. Çeşitli örneklerle bu durumlar açıklanabilir.

Bağımlı değişken nasıl seçilir?

Bir araştırmada bağımlı değişkenin seçilmesi süreci araştırmanın sonucunu ve başarısını direkt olarak etkileyeceği için doğru bağımlı değişken seçmek son derece önemlidir. Bu nedenle araştırmaya başlamadan önceki süreçte detaylı çalışmak gerekir.

Bir araştırmada ya da modellemede etkileneni ya da direkt sonucu ifade etmeye yarayan değişken bağımlı olan değişkendir. Bağımlı değişkeni seçmek için çeşitli yöntemler vardır. Bu yöntemler ve örnekleri şu şekildedir:

• Araştırmanın amacını belirlemek: Satış oranlarının tahmin edilebilmesi, bir ilacın tedavi sürecindeki etkinliğini değerlendirme, müşterilerin memnuniyetlerine etki eden unsurları bulma
• Sorunun çıktısını tanımlamak: Örnek olarak makinenin öğrenim süreci modelinde tahmin edilmeye çalışılan şey bağımlı değişkendir.
• Ölçülebilir bir değişken belirleme: Belirlenen bağımlı değişken, bir veriye dayalı ve ölçülebilir olmalıdır.
• Araştırma soruları ile uyum: Örnek olarak bir ürünün fiyatındaki değişikliklerin satış oranlarını nasıl etkilediğini araştırma durumunda satış miktarı bağımlı olan değişkendir.
• Literatür taraması yapma ve önceki çalışmalara göz atma: Daha önce yapılan yapılacak olana benzer diğer çalışmaların kullanmış olduğu bağımlı değişkenler araştırılır, incelenir ve yapılacak olan çalışmaya uygunluğu belirlenir.
• Zaman ve kaynaklardaki kısıtlamaları göz önünde bulundurma: Seçilmiş olan bağımlı değişkenin ölçülebilmesinin mümkün olup olmadığı, veri erişiminin mümkün olup olmadığı ve bu faktörlerin neler olduğu araştırma öncesi süreçte önemlidir.

• Bağımlı değişken örnekleri nelerdir?

Çeşitli örnekler ile açıklanabilen bağımlı ve bağımsız değişkenlere verilebilecek bazı örneklendirmeler şunlardır:

Bağımlı değişkenler için bir örnek:

• Belli bir yaş gurubundaki insanların uyku saati sürelerinin gün içindeki çalışma performanslarını nasıl etkilediğinin araştırıldığı bir çalışmada bağımlı değişken gün içindeki çalışma performanslarının değerlendirilmesidir.

Bir öğrencinin günlük beslenme alışkanlıklarının sınav sonuçlarını nasıl etkilediğini anlayabilmek için gerçekleştirilen bir çalışmada bağımlı değişken sınav sonuçlarıdır.

Bağımsız değişkenler için bir örnek:

• Farklı markalardaki peçetelerin karşılaştırması yapılarak sıvıyı daha çok tutan peçeteyi bulmak için araştırma yapılıyorsa;

Peçetenin markası bağımsız değişkendir.
Peçetenin tuttuğu sıvının miktarı bağımlı değişkendir.

Bir diğer örnek olarak ampul örneği verilebilir. Bir devre üzerinde yanan bir ampule başka ampuller eklendiği zaman insanın kontrolünde bağımsız değişken örnekleri meydana gelir. Çünkü ampul sayısını arttırmak insanın kontrolündedir.