Bağırsak hazırlığı

Bağırsak ameliyatlarının enfeksiyon riskleri nedeni ile ölümcül oldukları ilk olarak Hipokrat (MÖ 460-377) tarafından bahsedilmiş ve daha sonra Ambroise Parre’de (1510-1590) aynı şekilde konunun önemine vurgu yapmıştır. Planlı kalın bağırsak ameliyatları öncesinde, yaklaşık 100 yıldan beri bağırsak temizliği uygulanmaktadır.

Bağırsak hazırlığı hangi durumlarda yapılır?

Bağırsak hazırlığı, bağırsak temizliği yada kolon temizliği, başlıca bağırsakların dışkıdan arındırılması amacı ile gerçekleştirilir.

• Kolonoskopi tetkiki öncesinde
• Bağırsak ameliyatları öncesinde
• Kalın bağırsak röntgeni (lavman opaklı kolon grafisi, bağırsak filmi) öncesinde
• Sanal kolonoskopi öncesinde
• İnce bağırsak röntgeni (enteroklizis) öncesinde

Bağırsak hazırlığı kolonoskopi tetkikinde neden önemlidir?

Kolonoskopi tetkiki sırasında bağırsak hazırlığının yeterli olmaması durumunda, bağırsağın iç kısmında (lümen); katı, yarı katı veya sıvı dışkı artıkları kalır ve bu durum endoskopistin görüşünü kısıtlar ve özellikle bağırsak poliplerinin ve bazı urların varlığında doğru tanı olanağını azaltır, yada alttaki sorunun atlanmasına neden olabilir. Bu durum, çoğu zaman kolonoskopi tetkikinin tekrarını gerektirir. Kolonoskopi tetkiklerinde en önemli başarı kriteri, yapılan tetkiklerin % 90’ından fazlasında kalın bağırsağın başlangıç kısmı olan çekum’a ulaşılmasıdır. İngiltere’de Mitchell ve ark. tarafından gerçekleştiren bir çalışmada, çok az merkezde kolonoskopi tetkiklerinde % 90 oranında çekum’a ulaşıldığı bildirilmiştir. Fransa’da Sindirim Sistemi Endoskopisi Derneği (SFED) tarafından gerçekleştiren bir çalışmada, 7,205 kolonoskopi tetkiki incelenmiş ve kalın bağırsağın tümünün incelenme oranı % 96 olarak belirlenmiş, buna karşın olguların % 33’ünde yetersiz bağırsak temizliği nedeni ile tatminkar bir inceleme yapılamadığı belirtilmiştir. Chen ve ark., Kazarian ve ark., Lebwohl ve ark. çalışmalarında kolonoskopi tetkiklerinde % 20-30 oranında bağırsak temizliğinin yetersiz olduğu vurgulanmıştır.

Amerika Birleşik Devletleri’nde Harewood ve ark. gerçekleştirdikleri benzer bir çalışmada, 93,004 kolonoskopi işlemi incelenmiş ve 9 mm’den küçük çaplı bağırsak poliplerinin belirlenebilmesi için yeterli bağırsak temizliğinin olması gerektiği sonucuna varmışlardır. Avrupa genelinde Froehlich ve ark. tarafından gerçekleştirilen benzer bir çalışmada, 5,832 kolonoskopi işleminde, bağırsak poliplerinin belirlenmesi için, polip büyüklüğü ne olursa olsun, yeterli bağırsak temizliğinin olması gerektiği sonucuna varmışlardır. Lieberman ve ark. çalışmalarında, ABD’de yapılan kolonoskopi tetkiklerinin % 25’inin bağırsak poliplerinin takibi için olduğunu vurgulamışlardır.

Kolonoskopi tetkiki sırasında bağırsak hazırlığının kalitesi nasıl değerlendirilir?

Amerikan Gastroenteroloji Derneği’nin kriterlerine göre bağırsak hazırlığı dört evrede değerlendirilir.

Evre Bağırsak temizlik düzeyi
I Bağırsağın tamamında geçişi engelleyecek düzeyde katı dışkı artıklarının olması
II İleri düzeyde yıkama yapmayı gerektirecek düzeyde katı ve sıvı dışkı artıklarının olması
III Hafif düzeyde yıkama yapmayı gerektirecek düzeyde sıvı dışkı artıklarının olması
IV Yıkama yapmayı gerektirecek hiç dışkı artığının olmaması

Bağırsak hazırlığı hangi hastalara yapılmaz?

• Bağırsak düğümlenmesi (ileus) durumunda
• Bağırsak delinmesi (perforasyon) varlığında
• Sindirim sisteminin şiddetli kanamalarında
• Sürekli kusması olanlar
• Şuuru bulanık olan hastalar
• Kronik böbrek yetersizliği
• Belirti veren kalp yetersizliği
• 18 yaşındaki genç kişiler
• Gebeler

Bağırsak hazırlığı, bağırsak ameliyatlarındaki komplikasyon oranını azaltır mı?

Zmora ve ark. çalışmalarında, ABD’deki cerrahların % 99’unun bağırsak ameliyatlarından önceki dönemde bağırsak temizliği uyguladıklarını belirlemişlerdir. Buna karşın, van Geldere ve ark. çalışmasında, 250 kalın bağırsak hastaya ameliyatı öncesi dönemde bağırsak temizliği uygulanmamış ve komplikasyon oranlarında bağırsak temizliği uygulanan hastalara göre bir fark görülmemiştir. Bucher ve ark. benzer şekilde, bağırsak temizliğinin bağırsak ameliyatlarına etkisi ile ilgili 20 ayrı çalışmalarını incelemişler ve 642 bağırsak temizliği alan ve 655 bağırsak temizliği almayan hastayı kıyasladıklarında, bağırsak temizliği uygulanan hastalarda komplikasyon oranını daha yüksek olarak belirlenmiştir.