Bağırsak Tüberkülozu Nedir?

Prof. Dr. Korhan Taviloğlu

Genel Cerrahi Profesörü

Tüberküloz nedir?
Tüberküloz hastalığı, Mycobacterium tuberculosis adlı bakteri ile bulaşır ve en sık olarak balgam yolu ile yada damlacık enfeksiyonu şeklinde akciğerlere yerleşir.

Dünya genelinde, tüberküloz veya verem hastalığından 3 milyon kişi yaşamını yitirmektedir.

Tüberküloz hastalığı için ortalama bir yaş yoktur. 2000 ile 2020 yılları arasında yaklaşık 200 milyon kişinin tüberküloz veya verem mikrobuna yakalanacağı ve yaklaşık 35 milyon kişinin bu nedenle yaşamını yitireceği tahmin edilmektedir.

Tüberküloz mikrobuna, Asya kıtasında 10 kat, siyah ırkta 8 kat ve Alaska yerlilerinde 5 kat daha fazla rastlanmaktadır.

Tüberküloz başlıca hangi organlara yerleşir?

• Akciğer
• Sindirim sistemi: Yemek borusu, mide, oniki parmak bağırsağı, ince bağırsak ve kalın bağırsak
• Böbrekler
• Kemik, eklemler ve omurga
• Beyin
• Kalp zarı (perikard)
• Mesane (idrar kesesi)
• Lenf bezleri
• Üreme organları

Bağırsak tüberkülozu nedir?
Tüberküloz mikrobunun bağırsaklarda yerleşmesine ve hastalık oluşturmasına 'bağırsak tüberkülozu' adı verilir. Bağırsak tüberkülozunun sıklıkla az gelişmiş toplumların sorunu olduğu bilinmekle birlikte, gelişmiş toplumlarda ise AİDS hastalarında % 15-40 oranında tüberküloz hastalığına ve % 4 oranında bağırsak tüberkülozuna rastlanmaktadır.

AİDS hastalığı olan ve HİV (human immundeficiency virus) enfeksiyonu taşıyan kişilerde, bağışıklık sisteminin zayıflaması nedeniyle, verem mikrobunun çok daha hızla yayıldığı bilinmektedir.

Mycobacterium tuberculosis adlı bakteri ile oluşan bağırsak tüberkülozu başlıca üç yolla bulaşır:

1. Balgam yolu ile

2. Kan yolu ile

3. Çevredeki organlardan direkt bulaşma ile. Tüberkülozun bakterisinin hayvanlarda, böceklerde, toprakta ve diğer canlılarda canlı olarak yaşamadığı bilinmektedir. Tüberküloz (verem) mikrobunu alan hastaların % 90-95'inde hastalık gelişmez, ancak bu kişilerin % 5-10'unda tüberküloz hastalığı

gelişir. Bağışıklık sistemi güçlü olan kişilerde tüberküloz mikrobu sıklıkla sadece akciğerlerde sınırlı kalırken, bağışıklığı zayıflamış kişilerde diğer organlara da yayılır. Gebe kadınlarda aktif verem mikrobu olması durumunda nadiren de olsa bebeğe bulaşabilir.

Bağırsak tüberkülozu olan hastalarda akciğer tüberkülozu da bulunur mu?
Bağırsak tüberkülozu hastalarının % 20-25'inde akciğer tüberkülozu mevcuttur. Ölümcül olan tüberküloz vakalarının % 55-90'ında bağırsakta tüberküloz belirlenmiştir.

Bağırsak tüberkülozu, bağırsakta ne tür değişiklere yol açar?
Bağırsak tüberkülozu bağırsak duvarında ödem (enflamasyon), ülserler (vakaların % 60'ında mevcuttur) ve büzüşme (fibrozis), nodüller (nasır gibi şişlikler), lenf bezlerinde şişme ve damarlarda tıkanıklık gibi değişikliklere yol açar. Benzer bulgulara iltihabi bir bağırsak hastalığı olan, Crohn hastalığında da rastlanır. Tüberküloz mikrobuna % 80-90 oranında ince bağırsağın son kısmı (ileum) ve kalın bağırsakta (kolon) rastlanılır. Nadiren tüberküloza yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağında rastlanır.