Bakanlık'tan organ nakli açıklaması

Yazılı ve görsel basında zaman zaman kaynağı belli olmayan ve iddiadan öte gitmeyen doğruluğu teyit edilmemiş, bağışlanan organların uygun hastaya takılmadığı, organların para karşılığı satıldığı yönünde haberler yer almaktadır. Bu haberler vatandaşlarımızın organ bağışına yönelik tereddütler yaşamasına ve zaten az olan kadavra organ bağışının daha da azalmasına sebep olmaktadır. Bu durum tek yaşama şansı kadavradan alınacak organ olan binlerce hastayı olumsuz etkilemektedir.

Ülkemizde 1979 yılında çıkarılan Organ Nakli Kanunu ile “beyin ölümü tanısının nasıl ve kimler tarafından konulacağı kadavradan ve canlıdan organ bağışı ve nakil şartları” belirlenmiştir. 2001’de Ulusal Organ Nakli Koordinasyon Sistemi kurulmuştur. 2008’de devreye giren Ulusal Organ Nakli Bekleme Listesi Bilgisayar Programı ile kadavradan elde edilen böbreklerin dağıtımı yapılırken 2010’da tüm kadavra organlarının bu program üzerinden yapılması için program yeniden revize edilmiştir. Ayrıca canlı vericili organ nakillerinin de bu programa kaydedilmesi zorunlu kılınmıştır. Böylece tüm nakillerin daha kolay takip edilmesi sağlanmıştır.

Mevzuata göre akrabadan organ nakli, alıcının en az iki yıldan beri fiilen birlikte yaşadığı eşi ve 4. dereceye kadar (4. derece dahil) kan ve kayın hısımları, bu akrabalık sınırlarını belgelemek kaydıyla herhangi bir izne tabi olmadan yapılmaktadır. Akraba dışı nakiller ise naklin yapılacağı ildeki sağlık müdürlüğü bünyesinde oluşturulmuş etik komisyonun onayı ile mümkündür. Etik komisyon alıcı ve verici arasındaki ilişkiyi her yönüyle irdeleyerek naklin yapılıp yapılamayacağı konusundaki kararı verir. Etik komisyon kararları kesindir. Yine 2010 yılından itibaren bu işi maddi çıkar karşılığı yapma ihtimali olan kişilerin takibi ve bunların başka illerde etik komisyonlara müracaatlarını engellemek amacıyla T.C. Kimlik Numarası üzerinden etik komisyon kararlarının takip edilmesi sağlanmıştır.

Birtakım vatandaşlarımızın Facebook ve benzeri sosyal paylaşım sitelerinde ilanla organlarını satmak istedikleri yönünde ihbarlar alınmaktadır. Bu tür ilanlar, Bakanlığımız tarafından titizlikle takip edilmekte yasal mercilere bildirilmektedir. Ayrıca konu İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü (Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğü) tarafından doğrudan takip edilmekte ve bu yollara başvuranlar ve onlara aracılık edenler hakkında yasal işlem yapılmaktadır.

“2238 Sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun” ile “5237 sayılı Türk Ceza Kanunu” hükümleri uyarınca, Kanuna aykırı şekilde organ ve doku almak, saklamak, aşılamak ve nakletmekle bunların alım satımını yapmak, alım satımına aracılık etmek açıkça suç teşkil etmektedir.

Buna ilaveten, Avrupa Konseyine üye ülkelerce imzalanan ve ülkemizin de taraf olduğu İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi’nde “İnsan vücudu ve parçaları, bu nitelikleri dolayısıyla, ticari kazanç sağlanmasına konu olmayacaktır” hükmü yer almaktadır. Yine adı geçen sözleşmenin İnsan Kaynaklı Organ ve Dokuların Nakline İlişkin Ek Protokol’ünde insan vücudu ile vücut kısımlarının hiçbir şekilde ticari kazanca konu olamayacağı ve ticari kazanç amacıyla ilan verilmesinin yasak olduğu, organ ve doku ticaretinin yasaklandığı belirtilmektedir.

Zaman zaman yazılı ve görsel basında Bakanlığımız ve Emniyet Genel Müdürlüğü yetkilileriyle görüşülüp bilgi alınmadan “organ kaçakçılığı, organ ticareti, organ mafyası, organları için kaçırılıp öldürülen insanlar” konulu haberler yer almaktadır. Emniyet Genel Müdürlüğü ile yapılan görüşmelerde bugüne kadar bu tür adli bir olaya rastlanmamıştır. Rastgele insan kaçırarak organ ticareti yapmak tıbbi olarak da mümkün değildir. Zira organ nakli yapılabilmesi için alıcı ve vericinin bazı şartları taşıması gerekir. Büyük organ mafyaları ve çeteleri varmış gibi toplumda yanlış bir algıya sebep olacak şeklinde haber yapmak, organ nakli bekleyen hastaları olumsuz etkilemektedir.

Yukarıda da belirtildiği gibi gerek kanunlarla gerekse taraf olduğumuz uluslararası sözleşmelere göre organların alınıp satılması ve buna aracılık yapılması açıkça suç teşkil etmektedir. Bu yola başvuran merkezler ve kişilerle ilgili Bakanlığımız ve Emniyet Genel Müdürlüğü işbirliği içinde çalışarak ve üzerlerine düşen görevi en iyi şekilde yapmaktadır. Uymayan nakil merkezleri ikaz edilmekte ya da faaliyeti durdurulmaktadır. Nakil merkezi sorumlularına ise nakil yetkisinin elinden alınmaktan ve hapis cezasına varan kadar cezai yaptırımlar uygulanmaktadır.

Değerli basınımızın toplumda infial uyandıracak organ ticareti, organ kaçakçılığı, organ mafyası gibi amacını aşan ifadeler kullanırken gereken hassasiyeti göstereceğine inanıyor, konu hakkında Bakanlığımız ve Emniyet Genel Müdürlüğünün her türlü bilgi paylaşımına açık olduğunu belirtmek isteriz".