Balon balığı ekonomik açıdan değeri düşük olduğu için özel olarak avlanan bir balık değildir; ancak görüntüsü bakımından son derece ilgi çekici olması onu diğer özellikleri hakkında da merak uyandırır konuma getiriyor. İşte balon balığı hakkındaki merakınızı giderecek tüm detaylar.
Balon balığını tanımaya “Balon balığı nedir?” sorusu ile başlayalım. Akdeniz, Marmara ve Ege denizlerinin daha çok taşlık ya da yosunlu bölgelerinde görülebilen balon balığı, halk dilinde “kirpi balığı” olarak da isimlendirilir. Balon balığı yaşamını kendisinden daha küçük balık ya da diğer canlıları avlayarak sürdürür. Muhtemelen gözleri başının üst kısmında bulunduğu için avını denizin dibinde yatarak gözlemler. İlkbahar mevsiminde sahillere doğru gelen balon balıkları, yazın ortalarından sonra ise acı su bölgelerine sokularak üreme dönemlerine girer. Bu dönemde 10 ile 20000 arası yumurta döken balıklar, bu açıdan son derece üretken olarak ele alınabilir. Bu yayılmacı ve kolay çoğalan özelliğinin yanı sıra balon balığı işgalci bir tavır gösterir. Özellikle yaklaştığı küçük sahil ve acı su bölgelerinde var olan yerli balık nesillerini tehdit eder. Ayrıca oltalara saldırarak uçlarını kopardığı için balıkçıların da hiç hoşlanmadığı bir balık türüdür. Giderek Akdeniz’de yayıldığı belirtilen balon balığı için uzmanlar Akdeniz balıkçılığı üzerinde bir tehdit olduğu görüşündedir. Nitekim Türk Deniz Araştırmaları Vakfı tarafından yapılan bir araştırmaya göre Akdeniz’de bulunan 650 balık türünün 90 tanesi balon balığı ve diğer istilacı türlerdir.
Balon baligi ozellikleri itibarıyla diğer pek çok balıklardan ayrılan bir türdür. İşgalci türler arasında gösterilen balık, başka balık türlerinin neslinin tükenmesinde de büyük ölçüde pay sahibidir. Balıkçılığa verdiği zararın yanı sıra diğer bir balon balığı özelliği ise zehirli bir yapıya sahip olmasıdır. Özellikle kendisini tehdit altında hissettiğinde şişerek vücudundaki zehri denize salan balık, denizdeki toksisite oranını da arttırır. Yaklaşık 5 kg kadar bir ağırlığa ulaşabilen balon balıkları, bilhassa üreme dönemlerinde yetişkin bir bireyi zehirleyerek öldürebilecek kadar nörotoksin depolamış haldedir. Yapılan araştırmalara göre tetrodotoksin isimli nörotoksik maddeyi içeren balon balığı, bu bakımdan son derece tehlikeli bir türdür. Kendini şişirmesinin yanı sıra balon balıklarının kirpileri andırır biçimde dikenleri bulunur. Bu dikenler özellikle tetrodotoksin salgıladıkları sırada tamamen nörotoksik maddeyle dolar. Böyle bir anda balon balığının dikenlerine dokunmak son derece ölümcül sonuçlar yaratabilir.
Balon balıklarının giderek yayılması üzerine çeşitli kurumlar tarafından bu balık türü üzerinde yapılan bilimsel araştırmaların arttığı söylenebilir. Bu araştırmalara göre balon balıkları vücutlarında bir nörotoksin içerir. Tetrodotoksin adı verilen bu denizel ve organik zehir aynı zamanda oldukça güçlü bir yapıya sahiptir. Nitekim Akdeniz’de yapılan çalışmalardan elde edilen bilgilere göre balon balığı ve benzer türlerin çoğunlukta olduğu Tunus kıyılarından yakalanan balıklar büyük ölçüde tehlikelidir. Balon balığı gibi işgalci balıklar denizdeki nörotoksin oranını son derece yüksek bir noktaya getirerek diğer balıkların tüketimini de tehlikeli bir hale sokar. Özellikle üreme dönemlerinde balon balıklarının deri ve kaslarında tetrodoksin birikir. Balon balığı kendini tehdit altında hissettiğinde şişinerek bu tetrodoksini etrafına salar. Ayrıca üzerindeki kirpiyi andırmasına sebep olan dikensi yapılar da bu sırada tetrodoksinle dolar ve temas edeni zehirleyebilecek bir kapasiteye ulaşır. Bu şekilde diğer balıkların tüketimini de tehlikeli bir duruma sokan balon balığı ilginç görünümleri sayesinde son derece dikkat çekici bir tür olsa da balıkçılık açısından bir tehdit olduğunu ifade etmek gerekir.
Peki balon balıkları yenir mi? Balon balığının deri ve kas dokusu tehlikeli düzeyde zehir içerir. Bu nedenle tüketilebilmesi kesinlikle mümkün değildir. Ayrıca yayılmacı bir tür olan balon balığı, bulunduğu denizlerdeki diğer balıkların da tüketilebilirliğini etkiler. Ülkemizin denizlerinde de son dönemde yükselişte olan balon balığı varlığı ile ilgili uzmanların büyük endişeleri vardır. Balon balığının içerdiği terodotoksin adı verilen zehirin yalnızca 2 miligramlık bir dozu 50 kilo civarındaki bir insanı felç ya da kalp durması gibi istenmedik durumlarla karşı karşıya bırakabilir. Dolayısıyla yenilerek tüketilmesi mümkün olmayan balon balığına canlıyken yaklaşmak dahi son derece tehlikeli bir durumdur. Özellikle balığın kendisini tehdit altında hissettiğinde tepki gösterdiği dikkate alınırsa oldukça dikkat etmek gerektiği açıkça anlaşılabilir.
Bazı balon balığı türleri akvaryum balığı olarak yetiştirilmeye uygundur. Green spotted puffer ismi verilen balon balığı türü akvaryum sahipleri tarafından en çok tercih edilen türlerden biridir. Akvaryumda balon balığı bakmaya başlamadan önce tür hakkında sağlam bir araştırma yapmanız faydalı olabilir. Çünkü balon balığı farklı türleri birbirinden ayrı yaşam koşullarını tercih eder. Örneğin evcil balon balığı türlerinin tatlı ya da tuzlu suda yaşayan cinslerine rastlamak mümkündür. Ayrıca aynı akvaryumda balon balığı ile birlikte başka bir balık türü yetiştiremeyeceğinizi hatırlatmak gerekir. Evcil balon balıklarının bazıları ufak miktarlarda da olsa toksik maddeler yayarak diğer balık türlerinin ölümüne sebep olabilir. Ayrıca pek çok balon balığı türü diğer balık türlerini yeme eğilimi gösterir.
