Bel fıtığı: Nedenleri, belirtileri ve tedavisi!

Bel fıtığı rahatsızlığı, yastıklama görevini gören ve omurgaya esneklik veren bu disklerin yerinden oynaması sonucunda meydana gelir. Yerinden oynayan disk, omurilik içerisinden geçen ve vücudun birçok noktasına beyinden gelen mesajları ileten sinirlere baskı yapar. Yapılan bu baskı sonucunda da şiddetli ağrılar görülür. Diğer adı “disk kayması” olan bel fıtığı, genelde omurganın alt kısımlarında görülmesine rağmen, omurgadaki herhangi bir diskin yerinden oynamasıyla da meydana gelebilir.

Bel fıtığı insan yaşamını olumsuz etkileyen bir problemdir. Hareket etmeyi, oturup kalkmayı ve kimi zaman da günlük aktiviteleri yapmayı zorlaştırır. Günümüzde daha çok günlerinin büyük bir kısmını bilgisayar başında geçiren genç çalışanlar ve ağır iş yapan kişiler bel fıtığı riski ile karşı karşıyadır. Bel fıtığı rahatsızlığı küçük yaşlara kadar inmiştir.

BEL FITIĞI NEDENLERİ NELERDİR?

Bel fıtığı yaşlı kişilerde omurganın yaşlanmasına bağlı olarak ortaya çıkabilir. Çocukların ve gençlerin disklerindeki su oranı çok yüksektir. Yaş ilerledikçe bu diskleri besleyen damarlar ve dolayısıyla diskler kuruyup zayıflamaya başlayabilir. Diskler yeterince beslenemediği için küçülmeye başlarlar ve omurlar arasında bulunan boşluklar daralır. Bu olumsuzluklarla birlikte beslenmesi, haliyle oksijen miktarı azalan diskte fiziksel hareketlerden kaynaklı bozulmalar görülür. Bu gayet normal olan yaşlanma süreci "disk dejenerasyonu" olarak adlandırılır.

Yaşlanmanın ve yıpranmanın dışında bel fıtığına yol açabilen başka risk faktörleri de bulunabilir:

1. AĞIR YÜK KALDIRMAK

Günlük yaşantıda farkında olmadan, bilinçsiz ve düzensiz hareketler ile ağır yükler kaldırılması, bel fıtığı oluşumuna zemin hazırlayabilir. Özellikle ağır yükler kaldırılırken bacaklar yerine bele yüklenilmesi fıtığa sebebiyet verir. Yerden bir yük kaldırılırken muhakkak dizler kırılarak çömelmeli ve yük sonrasında kaldırılmalıdır. Resimdeki kişi yerden yükü kaldırırken doğru bir şekilde dizlerini kırmıştır.

Bel fıtığı hafif yük kaldırma sırasında dahi meydana gelebilir. Yerden bir şey almak için ani bir hareket yapıldığında yük sırtın her bölgesine eşit olarak dağılmaz. Düzensiz dağılan yükler de bel fıtığına sebep olabilir. Sadece yük kaldırırken değil, nesneleri itip çekerken ve benzer birtakım eylemleri gerçekleştirirken omurganın fizyolojisine uygun olarak hareket edilmelidir.

2. FAZLA KİLO ALMAK

Fazla kilolar belde bulunan disklere ekstra yükler bindirir. Bel fıtığının en sık görülen nedeni de alınan aşırı kilolardır. Vücudun tüm ağırlığını omurga taşır. Omurganın esnekliğini sağlayıp bir tür destek yastığı gibi görev yapan disklerin fazla baskıya maruz kalması, deforme olup şeklinin bozulmasına yol açabilir. Disk normal şeklini kaybeder ve dışarıya doğru kabararak fıtıklaşır. Aynı zamanda baskı yaptığı sinirin işlevlerini etkileyerek değişik belirtilere ve bulgulara sebep olur. Hamilelikte de vücuttaki ağırlık merkezinin öne doğru yer değiştirmesi, omurgaya ek bir yük binmesine sebep olur.

3. HAREKETSİZLİK

Ani bir şekilde hareket etmenin, aşırı yük kaldırmanın yanı sıra çok fazla hareketsiz kalmak da bel fıtığına zemin hazırlıyor. Vücudun yükünü taşıyan yalnızca omurga değildir. Omurga boyunca uzanan bütün boyun, karın kasları, sırt, bel kaslarının da işlevi oldukça önem taşır. Hareketsiz bir yaşam halinde olan kişilerin kasları yeterince güçlü olmaz. Kasların taşıması gereken vücut ağırlığı da omurganın üzerine ek bir yük getirir. Bu yük de disklerin üzerine binip fıtıklaşmaya neden olur.

Hareketsiz bir yaşamın yanı sıra sık sık ve uzun saatler boyunca araba kullanmak da bel fıtığına neden olabilir. Çünkü sürekli oturmak ve buna eklenen motor titreşimleri omurgaya ve disklere olan baskıyı artırır. Bu yüzden mümkün olduğunca mola vererek araç kullanılması gerekir.

4. MESLEKİ FAKTÖRLER

Fiziksel olarak vücudu zorlayan meslekler de bel fıtığına neden olabilir. Sürekli eğilmek, uzun süre ayakta durmak ya da oturmak gereken işlerde çalışanlarda ve halter, futbol, güreş ve kürek sporları ile uğraşan insanlarda bel fıtığı olma riski yüksektir. Ev işleri ile uğraşan ev kadınları da bu gruba dahil edilebilir. Kadınlar temizlik yaparken ev kazaları geçirebilir. Risk grubundaki mesleklerde çalışanlar, vücutlarına en az zararı verecek şekilde yük kaldırmaya ve hareket etmeye özen göstermelidir.

5. YARALANMALAR VE DÜŞME

Geçirilen kazalarda oluşan yaralanmalar sonucunda omurgalara fazla miktarda güç uygulanır. Bu durum diskin yırtılmasına veya omurun hasar görmesine neden olarak bel fıtığına yol açabilir.

Beli zorlayan ve ani yapılan ters bir hareket de bel fıtığı rahatsızlığını tetikleyebilir. Şayet zaman içinde yıpranan bir disk, bazen ani ya da ters bir hareket yapılmasa dahi fıtığa dönüşebilir. Özellikle de öne eğilme hareketleri omurların arasındaki disklere aşırı bir güç uygular. Öne eğilmenin yanı sıra dönerek eğilme durumları, bilinçsizce ağır sporlar yapılması da bel fıtığı rahatsızlığına yol açabilir.

6. DİĞER NEDENLER

Cinsiyet bel fıtığında önemli bir faktördür. 30 ile 50 yaşları arasında olan erkekler kadınlara oranla bel fıtığı rahatsızlığına daha yatkındır. Bu durum kadınlara oranla daha ağır işlerde çalışmalarından kaynaklanır. Kadınlarda da genelde ev işlerinde aşırı derecede çalışan ev hanımlarında çok sık görülür.

Cinsiyetin yanı sıra sigara da bel fıtığına neden olur. Sigara, disk dejenerasyonlarını artırır. Çünkü disklere daha az oksijen taşınır. Bu şekilde yıpranma süreci hızlanır ve ters orantılı olarak iyileşme yavaşlar. Bu yüzden mümkün oldukça sigarasız bir hayatı benimsemeye çalışmalısınız. Bırakamıyorsanız bile en azından azaltmaya çalışmanız, bel fıtığının yanı sıra bir çok rahatsızlığın önlenmesinde yardımcı olabilir.

BEL FITIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?

Bel fıtığı olan kişilerin genelinde bel ağrısı sorunu ana belirti olur. Fakat her bel ağrısı sorunu da bel fıtığı değildir. Bel fıtığı ağrıları birkaç gün devam ederek daha sonrasında dinebilir. Genelde bu ağrıyı takiben bacak ağrıları, bacak uyuşuklukları ve zayıflık gibi belirtiler görülebilir. Bu tipteki bacak ağrıları diz altına, ayak bileğine ve ayaklara dek inebilir. Belden ya da kalçadan başlayarak bacaktan aşağıya, ayağa doğru inebilen bir ağrı olarak da tarif edilebilir. Bel fıtığı nasıl anlaşılır diye merak edenlere bel fıtığının belirtilerini aşağıda sıraladık;

1. AĞRILAR

Bel fıtığının sebep olduğu ağrılar genelde şiddetli ağrılardır. Aniden ortaya çıkar ve gülme, hapşırma, öksürme gibi hareketleri yaparken şiddetlenebilir. Özellikle geceleri ağrılar artabilir. Genellikle belde, bacakta ve ayakta görülür. Düz ve sert bir zemine uzanılarak ağrılar hafifletilebilir.

Halk tarafından “siyatik” olarak da bilinen sinir kökündeki ağrılar, siyatik sinirlerinin kayan disk sebebiyle basınca maruz kalması sonucunda meydana gelir. Bu ağrılar sadece bel bölgesinde değil bacak, kalça ve ayaklarda da hissedilir. Her bacakta ayrı siyatik sinirleri vardır. Bu sebeple kayan disk hangi sinire baskı yaparsa o sinirin indiği bacakta ağrı, uyuşma ya da karıncalanma olur.

2. DİĞER BELİRTİLER

Bel fıtığına sebep olan disk, yalnızca siyatik sinirine değil, omurga çevresinde bulunan diğer sinirlere de baskı yapabilir. Şayet omurga çevresinde bulunan diğer sinirler, kayan disklerden etkileniyorsa bu bölgelerde iğne batmasına benzer bir his meydana gelebilir. Bunun yanı sıra, karıncalanma ve uyuşmalar da görülebilir. Görülen bu karıncalanma ve uyuşukluklar bacak ve ayaklarda olur. Bunun yanı sıra güç kaybı, tek ya da her iki bacakta refleks kayıpları, yürüme ve oturma zorlukları görülebilir. Şayet fıtık ilerlemiş ise idrar ya da dışkıyı tutmakta zorluk çekme, dengesizlik, yürüyememe ve hemen yorulma gibi durumlar da meydana gelebilir.

3. BELİRTİ GÖSTERMEYEN BEL FITIĞI

Bel fıtığı rahatsızlığı her zaman bahsettiğimiz belirtilere sebep olmayabilir. Yapılan bütün araştırmalar, rutin kontrollerine gidip bel bölgelerinde herhangi bir şikayeti bulunmayan kişilerde de bel fıtığı rahatsızlığının görülebildiğini ortaya koyar.

BEL FITIĞI PATLAMASI DURUMU NEDİR, NEDEN OLUR?

Bel fıtığının patlaması, bel bölgesindeki omurların arasında bulunan diskin dışındaki sert tabakanın yırtılması ile meydana gelen bir rahatsızlıktır. Bu tabakadaki yırtılma sonucunda diskin içerisindeki yumuşak maddeler dışarı çıkar. Omurilik veya sinir köküne baskı yapar ve ağrı oluşmasına neden olur. Ağrı bel ile beraber bacaklara da yayılabilir. Oluşan ağrıların etkisi ile mesane ve bağırsak problemleri yaşanabilir. Bel fıtığı patlaması gerçekleştiğinde uyku ve dinlenme iyileşmeyi hızlandırabilir.

Bel fıtığı patlaması sorunu yaşıyorsanız, tedavi amacıyla öncelikle doktorun verdiği ilaçları kullanmalısınız. Sert bir yatakta uyumalı ve fizik tedavi uygulamasına başlamalısınız. İlaç tedavisinde genelde ağrı kesici ve kas gevşetici özellikteki ilaçlar kullanılır. Bunları kullandıktan sonra bir düzelme görülmezse, doktor ameliyat olmanıza karar verebilir. Hastalığınız ilerlemiş ise, zaman geçmeden ameliyat olmanız gerekebilir. Ameliyat sonucunda %90 oranında bir başarı sağlanır.

BEL FITIĞI TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Bel fıtığı tedavisi için öncelikli, düzenli bel fıtığı egzersizleri ve bel bölgesinin güçlenmesini sağlayan hareketlerin yapılması önerilir. Hareketsiz hayat, aşırı kilolar, güçsüz bel kasları kayan disklerin sinirlere yaptığı baskıyı ve ağrı riskini artırır. Bel kaslarını güçlendirmek ve bel bölgesine ağırlığın binmesine neden olan göbek yağlarını eritmek, ilk adım olmalıdır.

Daha önceleri bel fıtığı ağrıları arttığı zaman, hastalara ağrıları hafifleyene kadar dinlenmesi öneriliyordu. Fakat son zamanlarda bu ağrıların kronik hale dönüşmemesi amacıyla egzersizler yapılması öneriliyor. Şayet bel fıtığı başlangıcı aşamasındaysanız muhakkak düzenli egzersizler yapmalısınız. Bel fıtığı sorununun sebep olduğu ağrılar, bazen gündelik hayatı etkileyecek kadar şiddetli hale gelebilir ve hareket kabiliyetini kısıtlayabilir.

Tedavi amacıyla doktorun önermiş olduğu kas gevşetici ve ağrı kesici ilaçlar veya merhemler kullanılabilir. Kas gevşeten ilaçlar genelde konsantrasyonu da azaltabilir. Bu yüzden dikkat gerektiren işler yaparken kullanılmaması önerilir. Bu tip bir durumda ilaç kullanmak yerine ağrının olduğu bölgeye merhem sürebilirsiniz.

1. BEL FITIĞINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

Bel fıtığı rahatsızlığınız varsa, hayatınızda yapacağınız bazı değişiklikler ağrılarınızı önemli ölçüde hafifletebilir. Rahatsızlığın ilerlememesi ve ağrıların şiddetlenmemesi için dikkat edilmesi gereken hususlar şu şekildedir;

• Masa başı işte çalışıyorsanız, dik oturmalı ve belinizi desteklemelisiniz. Her yarım saatte bir ayağa kalkıp esneme hareketleri yapmalısınız.
• Ağır yükler kaldırmamalısınız. Kaldırmanız gerekliyse tek elinize yüklenmemelisiniz. Örneğin; alışveriş torbalarınızı tek eliniz ile taşımamalı, yükü iki elinize de eşit miktarlarda dağıtmalısınız.
• Otururken beliniz boşlukta kalmamalıdır. Gerekirse belinizi sert bir yastık ile destekleyebilirsiniz.
• Yatağa uzanırken sağ ya da sol tarafınıza yatmamalı, sırt üstü yatmalısınız. Yatağınız çok yumuşak olmamalı ve yüz üstü yatmamalısınız.
• Yerden aldığınız bir şey için belinizi bükerek eğilmemeli, bunun yerine dizlerinizi bükerek çömelmelisiniz.
• Beliniz ağrıdığı zaman bütün gün yatıp dinlenmek yerine, bel fıtığı hareketleri yapmaya çalışmalısınız.
• El çantası kullanmak yerine sırt çantasını kullanmalısınız.
• Topuklu ayakkabılar giymemelisiniz.
• Bel bölgenizi güçlendirici egzersizleri düzenli bir şekilde yapmalısınız.
• Kendi kafanıza göre ilaç kullanmamalısınız. Kas gevşetici ve ağrı kesici ilaçların sık kullanılması bazı yan etkilere neden olabilir.
• Ağrı arttığı zaman bölgeye soğuk ya da sıcak kompresler yapabilirsiniz.
• Dik durmalısınız. İyi bir duruşunuz varsa, hem omurganıza hem de fıtığa binen yük azalacaktır.
• Bölgeye kas gevşeten merhem ile hafif bir masaj yaptırmanız ağrılarınızı hafifletebilir.
• Ağrılar esnasında uzun süre hareketsiz kalırsanız, bu ağrılar sıklıkla tekrar edebilir.
• Aşırı kilolarınızdan kurtulmalısınız. Fazla kilo almak omurga ve fıtığa binmiş olan yükü arttırır.

2. BEL FITIĞI EGZERSİZLERİ

• Duruş düzeltme hareketi; Bel fıtığı hareketleri kategorisinde olan bu hareketi sabah ve akşam olmak üzere günde 2 kez 24’er defa yapabilirsiniz. Bu hareket ile dik bir duruş kazanabilirsiniz. Basit bel fıtığı hareketlerinden birisi gibi görünse de, etkileri yönünden basit olduğunu söylemek yanlış olur.
• TA daraltma hareketi; Sırt üstü yatın ve ayaklarınızı karnınıza doğru çekin. Ellerinizi parmak uçlarınız kasıklarınıza gelecek şekilde tutun. Sabah ve akşam olmak üzere günde 2 kez 24’er defa yapın. Bu hareketi yapmanız omurganızın gücünü artırır.
• Yüzüstü kalkış hareketi; Bu hareketi de diğerleri gibi 24 defa günde 2 kez yapmalısınız. Bu hareket de dik bir duruş kazanmaya yardımcı olur. Yüzüstü kalkış hareketi ağrılarınızın hafiflemesini sağlayan önemli bir harekettir. Bu egzersizi yapmanızın en önemli yararı, yerinden oynayan veya kayan diskleri düzene sokmasıdır.
• Pelvik tilt hareketi; Bu hareketi, duruş düzeltme hareketi gibi aynı sayıda yapınız. Bu hareketi yapmanız için esnemeyen ve sert bir yatağa uzanıp ayaklarınızı tutun. Ellerinizi yine kasıklara doğru tutup belinizi destekleyin. Bu hareket omurganın hareketi için kasları güçlendiren hareketlerden birisidir. Doğru bir şekilde uygulanırsa ağrılarınız azalabilir.

3. BEL FITIĞI AMELİYATI

Disk sinire aşırı derecede baskı yaparsa ve ağrılar dayanılmaz olursa ameliyat seçeneği düşünülenilir. Doktor, ameliyat kararı verebilmek için fiziksel muayene ve sonrasında MR veya röntgen çekilmesini isteyebilir. Bunların yanı sıra sinirlerde meydana gelen olası hasarların belirlenmesi amacıyla bazı sinirsel testler de yapılabilir.

Bel fıtığı ameliyatında, diskin yuvadan çıkmış olan bölümünün kesilmesi hedeflenir. Diskin sorunlara sebep olan bölümü alındığı zaman, buna bağlı şikayetler de önemli oranda azalır. Fakat her bel fıtığı sorunu da ameliyat gerektirmeyebilir. Bel fıtığı ameliyatının avantajlarını ve dezavantajlarını detaylı bir şekilde öğrenmek için doktorunuza danışmalısınız.