Babasının adı Mehmet, annesinin adı Memduha'dır. Beşir Atalay, 1959 yılında Keskin Atatürk ilkokulunu, 1962 yılında Kırıkkale ortaokulunu ve 1965 yılında Kırıkkale Lisesini bitirdi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinden 1970 yılında mezun oldu. 1971 yılında Avukatlık Stajını tamamladı.
Beşir Atalay, 1972 yılında burslu olarak okuduğu İçişleri Bakanlığında bir süre görev yaptı.
1972 yılında Erzurum Atatürk Üniversitesi, İşletme Fakültesinde Sosyoloji Bilim Dalı Asistanı olarak göreve başladı. Beşir Atalay, 1976 yılında doktorasını tamamladı.
Beşir Atalay, 1978-1979 yılları arasında ABD, Michigan Üniversitesinde ziyaretçi öğretim üyesi olarak görev yaptı.
Beşir Atalay, 1983 yılında Sosyoloji Doçenti ünvanını aldı.
Beşir Atalay, 1985-1992 yılları arasında, Başbakanlık, Devlet Planlama Teşkilatı, Sosyal Planlama Daire Başkanı olarak görev yaptı.
Beşir Atalay, 1992 yılında Marmara Üniversitesi Öğretim Üyeliği görevinde bulundu. 1992 Yılı sonunda, yeni kurulan Kırıkkale Üniversitesi'ne kurucu Rektör olarak atandı ve 5 yıl üniversitenin kuruluş çalışmalarını yürüttü. 1997 yılı sonunda emekli oldu.
Beşir Atalay, 1998 yılında, Ankara Sosyal Araştırmalar Merkezi (ANAR)'ı kurdu ve beş yıl süreyle koordinatörlüğünü yürüttü.
2002 yılında Adalet ve Kalkınma Partisi'nden Ankara Milletvekili seçildi. 58 ve 59. Türkiye Cumhuriyeti Hükümetlerinde Devlet Bakanı olarak görev yaptı.
Temmuz 2007 yılı genel seçimlerinde AK Parti'den Ankara Milletvekili seçildi.
Beşir Atalay, 60. Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinde İçişleri Bakanı olarak görev yaptı.
Haziran 2011 yılı genel seçimlerinde AK Parti'den Kırıkkale Milletvekili seçildi.
Beşir Atalay, 61. Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinde Başbakan Yardımcısı olarak görev almıştır.
Beşir Atalay, Evli ve üç çocuk babasıdır.