Beyin tahribatına yol açan SSPE nedir?

Açılımı “Subakut Sklerozan Panensefalit” olan SSPE genellikle çocuk ve ergenlerde görülür. Kusurlu kızamık virüsünün sebep olduğu bir tür beyin hastalığıdır. SSPE hastalığı neden olur ve ilk belirtileri, tedavi süreci, görülme yaşı gibi konuları yazımızın devamında bulabilirsiniz.

Kızamık Virüsü Sonucunda Ortaya Çıkan SSPE Hastalığı Nedir?

Bir tür viral enfeksiyon olan Subakut Sklerozan Panensefalit (SSPE), kusurlu kızamık virüsü sonucunda ortaya çıkar. Bir tür merkezi sinir sistemi hastalığı olarak da nitelendirilir. Bağışıklık sistemi kızamık ya da tıp dilinde rubeolaya olasılık dışında bir tepki gösterdiğinde görülebilir. Çok riskli ve tehlikeli olan bu hastalık genelde ölümcüldür. Hastalığa adını veren kelimelerin anlamları şu şekildedir:

• İlk kelimesi olan Subakut, kademeli ilerleme ve yavaş başlangıç anlamlarını taşır.
• Skleroz kelimesi beyni yavaşlatan ve beyni korkutan gibi anlamlar taşır.
• Panensefalit kelimesi ise beynin tüm alanlarının etkilenmesi anlamını taşır.

Görülme sıklığının az olmasından dolayı ölümcül olmasına rağmen, halk arasında çok korkulan bir hastalık türü değildir. Nadir görülen bir hastalık türü olarak karşınıza çıkar. 100.000 kızamık vakasının yalnızca % 2’lik kısmında görülür. Gelişmekte olan ülkelerde, aşılama oranının azlığı ve doğal kızamık virüsünün görülme sıklığının fazlalığı sonucunda daha çok ortaya çıktığı saptanır. İlk kez 1933 yılında ortaya çıkmıştır. Ancak kızamıkla ilişki kurulması 1960 yılının sonlarını bulur.

SSPE Hastalığının Nedenleri

Yalnızca kızamık nedeniyle ortaya çıkan bu hastalık oldukça tehlikelidir. Normal durumlarda kızamık virüsü beyin hasarına yol açmamasına rağmen bazı zamanlarda virüsün mutant formlarına verilen anormal bir immün yanıt bu hastalığa yol açabilir. Beyne büyük ölçüde hasar verir ve son evresinde ölümcül olabilir.

Merkezi Sinir Sistemi Hastalığı SSPE’nin Belirtileri

Bu hastalık birkaç aşamadan oluşur. Kızamık enfeksiyonu kapıldıktan sonra virüs beyin içinde bir süre gizlenebilir. Semptomlar ve belirtiler virüs kapıldıktan 6-8 yıl sonra ortaya çıkmaya başlar. Aşamanın ilk boyutunda hafif derecede semptomlar gözlenir. SSPE hastalığı belirtileri başlangıçta şöyledir:

• Kişilik değişimi
• El yazısının değişimi
• Okuma yazmada bozulma
• Okul ya da iş performansının düşmesi
• Günlük işler yapılırken aşırı zorlanma
• Konuşma esnasında zorlanma ya da konuşmadaki değişiklikler
• Başın öne doğru düşmesi
• Davranış değişikliği
• Vücutta gevşeme ve silkinme

Bu belirtiler psikolojik rahatsızlıklarla da ilişkilendirilebildiği için hastalığı ilk etapta saptamak oldukça güçtür. Nöbetlerin başlaması ve sıklaşması ile diğer araştırmalar yapılmaya başlanır. Bunun yanı sıra belli başlı testler de hastalığın teşhisinde önemli rol oynar. Başlangıç evresinden birkaç ay sonra şu belirtileri görmek mümkündür:

• Hareket sorunları
• Kolların ve bacakların istemsiz hareket etmesi
• Vücutta görülmeye başlanan sertlikler
• Bir tarafında daha belirgin olan kas kütlesi

İkinci aşamadan ve bu semptomlardan sonra kişinin bir tür demanstan muzdarip olduğu anlaşılır. Bu aşamada görme ve gördüklerini tanımada zorluk çekilebilir. Demans tablosu ilerler ve zaman içinde çok daha ciddi boyutlara kadar ulaşarak kişiyi bakıcıya ya da aileye bağımlı bir hale getirebilir. Beslenme, yutma ve nefes alma gibi problemler ortaya çıktığında hastalığın son aşamasına gelindiği anlaşılır. Hasta aylar hatta yıllar boyu bu şekilde yaşamak zorunda kalabilir. Sonunda ise genelde zatürre sonucunda hastalık ölümle sonuçlanır.

SSPE Hastalığı Kimlerde Görülür?

Çok sık rastlanmayan nörolojik bir hastalık olan SSPE özellikle kızamık aşısı olmayan çocuklarda görülür. Çocukluk çağında geçirilmiş olan kızamığın hafifliği de bu hastalıkta etkili olabilir. Ağır geçirilmiş ise risk grubunda sayılmanız oldukça olasıdır. Aşılanmış olmalarına rağmen bağışıklık sistemi yeterli düzeyde iyi olmayan çocuklarda da meydana gelme riski vardır. Fakat aşı yapılmamış kişilerde yakalanma riski 20 - 30 kat daha fazladır. 2 - 32 yaş aralığında görülebilir. Ancak en fazla tehlikede olan grup 5-15 yaş aralığıdır. Oldukça az oranda olsa da yetişkinlerde de görülebilir. Bebeklikte geçirilmesi ya da hamilelikte annenin kızamık geçirmesi sonucunda ani ve hızlı bir şekilde bu hastalık ve belirtileri vücutta boy göstermeye başlar. Erkek çocuklarda kızlara oranla görülme sıklığı daha fazladır.

Hastalığın İlerleme Süreci

4 evreden oluşan hastalık son evrede ölümcül sonuçlar doğurabilir. SSPE hastaları birinci evrede hafıza kaybı sorunları ile karşı karşıya kalabilir. İkinci evrede istemsiz kas hareketleri, yalnız yemek yiyememe gibi sorunlar gözlenir. Üçüncü evreye geçen hastalar için durum oldukça zorlaşır. Yatağa bağımlı hale gelen hastalar sıvı ile beslenmeye başlar. Hastalığın son evresi olan komanın 6 - 24 ay aralığında ölümle sonuçlanma olasılığı oldukça yüksektir.

SSPE Hastalığının Tedavisi

Bu hastalığın en kötü yanı, belli bir tedavi yönteminin olmayışıdır. Hastalık sonucu oluşan patolojik değişimler beynin işlevini yitirmesine sebep olur. Serebral palsi, koma ve ölümle sonuçlanabilir. Bu hastalığı nadir de olsa hafif atlatan hastalar vardır. Kesin bir tedavi yöntemi bulunmayan hastalık, zamanında yapılan kızamık aşısı ile dolaylı yoldan önlenebilir. Aynı zamanda yayılmasını önleyen ve geciktiren ilaçlar sayesinde hastalığın seyri yavaşlayabilir. Kızamık aşısı uygun yaşlarda yapıldığında başarılı sonuçlar alınabilir. SSPE hastalığı aşı olunmadığı takdirde kötü sonuçlar doğurur, bu nedenle çocukluk döneminde zorunlu aşıların takibi ebeveynler tarafından dikkatle yapılmalıdır.