Binlerce yıl İznik’in can damarı idi

Roma İmparatoru inşa etti, 1446 yıl önce Bizans İmparatoru yenileyerek tüm dünyada ilkler arasına girerek örnek alındı, İpek yolunda binlerce insanı susuz bırakmadı, Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde kullanıldı, bu gün ise İznik tarihi su kanalları kaderi ile baş başa kaldı.

İznik’in sahip olduğu kusursuz alp yapı Roma İmparatoru Hadrianus zamanında yapılsa da geçirdiği depremler ve istilalardan sonra M.S. 527 – 565 yılları arasında Bizans İmparatoru Justinianus tarafından büyük ölçüde yenilenmiştir. Sadece kentin içme suyu değil pis su giderleri yani kanalizasyon sistemi kusursuzca yenilenerek yüzyıllarca kullanılmış ve tarihte kanalizasyon sistemine sahip ender ve örnek kentlerden biri olarak tarihe geçmiştir.

TARİHİ ÇINAR VE HAVUZ TARİH OLMAK ÜZERE
Günümüzde bile İznik’te yerleşim yerlerinin altından geçen bu kanalizasyon ve su şebeke sistemi, yer yer halen çalışmakta olduğu gözlenmekte ve bilinçsizce kullanıldığı bilinmektedir. 1446 yıl önce komple yenilenerek kullanılan bu sistem aynı zamanda yerin altı olduğu kadar yer üstünde de üstü kapalı ve açık temiz su kanalları olarak yakın zamana kadar kullanılmaktaydı. Yer üstündeki, şehri besleyen ve aynı zamanda da tarımsal alanların sulamasında da kullanılan su kanalları, bugünkü adı ile Dereköy’deki ana kaynağından çıkan su ile besleniyor ve bu su tarihi İpek Yolu üzerinden Lefke Kapı’nın doğu kısmında bulunan tarihi çınarın hemen dibindeki tarihi çökertme ( dinlendirme ) havuzuna gelip, oradan da kanallar vasıtası ile Lefke Kapı’nın şehir içindeki bölümüne ve aynı zamanda da bugünkü ismi ile Kılıçaslan Caddesi olan yaklaşık iki kilometrelik yolun iki yanında bulunan dereler ile göle dökülmekteydi.

İPEK YOLUNDAN GEÇENLER SU İLE HAYAT BULUYORDU
Roma döneminde ve dünyada ilkler arasına girerek örnek gösterilen sırayla Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde de kullanılan, İznik’te yaşayanların hala özlemle andığı, tarihi çınar altındaki su havuz başı, Lefke Kapı su çeşmesi, Kılıçaslan caddesindeki dereler ve İznik gölüne aktığı yeri ile sembolleşen su kanalları, 1850 yıllarında seyyah Charles Texier tarafından gravüre edilmişti. ( kara kalem ile çizilmişti ). Döneminde İznik İpek yolunun hemen yanında bulunan bu su kanalları, şehrin hem tarımsal hemde temiz su ihtiyacının yanında İpek Yolundan geçen kervanların, tüccarların kısaca Avrupa kıtasından Asyaya, Asyadan Avrupa kıtasına gidenlerin su ihtiyacını yüzyıllarca karşılamıştı.

İznik’te 1446 yıl önce yenilerek yüzyıllar boyunca kullanılan gerek temiz su, gerekse pis su sistemi, günümüzde önemini kaybederek sadece tarihi yapısı ile ön plana çıksa da tarihi bir sulama sistemi kaynağındaki suyun kesilmesi ile tarih olmakla baş başa kalmış yer yer de yok olmaya başladı.