Charles Darwin'in 19. yüzyılda söylediği bu sözün bilimsel teyidi 1996 yılında gerçekleşti.
Dunning-Kruger Etkisi (DK Etkisi veya DKE), belli bir konuda beceriksiz veya bilgisiz insanlarda görülen, "hayali (sanrılı) üstünlük hissi"nin bilimsel adı. Bu kişilerde, tipik olarak, beceriksiz/bilgisiz oldukları konulardaki becerileri/bilgileri sorulduğunda, gerçekte olandan çok daha yüksek olduğunu iddia ettikleri görülür. Yani bu kişiler, cehaletlerinden doalyı sahip oldukları cesaret nedeniyle, kendilerini aslında bilgisiz oldukları bir konunun uzmanı ilan edebilirler.
Bu etkinin temel sebebi, "belli bir konudaki cehaletin kişide, o konu hakkında 'gerçekten bilgili' veya 'gerçekten yeterli' olma seviyesine dair güvenilir ve tarafsız bir algının var olmayışı" biçiminde açıklanıyor. Bu kişiler, kendilerini belli bir konuda gerçekten yeterli saymak için ne kadar bilgiye sahip olmalarını gerektiğini bilmezler. Kısıtlı bilgilerine rağmen kendilerini o konuda uzman varsayarlar! Bu etki en çok bir konuda yeterli bilimsel alt yapıya sahip olmamasına rağmen o konuda kendilerini uzman ilan eden bilim karşıtı örgütlenmelerde görülür.
Üstte: "Tek bildiğim hiçbir şey bilmediğimdir" sözünün sahibi filozof Sokrates öğrencileriyle tartışıyor. 13. yüzyıldan kalma bir Arap el yazması.
DK Etkisi'ne güzel bir örnek olarak, evrimsel biyoloji hakkında hiçbir akademik ve bilim temelli arka planı olmayan insanların, kendilerini bu konuda "uzman" ilan etmeleri verilebilir. Bu kişiler az miktarda, kulaktan dolma bilgilerle bile kendilerini konu hakkında "yeterli" ve "uzman" sayarlar. Halbuki bugüne kadar evrimsel biyoloji hakkında sadece İngilizce dahilinde ve sadece "evrimsel biyoloji" kategorisinde yazılan 100 bin civarında yayımlanmış makaleden, tüm dillerde yazılan 69.000 civarında akademik kitaptan/bölümden ve bunların içeriklerinden habersizdirlerdir.
Bilim insanlarının ezici çoğunluğunun evrimi bir doğa yasası olarak kabul ettiği gerçeğini inatla görmezden gelirler. Hatta kendi sanrılarına o kadar kapılmışlardır ki, kendilerini haklı çıkarmak için gerçekleri saptırır, yalanlar inşa eder, bilim insanlarının sözlerini, davranışlarını, fikirlerini çarpıtırlar. Tüm bunlar, cahil cesaretinden kaynaklanır. Evrimsel biyoloji sahasından çok uzak oldukları için, "konu hakkında bilgili" statüsünün ne olduğundan habersizdirler ve kendilerini üstün veya yeterli görürler; cehaletlerinin derinliğinden habersizdirler.
Bunlarla birlikte, yapılan araştırmalar bu etkinin iki taraflı olduğunu ortaya çıkardı. Bir konu hakkında gerçekten ortalamanın üzerinde bilgiye sahip veya gerçekten uzman olan kişiler ise kendi bilgilerini küçümsemeye ve olduğundan az görmeye meyilli oluyorlar. Bu kişilerde daha yoğun olarak alçakgönüllülük, spesifik bir konudaki bilgilerinden (aslında doğru olmasına karşın) emin olmama, mütevazı tavırlar ve konu hakkındaki bilgi düzeylerini önemsememe gibi davranışlar görülür.
Bu etki ismini, 1999 yılında yaptıkları bir dizi deney sonucu bu etkiyi keşfeden Cornell Üniversitesi akademisyenlerinden olan David Dunning ve Justin Kruger'dan alır. İkili, bu etkiyle ilgili yazdıkları makalede şu sonuca varıyorlar:
"Cahillerin/beceriksizlerin/yeteneksizlerin ölçüsüzlükleri kendileriyle ilgili algılarındaki hatalardan; yüksek bilgi düzeyine sahip, becerikli, yeteneklilerin ölçüsüzlüğü ise diğer insanlarla ilgili algılarındaki hatalardan kaynaklanır."
Üstelik bu etkinin keşfi de ilginç bir olaydan sonra gerçekleşti. McArthur Wheeler (44) 1995'te limon suyunun "tuhaf" olarak tanımladığı kimyası ile ilgili çok derin bilgilere sahip olduğu iddiasıyla, yüzünü limon suyuna buladı ve 2 bankayı üst üste soymaya kalktı. İddiasına göre, limon suyunun görünmez yazılar yazmakta kullanılabilmesini sağlayan "gizemli" kimyası, kendisini de "görünmez" kılacak ve bankadaki kameralar onu kaydedemeyecekti. Bankaları soymayı başardı; ancak tabii ki kameralar sorunsuz bir şekilde kaydı yaptı ve aynı gün içerisinde polis, Wheeler'ı yakaladı. Bu ilginç girişimin sebebi, Wheeler'ın cahilliğiydi. Kimya ve muhtemelen genel kültür hakkında derin bir cehalete sahip olmasına rağmen, cahilliğinin farkında değildi ve kendini uzman sanıyordu. Dolayısıyla bilgilerinin ortalamadan üstün olduğunu ve polisler ile teknolojiyi kandırabileceğini sandı. Yanıldığı, çok barizdi.
Araştırma, Cornell Üniversitesi'nde yapılan deneyler üzerine 1996'da yayınlandı. 1999'da, bir adım öteye götürülerek, gerçekten konu hakkında bilgili birinin cahil birini biraz eğitmesinden sonra, cahil kişinin kendi bilgisizliğini çok daha isabetli tespit edebildiği ortaya kondu. Daha sonra 2003, 2006 ve 2008'de diğer uzmanlarca yapılan araştırmalarla bu etki doğrulandı ve daha derin detaylar ortaya çıkarıldı. Hatta 2008'de Ehrlinger, bu etkiyi farklı sebeplere bağlamaya çalışan bir araştırma yaptı. Yani etkiyi doğrudan hedef alarak çürütmeye çalıştı. Ancak araştırmasının sonucu, Dunning ve Kruger'ın vardığı sonuçla birebir örtüşüyordu. Bu durum, etkinin geçerliliğini çok daha arttırdı.
Orijinal Makale: http://www.evrimagaci.org/fotograf/46/6513
Haber Gönder
