Bizanslılar Tarımda Verimi Güvercin Gübresiyle Artırmış

Kayseri'nin Ağırnas beldesindeki eski Bizans kaya yerleşiminde yapılan araştırmada, şarap işliği, ahır ve kiliselerin yanı sıra çok sayıda güvercinlik ile bu güvercinliklere bağlı gübre toplama ve depoları mekanları bulundu.

Erciyes Üniversitesi (ERÜ) Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü tarafından, 2005 yılında 1. Derecede Arkeolojik Sit Alanı ilan edilen ancak bugüne dek araştırma yapılmayan Ağırnas beldesindeki vadide, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın izniyle başlatılan çalışmanın ilk etabı sona erdi.

Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nilay Karakaya başkanlığında doktora öğrencisi Savaş Maraşlı, yüksek lisans öğrencisi Derya Güneri ile lisans öğrencisi Kemal Karaca'dan oluşan ekip, bölgede yaptığı incelemelerde, Bizans dönemine ait çok sayıda güvercinlik ile güvercin gübrelerinin ve köyde üretilen tahılın depolandığı ambarlar ile kiliseler tespit etti.

Doç. Dr. Nilay Karakaya, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Koramaz Dağı'nın batısındaki Ağırnas Vadisi'nde ve çevresinde, Bizans dönemine ait kaya yerleşimlerini araştırdıklarını söyledi.

Erciyes Dağı'nın 15 kilometre kuzeydoğusunda bulunan Koramaz Dağı'nın, İspile köyünden başlayarak Pınarbaşı ilçesindeki Uzunyayla bölgesine kadar uzanan dağ silsilesinin batısını kapsadığını belirten Karakaya, "Küçük Bürüngüz ve Subaşı köyleri ile Ağırnas Vadisi'nin kuzey yakasındaki araştırmalar tamamlandı. Araştırmada, kaya yapıların ayrıntılı olarak tasvirleri yapılarak fotoğrafları çekilmiş, detaylı ölçüleri alınarak, plan, kesit, cephe çizimleri gerçekleştirilmiştir" dedi.

Karakaya, Subaşı köyünün halk arasında "Giyret" adı verilen kayalık mevkisinde 1 kilise, 2 ahır, 1 güvercinlik ile konut, toplantı salonu, mutfak ve depo olarak kullanılmış olabilecek mekanlar tespit edildiğini vurgulayarak, şöyle konuştu:

"Yerleşimdeki kilise serbest haç plan tipindedir. Yapının zeminindeki mezarlar buranın bir gömü şapeli olarak inşa edildiğini gösteriyor. Yapının özellikle örtü sistemi dahil, duvarlarının üst bölümlerindeki sıva izleri, yapının orijinalde duvar resimleri ile bezeli olduğunu ortaya koyuyor. Yerleşimdeki sivil ve dini yapıların azlığı, Subaşı köyündeki bu kaya yerleşiminde az nüfuslu bir Bizans topluluğunun yaşadığını göstermektedir. Yapıların mimari özellikleri nedeniyle, buradaki yerleşimi 9-10. yüzyıllara tarihlememizi sağlamaktadır."

-"Gübre geçim kaynağıymış"-

Küçük Bürüngüz köyünde yapılan araştırmalarda ise sadece bir güvercinlik bulunduğunu dile getiren Karakaya, bunun Ağırnas Vadisi'ndeki güvercinliklerle olan ortak mimari özelliklerinin de dikkati çekici olduğunu anlattı.

Doç. Dr. Nilay Karakaya, Ağırnas Vadisi'nin kuzey yakasında yapılan çalışmalarda, 2 kilise, 1 şarap işliği, 27 güvercinlik ile bu güvercinliklere bağlı 27 gübre toplama ve depolama mekanı ile fırın olabileceğini düşündükleri kaya yapıları tespit ettiklerini belirterek, şu bilgileri verdi:

"Yerleşimin en yoğun yapı grubunu oluşturan güvercinliklerin bilimsel olarak daha önce hiç araştırılmamış olması bu çalışmayı özel kılmaktadır. Vadideki güvercinliklerin yoğunluğu ve bu yapılara gösterilen özen, bu Bizans kaya yerleşiminin geçim kaynağı olarak gübrenin ne derece önemli olduğunu ve burada bilinçli bir şekilde yoğun gübre üretildiğini ortaya koymaktadır. Bizans kaya yerleşimlerinde, bu denli yoğun güvercinlik içeren başka yerleşime daha rastlanılmamıştır. Güvercinlikler ortak mimari özelliklere sahiptir. Ayrıca bu yapıların bölgedeki Türk dönemine ait güvercinliklerle olan ortak mimari özellikleri de şaşırtıcıdır."

-"Güvercinlikler özenle yapılmış"-

Genellikle kare planlı olan güvercinliklerin piamidal çatı ve yüksek kasnaklı kubbe ile örtülü olduğunu ifade eden Karakaya, şöyle dedi:

"Bu güvercinliklerin giriş cephesi özenli bir işçilik göstermektedir. Ayrıca yapıların içindeki kabartma ve kazıma tekniğinde haç motifleri ile birlikte piramidal çatılardaki dikey ve çapraz eksenlerdeki şeritler bölgeye has ünik, önemli özelliklerdir. Örtü sistemi dahil yapıların duvarları, güvercin tünek nişleri, zeminde ise yem ve su tekneleri ile donatılmıştır. Güvercinliklere bağlı olarak büyük boyutta dikdörtgen ya da düzensiz planlı gübre toplama ve depolama mekanları vardır. Mekanların zemininde gübre depolama kuyularının daire biçimli ağızları dikkati çeker. Bazı yapılarda bu mekanlar uzun koridorlarla daha derinde bulunan depo birimlerine açılır.

Vadinin güney yakasında bulunan önemli buluntulardan biri de kilisedir. Kilise, doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı ve tek nefli, beşik tonoz örtülüdür. Yapının kuzeyindeki giriş bölümü (narteks) özenli işçilik gösteren yuvarlak kemerli güney cephesi, bölgenin önemli yapısıdır. Bu bölümdeki mezar nişleri, yapının özel bir gömü şapeli olduğunu gösterir."

Karakaya, gelecek yıl araştırmanın Ağırnas Vadisi'nin güney yakası ile Turan köyünü de sınır alan bölgenin içinde gerçekleştirileceğini sözlerine ekledi.