Brezilya'nın motorlu kuryeleri patronsuz çalışmak için güçlerini birleştiriyor

Evlerdeki müşterilerine yemek taşıyan motorlu kuryeler, tüm dünyada olduğu gibi Brezilya'da da koronavirüs salgınında sokağa çıkma kısıtlamaları uygulanırken yaşamın sürmesini sağlayan kilit bir role sahipti. Buna rağmen yemek kuryeleri, salgından önceye göre daha az ücret aldıklarından şikâyet ediyor.

Ülkede faaliyet gösteren Uber Eats ve benzeri yemek siparişi uygulamalarının çalışanları, Temmuz ayında iki kere sokağa çıkarak ücretlerinde ve çalışma koşullarında iyileşme talep etti.

Harekete geçen kuryelerin liderleri, şimdi bir adım daha atarak "patronsuz çalışmak için" kendi uygulamalarını yaratmanın peşinde.

Motorlu kurye girişiminin başını çekenlerden Eduarda Alberto, "Yemek siparişi uygulamalarının sahipleri kendi ceplerini doldurmanın peşinde. Kuryelerin çalışma şartlarını düzeltme niyetinde değiller" diyor.

Rio de Janeiro'da mimarlık alanında yüksek lisans öğrencisi olan Alberto, BBC'ye konuşurken, "Sırf bizi susturmak için bile taleplerimizi karşılayan bazı adımlar atabilirlerdi ancak özyönetim dışında gerçekten hiçbir iyileşme ihtimali görünmüyor" ifadelerini kullanıyor.

Sektörün devleri dizginlenebilir mi?

İnternetten yemek siparişi uygulamalarına karşı en son 1 Temmuz ve 25 Temmuz tarihlerinde düzenlenen eylemlere sosyal ağlardan büyük destek sağlandı. #BrequeDosApps yani "Uygulamaları dizginle" etiketi Twitter'da trend eden etiketler arasına girdi.

Eylemler, kendilerine Antifaşist Kuryeler (Entregadores Antifascistas) ismini veren bir grup tarafından organize ediliyor. Arjantin, Paraguay ve Uruguay gibi komşu ülkelerde çalışan kuryeler de hareketin destekçisi.

Karantina günlerinde eve yemek siparişlerinin hızla artması ve şirketlerin bundan sağladığı kazanç, hareketin ivmelenmesini güçlendirdi.

Mobills adlı şirketin araştırmasına göre Brezilyalılar, karantinanın başladığı Mart ayından Haziran'a kadar üç büyük sipariş uygulaması (iFood, Rappi ve Uber Eats) üzerinden verdikleri siparişlere bu alanda harcamalarını iki kattan fazla artırdı.

Aynı zamanda ilaç siparişlerini de eve getiren Rappi, alışverişlerde ortalama iki kat artış gördü.

Ancak iFood adlı uygulama, Latin Amerika'daki yemek siparişi uygulamaları arasında 170 bin kurye ile başı çekiyor.

Nisan ayında yapılan bir ankete göre, kuryelerin yüzde 60'ı salgın süresince öncesine kıyasla daha az ücret aldıklarını söylüyor.

Kuryeler, çevrimiçi uygulamaların algoritmaları yüzünden daha çok çalışıp daha az para aldıklarını vurguluyor.

Hareketi destekleyen dijital emek uzmanı Rafael Grohman, "Teknoloji tarafsız değil. Uygulamaların çalışma algoritması şirketlere daha çok kazandırmak üzerine kurulu" diyor.

Öte yandan kuryeler resmi olmayan çalışanlar olduklarından ücretli izin ve Latin Amerika'da yaygın olarak uygulanan Aralık ayı ikramiyesi gibi birçok olanaktan da yararlanamıyor.

Hareketin liderlerinin hedefi, şirketleri saf dışı bırakmanın yollarını bulmak.

Eylemleri organize edenler arasındaki Alberto, Avrupa ve Kanada'da tek bir uygulamayı kullanan 30 bisiklet kooperatifinin federasyonu Fransa merkezli CoopCycle'a katılmak için görüşmelerin sürdüğünü anlatıyor.

Ancak CoopCycle yazılımının Brezilya'nın ödeme ve adres sistemine uygun hale getirilmesi bir sorun.

Brezilya'daki çoğu kuryenin motorsiklet kullanıyor olması da önemli bir engel.

Alberta, "Çevreci bir ideolojiye uygun olarak onlar sadece bisikletleri kabul ediyorlar. Buna saygım var ancak Brezilya'nın gerçekliği Avrupa'dan epey farklı" diyor.

Barcelona'da 2017'de Deliveroo şirketinden şikayet eden çalışanların kurduğu başka bir kooperatif olan Mensakas ise şimdilik yolun başında ve sadece küçük bir ölçekte çalışabiliyor.

En büyük engel: Para

Çalışanların giriştikleri bu inisiyatiflerin önünde, rekabetçi piyasa koşullarında ayakta kalmak gibi zorlu bir mücadele var. Yeni ve kullanımı basit bir uygulama tasarlamak için 100 bin doları gözden çıkarmak gerekiyor.

Antifaşist Kuryeler, avukatlardan, ekonomistlerden, yazılımcılardan ve dijital platform uzmanlarından gönüllü katkı bekliyor.

Uygulama henüz hazırlanma aşamasında ancak kuryeler şimdilik Despatronados, yani "Patronsuzlar" isminde bir oluşum kurarak Rio içerisinde Whatsapp üzerinden aldıkları siparişleri teslim ediyor.

Patronsuz çalışmayı kafasına koyan kuryelerin liderlerlerinden Paulo Lima, "Sınırlarımızı biliyoruz. Belki şimdilik tek bir eyalette çalışacağız ama düşüncemiz bunun ülke geneline yayılan ve hatta mümkünse uluslararası ölçeğe taşınan bir kooperatife dönüşmesi. Arjantin, Şili, Meksika ve Kolombiya ile temas halindeyiz. Neler olacağını göreceğiz" diyor.

Şirketler, çalışanların talepleri hakkında yorum yapmaya yanaşmadı. Ancak Brezilya'da eve sipariş şirketlerini temsil eden Amobitec adlı kuruluş, salgın nedeniyle daha çok kişinin eve sipariş sektöründe çalışmaya başlamasının ücretleri aşağı çektiğini savundu.

Amobitec yaptığı açıklamada, "Koronavirüs pandemisinin yarattığı türden ekonomik koşullarda, yüzbinlerce kişinin ailelerini geçindirmek için gelir elde etmesine izin veren bir uygulama esnekliğine sahip olmak temel önemde" ifadelerini kullanıyor.

Şirketlerin "kuryeleri desteklemek için adımlar attığını" savunan Amobitec, buna örnek olarak hijyen ürünlerinin ve kişisel koruyucu ekipmanların ücretsiz dağıtılmasını ve koronavirüs bulaşan çalışanlara yapılan yardımları gösteriyor.