Bugüne kadar sadece erkeklerin yaptığı kemik tarak işine kadın eli değdi

Sivas’ın en önemli el sanatlarından olan ve bugüne kadar sadece erkek ustalar tarafından imalatı yapılan kemik tarak sanatına kadın eli değdi. ‘Bir Usta Bin Usta Projesi' kapsamında açılan kemik tarak yapımı kursu öğrencisi Merve Elçi, bu sanatın gelecek nesillere aktarılması için kemik tarak yapımını öğrenmek istediğini söyledi. Ahşap boyama ve alüminyum kabartma usta öğreticiliği de yapan Elçi, “Bu sanatın unutulmaması için bu alanda kurs açarak yeni bayan kemik tarak ustaları yetiştirmek istiyorum.” dedi.
Özellikle gelinlik kızların çeyizinde bir zamanlar demirbaş olan boynuzdan yapılan kemik taraklar, günümüzde ise yerini plastik taraklara bıraktı. Gelişen teknolojiye yenik düşen boynuz tarak imalatı da bu nedenle durma noktasına geldi. Ancak Sivas İl Kültür Müdürlüğü, unutulmaya yüz tutan kemik tarak sanatının gelecek nesillere aktarılmasını sağlamak amacıyla ‘Bir Usta Bin Usta Projesi'ni hayata geçirdi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü’nün teknik danışmalığı, Sivas İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nün koordinatörlüğü ve Sivas Turizm Elçileri Derneği’nin işbirliğiyle açılan kursa 3’ü bayan 30’un üzerinde başvuru oldu. Daha önce sadece erkekler tarafından icra edilen kemik tarak yapım işi için ilk defa bayanlar da devreye girdi. Kursa girmeye hak kazanan bayanlardan 2’si kursun ilk gününden sonra tekrar gelmedi. Ancak 22 yaşındaki Merve Elçi, kentin en eski el sanatlarından biri olan kemik tarak yapımı işini öğrenmek için var gücüyle çalışıyor. Mustafa Kemal Üniversitesi El Sanatları Bölümü mezunu olan Elçi, aynı zamanda ahşap boyama ve alüminyum kabartma sanatlarında da usta öğreticilik yapıyor.
Kemik tarak sanatının unutulmasına gönlünün razı olmadığını vurgulayan Elçi, bu sanatın devamını sağlamak için kursa yazıldığını söyledi. Ayrıca kemik tarak yapımını bayanların da yapabileceğini göstermek istediğini kaydeden Elçi, çalışırken hiç zorlanmadığını ifade etti.

"KEMİK TARAK YAPIMINI İLK DEFA GÖRDÜM, AZMETTİM VE YAPIYORUM"
Kemik tarak imalatında kullanılan makineleri ilk defa gördüğünü ve kullandığını belirten Elçi, “Bu işin bu kadar kolay olacağını düşünmemiştim. Azmettim ve yapıyorum.” dedi.
Kemik tarak yapımı işini öğrendikten sonra bu sanatı isteyen bayanlara da öğretmek istediğini belirten Merve Elçi, “Zaten ben bazı ilçelerde usta öğreticilik öğretmenliği yapıyorum. Kemik tarak sanatının unutulmaması için bu alanda kurs açarak yeni bayan kemik tarak ustaları yetiştirmek istiyorum. Bayanlar da kendi kemik taraklarını yaparak saçlarını tarayabilirler.” diye konuştu.
Son zamanlarda organik şeylere dönüşün olduğuna dikkat çeken Elçi, önümüzdeki günlerde plastik taraklara oranla daha sağlıklı olan kemik tarakların kullanımında artış olacağına inandığını kaydetti. Elçi, “Uzun zamandır ben de saçlarımı kemik tarakla tarıyorum.” ifadelerini kullandı.
Son temsilcilerin elinde kalmış mesleklerin canlanması amacıyla bu kursu açtıklarını ifade eden 'Bir Usta Bin Usta Projesi' İmalat Sorumlusu İbrahim Kağızman da bayan kursiyerin becerisiyle kendilerini şaşırttığını söyledi.
Kağızman, “Merve, boynuzu ilk defa eline almasına, kemik tarak tezgahlarını ilk kez görmesine ve kullanmasına rağmen çok başarılı bir öğrenci. Boynuz kulağı geçecek diyebiliriz.” şeklinde konuştu.
Merve Elçi’den bu performansı beklemediklerini ifade eden kursiyer öğrencilerden Gökhan Gül de “Ama bayan hocamız işi gayet güzel öğrendi. Bizden farklı değil.” dedi.
Bu arada 13 Temmuz 2011 tarihinde başlayan kemik tarak yapımı kursunda öğrencilere, haftada 5 gün ve toplam 186 saat ders verilecek. Ulaşım ve yemek ihtiyaçları için günlük 20 lira da para ödenen kursiyerlere kurs sonunda başarılı olmaları halinde sertifika verilecek. Ayrıca sponsor firmanın da kursiyerlerin bu meslek üzerine iş yeri açmaları halinde kredi imkanı sağlayacağı belirtildi.

KEMİK TARAK NASIL YAPILIR
Sivas kemik tarağı koç, manda ve öküz boynuzundan imal edilir. Boynuzlar bir müddet bekletilip kurutulduktan sonra en ince ayrıntısına kadar temizlenir ve ateş ocağına konulur. Ocakta ısıtılan boynuzun düzleştirilmesi yapılır. Yapılacak tarağın şekline göre kaba olarak kesilir. Daha sonra tesviyesi yapılan boynuz yeniden ateş ocağında ısıtılarak ikinci kez düzeltme işlemi yapılır. Düzeltilen boynuza zımparada tam şekli verilerek diş açılır. Son işlem olarak parlatılan kemik tarak, artık kullanıma hazırdır. Boynuzlu tarak, oymalı tarak, bayan tarağı, erkek tarağı, sakal tarağı, çanta tarağı kemik tarağın çeşitlerindendir. Son zamanlarda kemik tarağın dışında boynuzdan; kemik toka, zarf açacağı, yemek kaşığı, çay tabağı ve kolye ucu da üretiliyor.

KEMİK TARAĞIN FAYDALARI
Kemik tarakların, yaygın şekilde kullanılan plastik taraklara göre saç dökülmesi ve kepeği önlediği biliniyor. Aynı şekilde doğal ve insan derisine yakın bir madde olmasından dolayı da bu tarakların saçlarda alerji yapmadığı dermatoloji uzmanları tarafından ifade ediliyor. Boynuzdan yapılan tarak kullanımının daha sağlıklı olduğunu söyleyen uzmanlar, plastiğin kimyasal yapısından dolayı insan derisinde alerji yaptığını ifade ediyor.