Bunama: Nedenleri, belirtileri, tedavisi

Gıdalardan yeterince besin değeri alınamaması bazı hastalıklara yol açabilir. Bunlardan biri de çağımızın hastalıklarından sayılabilecek olan demans, yani bunamadır.

BUNAMA NEDİR?

Asıl adı demans olan bunama halk arasında daha çok bu adıyla bilinir. Hemen hemen herkesin bildiği ancak yine de yeterince bilinçli olmadığı bir hastalıktır. Hastalık halinde basit sayılabilecek bazı işleri yapmakta zorlanılabilir. Adres bulmada güçlük çekmek, yön duygusu kaybetmek bunlardan sadece birkaçıdır.

Beynin bilgi ve davranışları kontrol eden kısımları zamanla hasar görür. Beyin hücreleri yavaş yavaş ölmeye başlar, ardından da beynin su oranı giderek azalır ve kıvrımları büzüşür. Bunun sonucunda da bunama oluşur. Bunamanın birçok tipi vardır. Bu çeşitlilik hastanın yaşam kalitesini artırır ya da düşürür. Bu konuda yapılan araştırmalar hala devam ediyor.

Beynin oldukça fonksiyonlu bir organ olmasından dolayı bunama konusunda da aydınlatılamayan noktalar bulunuyor. Genelde bunama, alzheimer hastalığı ile sık sık karıştırılır. Alzheimerın altında yatan sebepler artık günümüzde tam olarak biliniyor ve gerekli birkaç testle beraber bu hastalık teşhis edilebilir bir halde. Fakat bunamanın teşhisi daha zordur. Bunama ülkemizde birçok kişinin yaşadığı ancak yaşadığının bile farkında olmadığı bir rahatsızlıktır. Bunun nedeni de bu konuda yeterince bilgili olunmamasıdır. Erken teşhisin tüm hastalıkların hızlanmasının önüne geçilebilecek önemli bir husus olması sebebiyle bu konuda bilinçli olunmalıdır.

ERKEN BUNAMA NEDİR?

Bunama hastalığının 65 yaş üstündeki bireylerde görülmesi daha muhtemeldir. Ancak yapılan araştırmalar sonucunda ortaya çıkan tabloda bu yaş sınırının altında olan bireylerde de bunamaya rastlanmıştır. Bu da bunamanın bir yaşının olmadığını ve sadece görülme sıklığı bakımından 65 yaş sınırı olduğunu ortaya koyar. Bunama hastalığı sadece yaşın ilerlemesi sonucu ortaya çıkan bir hastalık değildir, çeşitli sorunlar sonucunda oluşan bir rahatsızlıktır.

ERKEN BUNAMA KAÇ YAŞINDA BAŞLAR?

Erken bunama yaşında dikkate alınması gereken bir yaş kriteri yoktur. Önemli olan erken bunamaya sebep olabilecek etkenlere maruz kalınıp kalınmadığıdır. Ciddi hasara neden olan ilaçların kullanımı, çok fazla alkol tüketimi gibi davranışların sonucunda vücudun katabolizması, anabolizmasından daha hızlı çalışmaya başlar ve erken dönemde demansa yakalanılabilir. Genelde otuzlu yaşlara denk gelen bir durumdur. Ya da çok stres altında yaşanılması ve bununla beraber uykusuzluk çekilmesi ile erken bunama etkisini gösterebilir. Bu ve buna benzer birçok sebep bunamanın ne kadar genel bir rahatsızlık olduğunu gözler önüne serer.

BUNAMA VE ALZHEIMER ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR?

Bunama ile alzheimer aynı kategoride incelenen ancak aynı şiddette seyretmeyen iki hastalıktır. Bunama sonucunda kişinin alzheimer sorunuyla karşılaşması daha sık rastlanılan bir durumdur. Alzheimer rahatsızlığı genelde yavaş ilerleyen bir süreçtir. Yaşanan duygu değişimlerini normal olarak algılamanıza sebebiyet verir. Ancak bunama daha kontrolsüz ilerler. Genelde beyin dokusuna ciddi hasar verir, özellikle yakınlarınızın bu belirtileri daha çabuk kavramasına neden olur. Alzheimer ile bunama arasındaki ciddi farklardan biri de önlenebilir olmasıdır. Eğer bunamayı bir ilaç sonucunda ya da bir rahatsızlık sonucunda yaşıyorsanız gerekli tedavi yöntemleriyle birlikte bu durumun önüne geçebilirsiniz. Fakat alzheimerın sadece ilerleme süreci yavaşlatılır. Bunun haricinde bir tedavisi söz konusu değildir. Bir de belirtilerin şiddetinin azaltılması için çeşitli ilaçlara ya da alternatif yöntemlere başvurulabilir. Bununla beraber spor ve egzersizlerle birlikte daha dinç kalmanız mümkündür.

BUNAMA NEDENLERİ NELERDİR?

1. YAŞ

Bunama genelde yaşlıların maruz kaldığı bir hastalıktır. Özellikle 65 yaş üzerinde bulunan bireylerde daha sık görülür. Beyin yorgunluğu ve beyin yaşlanmasından dolayı ortaya çıkan bu durum sonucunda sorunlu bir yaşlılık dönemi geçirmek zorunda kalınabilir.

2. KALITSALLIK

Birçok hastalıkta olduğu gibi bunama konusunda da kalıtsallık büyük önem taşır. Aile bireylerinden herhangi birinde daha önce bunamaya rastlanmış olması hastalığın görülme olasılığını artırır.

3. FAZLA ALKOL TÜKETİMİ

Alkol, vücutta bulunan hücrelerin zamanla birbirleriyle olan etkileşimini ortadan kaldırarak yavaş yavaş ölüme mahkum eder. Fazla alkol tüketimi, bu yok oluş sürecini hızlandırarak beyin hücrelerinin ölmesine neden olur. Çok fazla tüketildiği takdirde bunama etkileri ile normalden daha erken karşılaşılması mümkündür. Alkolün yarattığı ruhsal çöküntü durumu da bunamaya katkı sağlar.

4. DEPRESYON

Belli bir yaştan sonra yaş sendromu oluşumu normaldir. Ancak bu sendrom sinir sisteminin daha zayıf olduğu bir döneme denk gelirse vücudun toparlanma süresi uzar ve hatta bazen bu durumun altından kalkılamaz. Özellikle erkeklerde daha sık rastlanılan yaş sendromu bunamada ciddi bir rol oynar.

5. STRES

Özellikle yoğun iş temposunda çalışan ve genelde çalışma şartları ağır olan kişilerde bunama daha sık görülür. Eğer çok fazla stresli bir yaşantınız varsa bunama hastalığına erken yaşlarda maruz kalabilirsiniz. Yapılan araştırmalar sonucunda mutlu olan kişilerde bunamaya yakalanma oranının daha az olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.

BUNAMA BELİRTİLERİ NELERDİR?

1. UNUTKANLIK

Gün içinde dalgınlık seviyesine bağlı olarak yaşanan olağan unutkanlıkların dışında hastalık düzeyinde unutmalar söz konusu ise bu durum bunamaya işaret edebilir. Çok iyi tanıdığınız yüzleri bir anda unutabiliyor ya da isim hafızanızı zamanla kaybediyorsanız bu bunamanın kuvvetli belirtileri arasında yer alır.

2. YETERSİZ BESLENME

Beyin hücrelerinin ölmesi vücudu yemek yememe gibi durumlara sevk edebilir. Bu durum sonucunda da daha az besin alımı olduğu için hızlı bir şekilde kilo kaybı ve bağışıklık sisteminin zayıflaması söz konusu olur. Bu tam tersi bir durum da yaşatabilir. Yemek yediğinizi unutup sık sık yemek yiyebilir bunun sonucunda da hızlı bir şekilde kilo alabilirsiniz.

3. KİŞİSEL BAKIMDA AZALMA

Kişisel bakım her zaman yapılan rutin işler arasında yer alıyor olsa bile bunama yaşanması halinde bu durum aksayabilir. Bunama rahatsızlığı olan kişiler zamanla kıyafetlerine gerek özeni göstermemeye başlar. Bununla beraber günlerce aynı kıyafetle dolaşarak kişisel bakımını da unutabilir. Tırnak kesme, yıkanma, saçları tarama, dişleri fırçalama gibi basit günlük işler akıldan çıkarak aksar.

3. DUYGUSAL ÇÖKÜŞ

Bunama, kişinin duygu dünyasının da zarar görmesine neden olur. Zamanla hayal kırıklığı, kaygı, korku, saldırganlık, sinirlilik gibi ruh hali geçişlerinin çok kolay olduğu gözlemlenir. Bu hem hastaya hem de yakın çevresine zarar veren en net bunama belirtisidir.

4. KONUŞMADA GÜÇLÜK

Bunama doğrultusunda beynin konuşma, hafıza gibi fonksiyonlarında azalma olduğu için gün içinde sık sık kelimeler unutulabilir. Başlanılan cümlenin sonu gelmeyebilir, çoğu iş yarıda bırakılabilir. Özellikle bu durum karşısında sosyal çevre de olumsuz etkilenerek iletişim bozukluğu yaşanabilir. Kişi kendini hatırladığı bir döneme ait konuşmaların içerisinde de bulabilir. Eğer o anki dönem içinde pek bir şey hatırlanamıyorsa beyin hafızadaki en son bilgiyi hatırlatarak kişinin kendini bu şekilde kendini ifade etmesine zorlar.

5. GÜVENLİK SORUNLARI

Bunamanın erken teşhisi sağlanamadığı takdirde büyük ya da küçük çaplı istenmeyen kazalar yaşanabilir. Hastalar, araba kullanırken, yemek yaparken ya da dışarıdaki herhangi bir olay karşısında kendini kaybedebilir ve hayati tehlikeye sebebiyet verebilecek olaylarla karşı karşıya kalabilir.

6. EŞYALARI YANLIŞ YERE KOYMAK

Sürekli olarak yaşanan durumlardan birisi olan eşyaları yanlış yere koyup hatırlayamama sorunudur. Günlük hayatı olumsuz etkileyen belirtiler arasında yer alır. Ancak bu genelde her insanın yaptığı dalgınlık sonucunda yaşanan bir durumla karşılaştırılabilir. Bir eşyayı yanlış yere koyup arıyorsanız ve daha sonra eşyanın ne anlam ifade ettiğini, ne işe yaradığını çıkaramıyorsanız bunun sıradan bir dalgınlık olmadığını anlamanız gerekir. Ve bu ciddi bir bunama belirtisidir. Bu sorunla karşı karşıya kalındığında mutlaka bir uzman yardımına başvurmak gerekir.

ERKEN BUNAMA BELİRTİLERİ

Bunamanın görülmesi için tek etkenin yaş olmadığından bahsettik. Yaşam şartları, ruhsal durum, beslenme düzeni gibi birçok etken sonucunda bunama oluşabilir. Bu etkenlere hayatının erken dönemlerinden itibaren maruz kalan insanların ise bunamaya yakalanma ihtimali daha yüksek ve erkendir. Erken bunamada kişinin eğer devam ettiği bir eğitim hayatı varsa yaşıtlarından farklı olarak algılamada ya da hatırlamada zorluk çekebilir. Birden yazma, okuma gibi motor hareketlerinin duraksadığına şahit olunabilir. Bu yaşlı bireylerde biraz daha geç algılanabilir. Yaşlılığın getirmiş olduğu diğer sorunlar nedeniyle hastalık daha geç teşhis edilebilir. Ancak erken bunama gün içinde buna benzer birçok rutinden ayrı kalınmasına neden olabilir. Aynı zamanda erken bunama rahatsızlığı yaşan kişiler yaşlı bireylere nazaran daha çok sosyal hayatınızın olmasından kaynaklı olarak daha büyük sorunlarla karşılaşır. Sık sık adres bulmada, gidilen yeri hatırlamakta güçlük çekilebilir. Bu durumlar, genç bireyleri daha çok zorlar ve hayati tehlikeyi artırır.

Bunama Tedavisi Nasıl Olur?

Bahsedilen belirtilerden herhangi birini ya da birkaçını yaşıyorsanız bu konuyu ciddiye alıp bir kontrolden geçmeniz tavsiye edilir. Bu yüzden en kısa sürede doktora başvurmalısınız. Uzman bir doktorun uygulayacağı testler sonucunda hastalık kolayca saptanabilir.

1. İLAÇ TEDAVİSİ

Belirtilerin minimum seviyeye inebilmesi için doktor hastalığın derecesine ve ilerlemiş olma durumuna göre ilaç takviyesinde bulunur. Bu ilaçlar beyin hücrelerinde gerçekleşen hasarın daha yavaş bir şekilde yayılmasını sağlayarak hızlı bir tüketimin önüne geçer.

2. TERAPİ

Birçok hastalığın etkisinde bulunan psikolojik sebeplere yönelik uygulanan en güzel tedavi biçimi terapidir. Hastalarıyla ortak bir noktada buluşan terapistler hastaların kendini daha iyi hissetmesine yardımcı olacak tedaviyi uygular. Uygulanan tedavi sonucunda hasta duygusal dünyasını ve zihnini daha taze tutar.

3. VİTAMİNLER

Beyin hücrelerinde meydana gelen tahribat günlük işlerin aksamasına ve beraberinde temel ihtiyaçların karşılanamamasına yol açar. Buna önlem olarak tedavi uygun gerekli vitaminlerle beraber vücudun sağlamlaştırılması ve hastanın kendini daha iyi hissetmesi amaçlanır.

4. HAFIZA OYUNLARI

Bu süreçte hafızanın güçlenmesi için hafıza oyunlarından faydalanılabilir. Puzzle yapmak, bulmaca çözmek ya da diğer hafıza oyunları ile vakti değerlendirmek oldukça faydalıdır. Bu sayede dikkatin tek bir nokta üzerinde toplanmasına yardımcı olarak hafızanın daha dinç ve sağlam kalması sağlanabilir.

5. SAĞLIKLI BESLENMEK

Sağlıklı beslenmek vücudun en ihtiyaç duyduğu yöntemlerden biridir. Özellikle bunama hastalığında daha büyük bir önem taşır. Beyin hücrelerinin ölümü, beyin hücrelerinin kalitesizleşmesi ile başlar. Vitamin ve mineral bakımından eksik gıdaların sıklıkla tüketilmesi beyni kötü etkiler ve zihin karışıklığı ile birlikte hafızada gerilemeye sebep olur. Kalitenin artması için en temel başvurulacak yol sağlıklı ve düzenli beslenmedir. Özellikle haftada en az iki kez balık tüketilmesi beyin hücrelerinin kalitesini artırır. Aynı zamanda yağ asitleri bakımından zengin besinlere yönelik uygulanacak bir beslenme programı da yaşam kalitesini artırır.

6. EĞİTİME DEVAM ETMEK

Beynin kendi oluşturacağı bağışıklık sisteminin direnci iyileşme sürecinde oldukça büyük önem taşır. Zihnin taze tutulabileceği bir eğitim programına katılınması ile beraber her geçen gün artan bilgi artışı neticesinde unutma belirtisinin önüne geçilebilir. Bu şekilde beyin hücreleri en son kısımdan başlayarak belleğe zarar verir. Bu da belirtilerin yaşlanma sürecinin yavaşlatılmasına yardımcı olur.

7. KÖTÜ ALIŞKANLIKLARI BIRAKMAK

Bunamanın oluşma sebepleri arasında kötü alışkanlıklar da yer alır. Beynin sinyallerine doğrudan zarar veren kötü alışkanlıklar arasında alkol ve sigara başta gelir. Bu kötü alışkanlıklar nedeni ile bir bunama türü yaşıyorsanız mutlaka en kısa sürede sigara ve alkol gibi kötü alışkanlıklarınızı bırakmalısınız. Beyin hücrelerini tetikleyen bu ürünlerin içerisindeki maddeler zamanla beyin hücrelerinin ölümünü sağlayarak hastalara zarar verir ve hastalığın ilerleme sürecini hızlandırır. Alkol, sigara gibi kötü alışkanlıklardan uzaklaşmak hem bedensel hem de ruhsal sağlığı olumlu yönde etkiler.

8. HOBİ EDİNMEK

Ani duygu değişimlerinizi normal seviyede tutabilmek amacıyla yapmaktan keyif alınan işlerin üzerinde durulmalıdır. Eğer hastalık başlamışsa daha sonrasında bu hobileri edinmek zor olabilir. Bu yüzden bir önlem olarak düşünülebilir. Yapmaktan keyif alınan aktiviteler bir rutin haline getirilmelidir. Bu hastalığa önlem olarak görülen en önemli etkenlerden biri de ruhsal sağlığın pozitif yönde ilerliyor olmasıdır. Kendini devamlı olarak iyi hisseden bir kişinin bunamaya yakalanma ihtimali daha düşüktür. Bu yüzden tedavi sürecinde hasta, kendisine destek olacağını, moral anlamında iyi geldiğini düşündüğü kişilerle bir arada olmaya da özen göstermelidir.