Bursa’dan Orta Asya’ya Kültürel Açılım

Bursa’nın müzecilik ve tarihi kültürel miras alanındaki birikimleri Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine örnek oluyor. Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (Türksoy) ve İslam Bilim, Eğitim ve Kültür Teşkilatı (İSESCO) tarafından Kazakistan ve Kırgızistan’da 20-25 Mayıs tarihleri arasında düzenlenen toplantılarda Bursa’daki uygulamalar örnek olarak sunuldu.

UNESCO ve Avrupa Müze Akademisi’nin desteği ile gerçekleşen toplantılara Fas’tan Tacikistan’a, Türkmenistan’dan Kırgızistan ve Kazakistan’a kadar geniş bir coğrafyadan gelen uzmanlar, hem tarihi kültürel miras alanındaki sorun ve imkanları masaya yatırdılar, hem de Bursa’daki uygulamaları inceledi.

Kırgızistan’ın Başkenti Bişkek’te düzenlenen Orta Asya’da Kültür Endüstrisi ve Endüstri Mirası konulu toplantıya, ev sahibi ülkenin yanı sıra Kazakistan, Tacikistan, Özbekistan ve Türkmenistan’dan uzmanlar katıldı. Toplantıya Türkiye’den Bursa Büyükşehir Belediyesi davet edildi ve belediye adına Bursa Kent Müzesi Koordinatörü ve Başkan Danışmanı Ahmet Erdönmez ve Tarihi Miras Projeler Koordinatörü Aziz Elbas toplantıya katıldı.

Türk-Kırgız devletlerinin birlikte açtığı Manas Üniversitesi’nde gerçekleştirilen toplantının açılışında konuşan TÜRKSOY Kazakistan Temsilcisi ve organizasyon komitesi Başkanı Doç. Dr. Askar Tumanbayev, Orta Asya ülkelerinin müzecilik ve somut olmayan kültür mirasının ayağa kaldırılıp turizme kazandırılması (kültür endüstrisi) konularında yeni fikir ve uygulamalara ihtiyacı olduğunu söyledi. Devlet desteğinin azalması nedeniyle sorunlar yaşandığını bildiren Tumanbayev, bu alanda öne çıkan iyi uygulamaları ilgili ülke temsilcileriyle paylaşmak istediklerini söyledi. Daha önce müzecilik alanında Türkiye’de çeşitli eğitimlere katıldıklarını da anlatan Tumanbayev, yakın zamanda Avrupa’nın en iyi müzeleri arasına giren Bursa müzelerindeki uygulamaları öğrenmekten büyük mutluluk duyduklarını söyledi.

Toplantıya katılan Bursa Kent Müzesi Koordinatörü ve Büyükşehir Belediyesi Kültür Sanat Danışmanı Ahmet Erdönmez ise Bursa’da endüstri mirası alanında yapılan çalışmaları anlattı. İşlevini yitirmiş dev sanayi kuruluşlarının kültür mekanına dönüştürülmesi konusunun dünyanın yükselen değeri olduğuna dikkat çeken Erdönmez, Bursa’daki Tekstil Sanayi Müzesi ve Enerji Müzesi’nin geçmişten günümüze uzanan serüvenini anlattı. Bu dev sanayi kuruluşlarının bugün artık her gün binlerce insanın yararlandığı kültür mekanları haline geldiğini ifade eden Erdönmez, Orta Asya Türk cumhuriyetlerindeki çoğunluğu Sovyet rejiminden kalma işlevini kaybetmiş onlarca sanayi tesisinin de aynı şekilde düzenlenmesi gerektiğini savundu. Tekstil Sanayi Müzesi ve Enerji müzelerini anlatan iki ayrı belgesel de toplantıda katılımcıların izlenimine sunuldu.

Bursa Büyükşehir Belediyesi Tarihi Miras Projeler Koordinatörü Aziz Elbas ise ‘Kültür Endüstrisi, Somut Olmayan Kültürel Miras, Yaşam Kültürü ve Turizmin Gelişmesinde El Sanatlarının Önemi’ konulu bir sunum yaptı. Bursa’nın tarihi kültürel yönü hakkında katılımcılara bilgi veren Elbas, bugün hem Orta Asya ülkelerinin hem de dünyadaki başka pek çok ülkenin yeni yöntemler arayışına girdiği, UNESCO’nun da öncelik verdiği somut olmayan kültür mirasının korunması ve el sanatlarının turizme kazandırılması konularında yaklaşık 8 yıl önce çalışmaya başladıklarını söyledi. Dünyada sadece 4 örneği bulunan Irgandı Köprüsü’nün geleneksel el sanatlarının merkezi haline getirilişini, daha sonra benzer uygulamanın Balibey Han’da hayata geçirildiğini anlatan Elbas, şunları söyledi: “Biz Bursa Büyükşehir Belediyesi olarak sadece mekanları restore etmekle kalmadık, aynı zamanda geleneksel el sanatları üzerine çalışan sanatçıları da destekledik. Böylece sanatçılarımız, sadece Bursa ölçeğinde değil, Türkiye ve dünya ölçeğinde geleneksel el sanatı ürünü üretmeye başladı.”

Elbas ayrıca, kültür endüstrisinin önemli bir ayağı olan somut olmayan kültür mirasın ayağa kaldırılması ve yaşatılması noktasında da önemli çalışmalar yapıldığını ifade etti. Özellikle yöresel kültürü sadece kent merkezlerinde değil, o kültürün üretildiği bölgelerde yaşatılmasına dönük etkinlikler yaptıklarını anlatan Elbas, edindikleri tecrübeleri tüm Türk cumhuriyetleriyle paylaşmaya hazır olduklarını bildirdi.
Toplantıya diğer ülkelerden gelen katılımcılar da Türkçe konuşan halkların manevi kültür mirasını korumak, kültür endüstrisi oluşturmak ve el sanatlarını turizme kazandırmak için bölgesel işbirlikleri, bu kapsamda vizesiz geçiş kolaylıkları, internet üzerinden ortak veri bankası oluşturma, eğitim ve sahiplenme gibi konularda bildiriler sundular. Katılımcıların çoğunluğu, TÜRKSOY’un bu alanlarda daha yoğun çalışmasına destek verilmesi konusunda görüş birliğine vardı.

Orta Asya Türk devletlerinde müzeciliğin sorunları konulu toplantı ise, Kazakistan’ın eski başkenti Almatı’da gerçekleştirildi. Toplantıda Bursa Kent Müzesi Koordinatörü ve Büyükşehir Belediyesi Kültür Sanat Danışmanı Ahmet Erdönmez, Türkiye ve Bursa’daki müzecilik alanındaki uygulamaları anlattı. Türkiye’de müzecilik anlayışının başladığı dönemleri ve yaşanan sorunları anlatan Erdönmez, Bursa”da yerel yönetimin girişimiyle çok önemli mesafeler kat edildiğini söyledi. Avrupa Müzecilik Müzecilik Akademisi’nin Bursa müzelerini Avrupa’nın en iyi müzeleri arasında gösterdiğini hatırlatan Erdönmez, uluslararası kuruluşlarla ortak çalışma yapılmasının önemine değindi. Erdönmez konuşmasında TÜRKSOY’a bir de çağrıda bulundu. Ortak kültürel değerlerin korunabilmesi için TÜRKSOY bünyesinde bir müzecilik bölümü oluşturulması gerektiğini savunan Erdönmez, “Ancak bu şekilde ortak değer ve birikimlerimizi koruma ve birbirimizle paylaşma imkanımız olur.” dedi.

Kazakistan Milli Müzesi’nde gerçekleştirilen toplantıda konuşan Büyükşehir Belediyesi Tarihi Miras Projeler Koordinatörü Aziz Elbas ise Türk Cumhuriyetleri ile her türlü işbirliğine hazır olduklarını bildirdi. Elbas, “Devlet imkanlarına bağımlı kalmadan, yerel yönetim girişimiyle önemli bir yol aldık. Edindiğimiz tecrübeleri paylaşmaya hazırız” dedi.
Toplantıların ardından katılımcılara, Kazakistan ve Kırgızistan’daki geleneksel el sanatları üretim merkezleri, müzeler ve tarihi kültürel alanlar gezdirildi.