Çap ve Strok, beygir gücü ve torku nasıl etkiler?

Beygir gücü, tork ve bu değerlerin hangi devir bantlarında elde edildiği silindirin şekli ve kolunun uzunluğu ile doğrudan bağlantılıdır. Değişimleri etkileyen elemanların 2 ismi bulunmaktadır. İlki silindirin çapı, diğeri ise silindir kolunun ölçüsü olan Strok. Çap ve Strok, beygir gücü ve torku nasıl etkiler?

SİLİNDİR NEDİR?

Silindir İngilizce bir kelime olan “Cylinder” ifadesinden Türkçe’ye geçmiştir. Silindir, geometrik bir ifadedir ve daire şeklinin uzatılmasıyla veya bir dikdörtgenin bir eksende döndürülmesiyle ortaya çıkar. İçten yanmalı motorlarda pistonların yukarı aşağı gidip geldiği hattın ismi ise silindir boşluğudur.

ÇAP VE STROK NEDİR?

Silindir hacminin hesaplanması için, geometride kullanılan daha farklı ifadeler vardır. Motorda silindir çapına “Bore” ve yüksekliğine de “Stroke” ismi verilmektedir. Fakat Türkçe ifade ederken Bore zor olacağı için, bu ifade yerine Çap kelimesi kullanılmaktadır. Silindirin yüksekliği içinse İngilizce’de olduğu gibi Stroke yani Strok kelimesi kullanılır. Fakat bu ifade Strok ifadesi pistonun silindir içerisinde yol aldığı ve taradığı bölge için geçerlidir. Bu sebepten dolayı otomobil teknik bilgileri arasına bu ifadeler “Çap-Strok” olarak geçmiştir.

MOTORDA KAÇ TİP SİLİNDİR ŞEKLİ VARDIR ?

Araçlarda yer alan motorlarda kaç tip silindir şekli vardır? Bir silindiri ortan ikiye ayırdığımızı düşündüğümüzde 3 farklı şekil ile karşılaşmak mümkündür.

UZUN STROKLU MOTORLAR

Bu tarz motorlarda strok, silindir çapından büyüktür. Çap/Strok oranı 1’den küçük olan uzun bir silindir kesiti şekli ortaya çıkmaktadır. Günümüzde üretilen benzin ya da dizel motora sahip tüm araçlarda bu tip bir şekil ile karşılaşılır. Bu motorların en büyük avantajı ise silindir çapının küçülmesi sayesinde motorun daha dar bir yapıya kavuşmasıdır. Bu sayede özellikle küçük karoserli otomobillerin motorları bu tarz strok yapılarından oluşur.
Bu tip çap/strok oranına sahip motorlarda piston kolu standart motorlara göre daha uzun olduğu için motor daha fazla tork üretirken, ek olarak bu torku daha düşük devirlerde elde eder. Özellikle alt devirlerin gücün olması sürücülere daha büyük avantaj sağlar. Bu tarz özelliklere sahip üniteler özellikle düşük motor hacmine sahip motorlarda büyük avantaj sağlar. Ülkemizdeki vergilendirme motor hacmi üzerinden yapıldığı için daha düşük hacimli motorlar pazarda satılmaktadır. Bu tip motorlar hem benzin hem de dizel motorlarda yaygın bir şekilde tercih edilmektedir. Bu tarz motorlarda daha küçük çapta bir piston olması ve silindir ile daha az temasta bulunması doğrultusunda ısı kayıpları kısa stroklu motorlara göre daha azdır. Bu durum termal verim oranını da yükseltmektedir. Sıcaklığı sabit kalan motorun yanma verimi de otomatik olarak yükselmektedir.

UZUN STROKLU MOTORUN AVANTAJLARI

• Tork gücü oldukça fazladır.
• Daha fazla yük taşımak isteyen araçlarda bulunur.

UZUN STROKLU MOTORUN DEZAVANTAJLARI

• Hızlı otomobillerde tercih edilmez.
• Maksimum hız seviyesi düşüktür.

KISA STROKLU MOTORLAR

Uzun stroklu motorların aksine bu tarz ünitelerde Strokun silindir çapından küçük olduğu görülür. Çap/Strok oranı 1’den büyük olan kısa bir silindir kesiti şekli karşımızda görmekteyiz. Burada uzun stroklu motorların aksine biyel kolu daha kısa olarak tasarlanmıştır. Bu tasarım sayesinde krank daha hızlı bir şekilde döndürülür ve bu sayede motor çok yüksek hızlara daha elverişli bir hale gelir. Motorda kullanılan silindirin çağı büyük olduğu için, daha büyük emme ve egzoz supapları bu ünitelerde olmak zorundadır.
Kısa strok motorlar uzun stroklu motorlara göre daha az tork üretirler. Bunun yanında üretilen düşük tork, çok yüksek devirlerde ortaya çıkmaktadır. Örneğin; torkun daha önemli olduğu Cruiser-Chopper tipinde motosiklet motorları genellikle uzun strok ile kombine edilir. Daha yükse hızlar için tasarlanan super sport tipindeki motosikletlerde kısa stroklu olarak tasarlanır.

KISA STROKLU MOTORUN AVANTAJLARI

• Maksimum güç sağlar.
• Maksimum hız elde etmek için üretilmiş motorlarda kullanılır.

KISA STROKLU MOTORUN DEZAVANTAJLARI

• Ağır yük taşıyamazlar.
• Tork gücü düşüktür.

KARE MOTORDA İŞLER NASI?

Bu tarz motorlarda Strok ile çapın eşit olduğu görülür. Çap/Strok oranı bu ünitelerde 1’e eşittir. Kısa ve uzun stroklu motor tipleri yüksek devir, güç ve tork hedeflemektedir. Böyle avantajları olsa da, bu motorlar günümüzde çok fazla tercih edilmemektedir. Dönemine damga vuran kare motorlar ise şu şekildedir.
• BMW’nin 2.8lt 6 silindir 190ps güce sahip M52B28 motoru
• Opel’in 2.0lt 4 silindir 150ps güce sahip C20XE motorudur