Çin ve ASEAN'ın Güney Çin Denizi'nde müzakere arayışı

Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) ülkeleri ve Çin'in, Güney Çin Denizi'nde seyrüsefer kurallarını belirleyecek müzakereler için ortak bir taslak metin ortaya koyması, bölgedeki tansiyonun kontrol altında tutulması yönünden olumlu görülüyor. Ancak taraflar, meselenin nihai çözüm müzakereleri için halen mutabakat sağlayamadı.

Singapur'da düzenlenen ASEAN Dışişleri Bakanları Toplantısı kapsamında dün bir araya gelen taraflar, tartışmalı sularda seyrüsefer kurallarını belirlemek için tek bir taslak metin üzerinde anlaştıklarını açıkladı.

Anlaşmaya göre taraflar, Çin'in iç kesimindeki Hunan eyaletinin Çangşa kentinde haziran ayında düzenlenen Çin-ASEAN toplantısında üzerinde mutabakata varılan müzakere metnini temel kabul edecek.

Buna göre, müzakerelerin, şekil, prensip ve usulleri yönünden varılan anlayış birliği, sonuç müzakerelerine başlamak için gerekli şartların sağlandığı anlamına gelmiyor.

Ortak seyrüsefer kurallarını belirlemek amacıyla 2002'den bu yana müzakere yürüten tarafların, Singapur'da üzerinde anlaşmaya vardığı taslak metin, diyaloğun sürdürülmesi yönündeki ortak iradeyi yansıtıyor. Ancak bu metin nihai çözüm müzakerelerinin başlaması için herhangi bir yol haritası ortaya koymuyor.

Çin Dışişleri Bakanı Vang Yi, ortak anlayış birliğine ilişkin, "Şu ana kadar kaydettiğimiz ilerleme Çin ve ASEAN ülkelerinin Güney Çin Denizi'nde barış ve istikrarı sürdürme kabiliyetine sahip olduğunu göstermiştir. Hepimizin uyacağı bölgesel davranış kuralları bütünü üzerinde uzlaşabilecek olgunluğa eriştiğimize inanıyorum." ifadesini kullandı. Vang, Pekin yönetiminin önceliğinin üçüncü bir tarafın müdahalesine izin verilmemesi olduğunu vurguladı.

- Pekin'in hedefi ABD'nin konuya dahlini engellemek

Pekin yönetimi, ABD'nin konuya dahlini engellemek motivasyonuyla ASEAN ile müzakereleri aktif olarak yürütme iradesi ortaya koyuyor. Ayrıca her görüşmede bölgesinde istikrar ve barışı korumayı amaçladığını savunuyor.

Güney Çin Denizi'nde hiçbir tarafın taviz vermeyeceği anlaşılan yeni seyrüsefer kurallarının ileriye dönük sonuç vermesi için ASEAN'ın, Çin'in hiçbir yaptırımla karşılaşmadan bölgedeki yapay ada inşası ve "askerileştirme" gibi tepki çeken faaliyetlerini durdurabileceğine inanması gerekiyor.

Diğer yandan Çin ise ABD gemilerinin "seyrüsefer özgürlüğü" kapsamında tartışmalı sular ve hava sahasına askeri devriye unsurlarını göndererek tansiyonu tırmandırmaktan vazgeçmesini bekliyor.

ASEAN adına görüşmeyi yürüten Singapur Dışişleri Bakanı Vivian Balakrişnan, müzakere metninin "yaşayan bir belge" olacağı, sürekli değiştirilerek güncellenebileceğinin altını çizmişti.

Taraflar arasında süren mevcut diyaloğun hedefi, nihai müzakerelerin şekil, usul ve prensipler yönünden ortak bir fikir birliği zeminine oturtulması olarak görülüyor.

Çin'in, Malezya, Vietnam, Filipinler ve Bruney ile yaşadığı egemenlik tartışmalarının yol açtığı gerilimi azaltmaya yönelik girişim olarak başlayan müzakereler, halen nihai çözüm görüşmeleri için uygun koşulları oluşturma ön şartını sağlayamadı.

Singapur'da varılan anlayış birliği, her ne kadar tarafların tansiyonu düşürmek ve kuralları belirleyecek bir anlaşmaya varılması yönündeki ciddiyeti ortaya koysa da uluslararası kamuoyu, son derece karmaşık ve hassas dengelerin olduğu anlaşmazlıkta kısa vadeli çözüm beklentisinin gerçekçi olmayacağı değerlendirmesini paylaşıyor.

- Güney Çin Denizi sorunu

Çin, 1947'de yayımladığı haritayla egemenlik ihtilaflarının yaşandığı bölgenin yüzde 80'i üzerinde hak iddiasında bulunuyor.

Pekin'in tartışmalı sularda inşa ettiği yapay adalar üzerinde kurduğu üsleri silahlandırdığı iddiaları bölge ülkeleri ile arasında gerginliğe sebep oluyor.

Bölgede kendini savunma hakkını uluslararası hukuka göre kullandığını öne süren ve askeri tesisler inşa eden Çin'in, Nanşa (Spratly) adalar grubunda Subi Resifi (Cubiciao), Fiery Cross Resifi (Yongşudao), Mischief Resifi (Meciciao) adlı yapay adaları, Şişa (Paracel) adalar grubundaki Moody (Yongşingdao) adasında da askeri ve sivil kullanım amaçlı uçak pistleri bulunuyor.

Uluslararası kamuoyunda Paracel ve Spratly olarak bilinen takımadalar, Vietnam tarafından Hoang sa ve Truong Sa, Çin tarafından ise Şişa ve Nanşa Çundao olarak adlandırılıyor.