BİZE ULAŞIN
Fizik alanında açısal hız, dairesel olarak hareket yapan bir cismin birim zaman açısından taranan açısıdır. Her enleminde aynı olma özelliği vardır. Ancak açısal hız çoğu zaman çizgisel hız ile karıştırılır. İki farklı kavram olsalar da aynı olduğu zannedilebilir. Ancak çizgisel hız daha farklı özelliklere sahiptir. Tanımı da farklıdır.
Düzgün olarak dairesel hareket gerçekleştiren bir cismin daire yayı üzerinde birim zamanda aldığı yola çizgisel hız denir. Dünya'nın çizgisel hızı, her enlemde aynı olmak durumunda değildir. Hızın en yüksek olduğu yer ise ekvatordur ve hızı saatte 1670 kilometre olarak belirlenmiştir. Vektörü daire yayına tam teğet olan çizgisel hız yarı çap vektörüne de diktir.
Çizgisel hız hem coğrafi alanda hem de dünya ile ilişkilendirilebilir bir kavramdır. Dünya üzerinde bulunan bir nokta ya da bir cisim zaman içinde paralel üzerinde sahip olduğu yer değiştirme hızına sahiptir. Bu da çizgisel hız olarak ifade edilir. Çeşitli faktörlere bağlı olan çizgisel hızı hesaplayabilmek için de çeşitli yollar bulunur.
Coğrafi olarak ele alındığı zaman çizgisel hız, yerkürenin şekline bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Yerküre elips ya da diğer adı ile geoid biçimindedir. Bu da kutuplardan basık ekvatordan ise şişkin bir şekle sahip olduğu anlamına gelir. Yerküre tam daire biçiminde değildir. Sabit bir hızla dönen Dünya dönmesine devam ederken Dünya'nın üzerindeki farklı noktalarda da çizgisel hız farklı olur.
Dünya'nın dönüşü esnasında kat edilen mesafe ne kadar az olursa çizgisel hız da o kadar az olur. Bir diğer deyişiyle çizgisel hız kutuplara gidildikçe azalır, ekvatora gidildikçe de artar. Örnek olarak Türkiye'deki şehirlerden Hatay; Sinop, İzmir, Çanakkale ya da Iğdır’a göre daha fazla bir çizgisel hıza sahiptir. Çünkü diğerlerine göre Hatay şehri Türkiye’nin en güneyindedir. Bu nedenle de çizgisel hız Hatay’da diğer şehirlere göre daha fazla olur.
Çizgisel hızı hesaplamak için formüller kullanılır.
Çizgisel hız belirlemek için kullanılan formülde dairesel olarak hareket yapan cismin almış olduğu yol çemberin çevresi olarak kabul edilir. Bu noktada alınan yol da 2 pi sayısı kadardır. Nesnenin bir tam tur attığı zaman geçen süre periyod olarak alınır. Böylece bir cismin çizgisel hızı 2 pi sayısı bölü T formülü ile hesaplanır: 2 Pi / T (T Periyod demektir.)
Dönüş esnasında gidilen mesafe ne kadar çoksa çizgisel hız da o kadar ve aynı oranda fazla olur. Ancak mesafe azsa çizgisel hız da o kadar az olur. Çizgisel hız ile çok sık karıştırılan açısal hız ise her enlemde aynı miktarda olur. Taranan miktar bir günde 3600 derece olur. Bir boylam üzerinde yer alan bütün noktalarda bu nedenle yerel saat aynıdır. Sürat formülü ve açısal hız formülü de farklıdır. Örnek olarak sürat formülü alınan yolun geçen zamana bölünmesi ile ortaya çıkar.
Sürat formülü: Alınan Yol / Geçen zaman
Haber Gönder
