Çocuğunuzu Disipline Sokabilmeniz İçin 7 İpucu

Kötü Davranan Çocuklar

Utah, Sandy’de yaşayan iki yaşındaki Nathaniel Lampros, oyuncak kılıçlara ve 4 yaşındaki ablası ile düello yapmaya bayılıyor. Ancak, oynarken ablasının kafasına vuruyor, ablası gözyaşlarına boğuluyor ve anneleri Angela ne olduğuna bakmak için koşarak geliyor. Nathaniel’dan ablası Kenayde’dan özür dilemesini, ona sarılmasını ve sakinleştirmek için onu güldürmesini istiyor. Eğer oğlu direnirse Angela, ona kısa bir süre için bir köşede tek başına oturma cezası veriyor.
Dört çocuk annesi olan Lampros; “Nathaniel’ın bu kötü alışkanlıklarından hiçbir zaman kurtulamayacağından korkuyorum. Ona çok sinirlendiğim günler oluyor ve bunlar benim ağlamamla sonuçlanıyor. Ama gerçekten Nathaniel’ın güzel bir şekilde oyun oynamasını istiyorum ve ona bunu öğretmek için elimden gelenin en iyisini yapıyorum” diyor.

Birçok anne için etkili bir disiplin sağlamak, ebeveyn olmanın en zor ve sinir bozucu görevlerinden biri. Bu durum sizinle çocuğunuz arasında hiçbir zaman bitmeyecek bir irade testi olacak. Çünkü iki yaşındaki çocuğunuz, erkek kardeşinin kafasına bir oyuncak bebek ile vuramayacağını anladığı zaman başka can sıkıcı alışkanlıklar bulacak ve süreç baştan başlayacak.

Peki bir çocuğu disipline sokmak tam olarak ne anlama geliyor? Bazı insanlar disipline sokmayı, dövmek ve ceza vermekle eş tutuyor ancak bizim bahsettiğimiz şey bu değil. Birçok ebeveynlik uzmanının tecrübelerine göre disiplin; çocuğunuzu sinirli (vurmak ve ısırmak), tehlikeli (sokakta koşmak) ve uygun olmayan (yemekleri fırlatmak) alışkanlıklarından vazgeçirmek için kurallar koymaktır. Aynı zamanda da kurallara uymadığında sonuçlarına katlanması demektir. Ayrıca Denver kökenli, aile ve ebeveyn rehberliği konusunda uzman pratisyen psikiyatri hemşiresi Linda Pearson’ın dediği gibi; “İyi patron olmak” tır. İşte sınırlar koyma ve kötü alışkanlıkları sonlandırma konusunda size yardımcı olabilecek yedi strateji:

1. Odaklanacağı Bir Konu Bulun

The Discipline Miracle ‘ın (AMACOM) yazarı Pearson; “Eğer sürekli ‘Hayır, hayır, hayır’ diyorsanız çocuğunuz hayır kelimesini duymazdan gelir ve önceliklerinizi anlamaz. Ayrıca muhtemelen siz de bütün bu hayırların sonunu getiremezsiniz” diyor. Sizin için neyin önemli olduğunu belirleyin, bunlara göre limitler koyun ve uygun sonuçlarla tamamlayın. Daha sonra can sıkıcı bazı küçük şeyler konusundaki baskınızı yumuşatın aksi halde “Kimin umrunda?” kategorisine girerler (Örneğin; çocuğunuzun mor giyinmekte (ve sadece mor) ısrar etmek gibi alışkanlıklardan muhtemelen vazgeçmesi).

Washington D.C.’den Anna Lucca, 2 yaşındaki kızının uykuya dalmadan önce odasını dağıtmasına izin veriyor. Lucca; “Isabel uyandığı zaman yere saçılmış kitaplar ve kıyafetler buluyorum. Bu da demek oluyor ki onu yatırdıktan sonra oyun oynamak için yatağından çıkıyor. Ona ortalığı batırmamasını söyledim ama dinlemedi. Onu suçüstü yakalamaya çalışmak ve ‘Hayır, hayır, hayır’ demektense, uykusundan sonra ona odasını toplattırdım” diyor. Isabel 5 aylık kız kardeşiyle oyuncaklarını paylaştığı ve lütfen dediği zaman onu takdir de eden Lucca; “Umuyorum ki bu pozitif destekler Isabel’i daha iyi olması ve daha az kötü alışkanlıklar edinmesi konusunda teşvik edecek” diyor.

2. Çocuğunuzu Kışkırtan Şeyleri Bilin

Bazı kötü alışkanlıklar önlenebilir. Neyin kışkırtıcı olduğunu bildiğiniz müddetçe, önceden onu cezbedecek şeyleri ortadan kaldırmak gibi bir oyun planı oluşturabilirsiniz. Bu strateji, California Pasadena’dan Jean Nelson’ın işine yaramış. İki yaşındaki oğlu holde tuvalet kâğıdını çekmekten zevk alıyormuş ve arkasından gelen rulo açıldıkça kıkırdıyormuş. Nelson; “Luke’un bunu yaptığı ilk iki seferde ona ‘hayır’ dedim ama üçüncü defa yaptığı zaman tuvalet kâğıdını ulaşamayacağı bir rafa koydum. Küçük bir çocuk için tuvalet kağıdını çekmek karşı konulamaz bir eğlence. Tuvalet kağıdını onun elinden almak, bunun için savaşmaktan daha kolaydı” diyor.

Eğer 18 aylık çocuğunuz market raflarındaki konserveleri karıştırmaya meyilliyse, siz alışveriş yaparken arabasında oynaması için yanınıza birkaç oyuncak alın. Eğer 2 yaşındaki çocuğunuz eve gelen arkadaşıyla oyuncak hayvanlarını paylaşmıyorsa, arkadaşı gelmeden önce onları ortadan kaldırın. Ve eğer 3 yaşındaki çocuğunuz duvarları boyamaktan hoşlanıyorsa, boyalarını ulaşamayacağı bir çekmeceye koyun ve gözetim altında değilken boya yapmasına izin vermeyin.The Happiest Toddler on the Block (Bantam) DVD ve kitabını hazırlayan Harvey Karp, şöyle diyor; “Bazı çocuklar açken, çok yorgunken veya evde kapalı kalmaktan sıkıldıklarında yaramazlık yaparlar. Çocuğunuzun sağlıklı atıştırmalıklar yediğinden, yeterince uyuduğundan (gece en az 10 saat artı gün içerisinde 1-2 saatlik şekerleme) ve hava soğuk olsa bile, enerji yakmak için dışarda oynadığından emin olun.”

3. Tutarlı Olun

Ülke genelinde bebekler ve küçük çocukların sağlıklı gelişimlerini destekleyen ve kâr amacı gütmeyen Zero to Three’de ebeveynlik kaynakları yöneticisi olan Claire Lerner, “2-3 yaş arasındaki çocuklar davranışlarının, etrafındaki insanları nasıl etkilediğini anlamakta zorlanıyorlar. Eğer bir duruma verdiğiniz tepki değişkenlik gösterirse, mesela bir gün oğlunuza evde top oynamasına izin verirken başka bir gün vermezseniz, verdiğiniz uyarılarla kafasının karışmasına neden olursunuz” diyor.

Kaç tane olayın ve azarlamanın çocuğunuzun kötü alışkanlıklarına bir son vermesini sağlayacağını gösteren bir formül yok. Ama siz her zaman aynı şekilde tepki verirseniz, muhtemelen dört veya beş seferden sonra öğrenir. Maryland, Bethesda’dan Orly Isaacson için 18 aylık çocuğu bir ısırma döneminden geçerken tutarlılık kilit noktası olmuş. Sasha Isaacson’ın parmağını her ısırdığında, normalden daha yüksek bir sesle onu şu şekilde uyarmış: “Haayır Sasha! Isırma! Bu annenin canını acıtıyor!” ve ona dikkatinin dağılması için bir oyuncak vermiş. “Ben çok sakin bir insanım, bu nedenle sesimi yükseltmem Sasha’yı korkuttu ve mesajı daha çabuk almasını sağladı” diyor. Bir uyarı: 2 yaşından itibaren birçok çocuk sevimlilik yaparak ebeveynlerini yumuşatmayı öğrenir. Çocuğunuzun taktiklerinin sizi etkilemesine izin vermeyin. Ne kadar sevimli (veya akıllı) olduklarının bir önemi yok.

4. Duygusallaşmayın

Elbette 18 aylık çocuğunuz bir köpeğin kuyruğunu çektiği zaman veya 3 yaşındaki çocuğunuz düzenli bir şekilde geceleri dişlerini fırçalamayı reddettiği zaman sakin kalmak biraz zor. Ancak sinirli bir şekilde bağırırsanız vermek istediğiniz mesaj kaybolur ve durum daha da zorlaşır. Hem de son derece hızlı bir şekilde. Chapel Hill’deki Kuzey Carolina Tıp Okulu’nda pediyatri profesörü olan William Coleman, “Eğer bir çocuk, ebeveynlerinin negatif ruh haliyle dolarsa,sadece bu duyguyu görür ve söylediğiniz şeyleri duymaz” diyor. Aslında sinirli bir tepki çocuğunuzun aldığı zevki arttırır. Bu nedenle sesinizi yükseltme konusunda kendinize hakim olun. Derin bir nefes alın, üçe kadar sayın ve çocuğunuzun göz hizasına kadar eğilin. Kızacağınız zaman hızlı, sert, ciddi ve katı olun.

5. Kısa ve Basit Tutun

Eğer siz de ilk defa anne olan birçok kadın gibiyseniz, çocuğunuz kuralları çiğnediği zaman, yaptığı yanlışla ilgili ona detaylı açıklama yaparak ve eğer bu şekilde davranmaya devam ederse kaybedeceği hakları konusunda tehdit ederek onu ikna etmeye çalışma eğilimine girersiniz. Dr. Coleman bu konuda uyarıyor; bir disiplin stratejisi olarak gereğinden fazla konuşmak, gereğinden fazla duygusal olmaya başlayacağı için etkili olmaz. 18 aylık bir çocuğun karmaşık cümleleri algılama kabiliyeti yoktur, 2-3 yaşındaki bir çocuğun ise çok daha fazla gelişmiş bir dil kabiliyeti olmasına rağmen ne söylediğinizi anlamak konusunda hâlâ eksiklikleri olabilir. Dr. Coleman, bunun yerine daha kısa cümleler kurup, bu cümleleri birkaç defa tekrar etmenizi ve sesinizle ve yüz ifadelerinizle bunu birleştirmenizi öneriyor.

Örneğin; 18 aylık çocuğunuz kolunuza vuruyorsa “Hayır Jack! Annene vurma! Bu onun canını yakıyor! Vurmak yok. Vurmak yok.” deyin. 2 yaşındaki bir çocuk biraz daha fazlasını kavrayabilir: “Evan, koltuğun üzerinde zıplama!Zıplamak yok. Zıplamak tehlikelidir, düşebilirsin. Zıplamak yok!” 3 yaşındaki bir çocuk ise, sebep sonuç ilişkisi kurabilir, bu nedenle yaptıklarının yol açacağı sonuçları anlatın: “Ashley, dişlerinin fırçalanması gerekiyor. Onları sen kendin fırçalayabilirsinveya ben senin için fırçalayabilirim. Sen karar ver. Bu durum ne kadar uzun sürerse Dr. Seuss okumak için o kadar az zamanımız olacak.”

6. Kısa Süreli Yalnız Kalma Cezaları Verin

Eğer sürekli tekrarlanan azarlar, yönlendirmeler ve kaybedilen haklar çocuğunuzun can sıkıcı hareketlerini bırakması konusunda işe yaramıyorsa, yaşı kadar dakika boyunca yalnız kalma cezası vermeyi deneyin. Dr. Karp; “Bu, hayır-hayır’ları sürekli yapan çocuklar için mükemmel bir disiplin aracı” diyor. Yalnız kalma cezası vermeden önce yüzünüzde ciddi bir ifade takının ve katı bir ses tonuyla onu uyarın: “Üçe kadar sayıyorum ve eğer durmazsan sana yalnız kalma cezası vereceğim. Bir, iki, ÜÇ!”. Eğer dinlemezse onu, yalnız kalma cezaları için belirlediğiniz sessiz ve emniyetli bir yere oturtun ve kronometreyi ayarlayın. Süre bittiği zaman da ondan özür dilemesini isteyin ve onu, sinirli olmadığınızı anlatmak için sıkıca kucaklayın. Angela Lampros; “Nathaniel, ablasına plastik kılıçla vurmasından ötürü yalnız kalma cezası almaktan nefret ediyordu. Ancak sonuçları konusunda nettim ve bu konunun üzerinde durdum. Birkaç hafta sonra bundan ders çıkardı” diyor. Aslında küçük çocuklar ebeveynlerinden ve oyuncaklarından ayrı kalmaktan hoşlanmazlar. Bu nedenle er ya da geç bu yalnız kalma cezaları, onları kötü hareketlerine devam etmekten alıkoymaya yeter.

7. Olumlu Olun

Çocuğunuzun kötü davranışlarından ne kadar sıkılmış olursanız olun, onun önünde bunu belli etmeyin. Pearson; “Eğer insanlar iş yerinde patronlarının ‘Çalışanlarımla ne yapacağımı bilmiyorum. Şirketi onlar yönetiyor ve ben, bu konuda hiç bir şey yapamadığım için kendimi güçsüz hissediyorum.’ dediğini duyarlarsa, ona karşı saygılarını kaybederler ve şirketi daha fazla ele geçirmeye başlarlar. Aynı şey, ebeveynleri onlar hakkında umutsuz ve olumsuz şekilde konuştukları zaman çocuklar için de geçerli. Patronları olarak sizin hakkınızda iyi bir izlenimleri olmaz ve davranışlarını tekrar etmeyi sürdürürler” diyor.
Zaman zaman kendinizi kızgın hissetmeniz gayet normal bir durum. Eğer bu noktaya geldiyseniz, destek ve tavsiye için eşinize, çocuk doktorunuza veya güvendiğiniz bir arkadaşınıza danışın.

Yaşlar & Evreler

Etkili bir disiplin, çocuğunuzun gelişim spektrumunun neresinde kaldığını anlamakla başlar. Bizim kılavuzumuz:

18 aylıkken çocuğunuz meraklı, korkusuz, düşüncesiz, hareketli ve yaptıklarının sonuçları hakkında bilgisizdir. Chapel Hill’de Kuzey Carolina Tıp Okulu’ndaki Gelişme ve Öğrenme Merkezi’nde pediyatri profesörü olan William Coleman,“Benim için 18 aylık bir çocuk holde annesinden kaçan ama omuzlarının üstünden acaba annesi orda mı diye bakan ve daha fazla koşmaya başlayan bir çocuktur” diyor. Denver kökenli pratisyen psikiyatri hemşiresi Linda Pearson; “Kelime dağarcığı olmasına ve basit talimatları yerine getirebilmesine rağmen ihtiyaçları için etkili bir şekilde iletişim kuramaz veya fazlasıyla uzun azarlamaları anlayamaz. Öfkesini göstermek veya dikkatinizi çekmek için ısırabilir veya vurabilir. Kötü davranışların sonuçları hemen gösterilmelidir. Eğer tepki göstermek için 10 dakika beklerseniz yaptığı yanlış şeyi hatırlamaz veya sebep sonuç ilişkisi kuramaz” diyor.

2 yaşındayken çocuğunuz sınırları test etmek için koşarak, zıplayarak, fırlatarak ve tırmanarak motor becerilerini kullanır. Tek seferde sadece birkaç kelime söyleyebilir, kendini ifade edemediği zaman öfkelenir ve öfke nöbeti geçirmeye meyilli olur. Aynı zamanda ben merkezci olur ve paylaşmaktan hoşlanmaz. Dr. Coleman; “İnsanlar bunu korkunç iki yaşındakiler olarak betimler ama aslında doğrusu ‘otonom iki yaşındakilerdir’” diyor. 2 yaşındaki bir çocuğun zaman kavramı olmadığı için sonuçlar hızlı olmalıdır. Ülke genelinde bebekler ve küçük çocukların sağlıklı gelişimlerini destekleyen ve kâr amacı gütmeyen Zero to Three’de ebeveynlik kaynakları yöneticisi Claire Lerner,“Ancak dürtü kontrolü eksik olduğu için ona olaydan bir müddet sonra bir şans daha verin.” diyor.

3 yaşındayken çocuğunuz artık bir gevezedir; bakış açısıyla ilgili tartışmak için dilini kullanır. Diğer çocuklarla birlikte olmayı sevdiği ve sonsuz bir enerjisi olduğu için evde sakin bir şekilde oynamak konusunda zorluk yaşayabilir. California-Los Angeles Tıp Okulu’nda pediyatri asistan profesör olan Harvey Karp; “3 yaşındaki çocuğunuzu jimnastiğe veya karateye götürmek, hasret kaldığı sosyal iletişimi kurmasına ve enerjisini atmasına olanak sağlar. Çocukların bu yaşta, sevgi ve yemeğe ihtiyaçları olduğu kadar buna da ihtiyaçları var.” diyor. Ayrıca artık doğruyu ve yanlışı bilir, sebep sonuç ilişkisini anlar ve uzun saatler boyunca bilgiyi aklında tutabilir. En iyi etkiyi yaratabilmesi için sonuçlar ertelenebilir ve açıklamalar daha detaylı olabilir.

Örneğin; Cheeriosları (bir mısır gevreği markası) kız kardeşine fırlatıyorsa ona, yemek fırlatılmayacak kuralını hatırlatın ve eğer bir daha yaparsa Blues Clues’u (çocuklar için bir televizyon programı) izleyemeyeceğini hatırlatın. Eğer yiyecekleri fırlatmaya devam ederse elinden alın. Televizyon izlemek istediği zamanise ona şöyle söyleyin: “Annenin sana mısır gevreklerini atmamanı söylediği zamanı hatırla. Söylediğim haldesen yine de yaptın. Ve annen de sonuç olarak bugün Blues Clues izleyemeyeceğini söyledi.”

Serbest yazar Cynthia Hanson, kocası ve 5 yaşındaki iyi huylu oğluyla birlikte Philadelphia’nın dışında yaşıyor.