Çocuklarda Gelişim Normalleri

Bebeklerde konuşma nasıl gelişir?
Aslında bebeklerde konuşma üçüncü aydan sonra başlar. Herkes konuşmanın "Anne, baba" demekle başladığını düşünür. Oysa çocuğun bunları anlaması lazım ki; dile getirebilsin.

Bu nedenle 'alıcı dil' dediğimiz beceri gelişmeden, konuşma gelişmez. Bebek iki-üç aylıkken kucağa gelmeyi, 'agucuk'ları anlamaya başlar ama bunları 12-18 aydan önce dile getiremez. 12-18 ay arası tek kelimelik cümleler, 18-30 ay arasında iki-üç kelimelik cümleler kurmaya başlaması gerekir. Eğer çocuk 2.5 yaşına geldiği halde konuşmuyorsa, sorun olabilir.

"Ben geç konuşmuşum, çocuğum da geç konuşuyor olabilir" söylemi doğru mudur?
Bunu çok sık duyarız. Yanlış olduğunu söyleyemeyiz çünkü bebek doğduğunda genetik özellikleri yüzde 40 oranında taşır. Bu nedenle eğer ailede geç konuşma hikayesi varsa bu bebekte de görülebilir.

Eğer çocuk her şeyi anlıyor, isteneni işaretle gösterebiliyor, zekasında bir sorun teşkil edecek belirtiler göstermiyorsa bu olabilir.

Ancak çocuk bir şeyi anlatmak için çok uğraşıyor ve anlatamıyorsa, anlatamadığında öfke nöbetleri geçiriyorsa, çevreye karşı ilgisizse, her şeyi işaretle anlatmaya çalışıyorsa, çiğneme kasları zayıfsa; dikkat etmekte ve bir uzman görüşü almakta fayda var.

Günümüzde sıkça görülen iletişim güçlüklerinin nedeni ne olabilir?
Aile içi konuşmaların ve iletişimin azalması, bir neden olabilir.

Başlıbaşına bir neden değil ama etkendir. Özellikle şehir hayatı ve yaşam mücadelesi, dönem dönem aile içi iletişimi azaltır. Bunlara televizyon, bilgisayar, doğal yaşamdan uzak olmak ve sembolik oyun oynamadaki azalma da eklenebilir.

Eskiden sokakta sek sek oynamanın yerini bilgisayarda oyun oynama aldı. Anneler aşırı korumacı, sistematik ve hastalık hastası olmaya başladı. Elbette bu verileri alt alta topladığımızda, bu faturanın çıkması normal... İletişim ve dil problemleri yaşayan çocuk, özel eğitim ve konuşma programına alınmalı. Tabii, ailenin de konuyla ilgili eğitim görmesi gerekiyor.

Televizyon izletmek gerçekten çocuğun konuşmasını geriletir mi?
Dozunda ve uygun şekilde kullanırsanız, çocuğunuzun gelişimini artı katarsınız. Günde iki ya da üç defa 20'şer dakikalık belgesel, bebek kanalları ve öğretici çizgi filmler izletmek çocuğu olumlu etkiler.

Bebeklerin çoğunda kabızlık sorunu görülüyor. Bu da çocuğun tuvalet eğitimine sıcak bakmamasına neden olabiliyor. Bu durumda ne yapmalı?
Eğer sorun fiziksel kaynaklı değilse, kabızlık genellikle yanlış beslenmeyle ortaya çıkar. Lifli ve posalı gıdaların tüketilmemesi, çocukta kabızlık yapar. Kabızlık daha sonra çocukta acı verici ve korkutucu bir tecrübeye döner.

Bazen maalesef kanamanın çok fazla olduğu kabızlıklar da görmekteyiz. Bu durumda çocuk ürkütülmemeli ve sürekli bu konu dile getirilmemeli. Mutlaka beslenme alışkanlıklarına düzen getirilmeli, gerekirse doktor kontrolünde gıda takviyesi verilmeli. Gaita yumuşatıcı takviyeler, çocuğunuzu rahatlatacaktır.

Çocuk; olabildiğince fazla hareket etmeli ve bol bol su içmeli.

Ebeveynler 0-2 yaş aralığında bebeklerinin konuşma gelişimini nasıl destekleyebilir?
Çocuğunuza bol bol kitap okuyun. Kısa cümleli, müzikli ve melodik kitaplar okuyabilirsiniz.
Çevresindeki her şeyin isimlerini öğretin. Bardak, top, kitap gibi...

Çocuğunuzla karşılıklı oturarak yüz yüze konuşun. Abartı bebek konuşmasıyla değil, düzgün bir Türkçe ile konuşun. Çocuğa ana dilini ebeveynlerinin öğrettiğini unutmayın.

Parmak oyunları yapın ve tekrarı bol olan şarkılar söyleyin. Bunlar, onun farkındalığını arttıracaktır.
Bol bol farklı sesler dinletin. Kapı zili, telefon sesi, köpek havlaması ya da motor sesi...
Bebek oyunlarını öğrenin. Bu konuda yazılmış düzinelerce kitap var. Bunları temin edip önerileri uygulamaya çalışın.

Tuvalet eğitimi için en uygun yaş aralığı hangisidir?
Genelde en uygunu; 2-3 yaş aralığıdır. Çocuk bezi ıslattığında rahatsız oluyorsa, pijamasını çıkarabiliyorsa, çişi geldiğini söyleyebiliyorsa; tuvalet eğitimine başlanabilir.

Tuvalet eğitiminde nelere dikkat edilmeli?
Tuvalet eğitimi; çocuğun kişilik gelişiminde ciddi bir kilometre taşıdır. Çocuk çişini yaparken sanki vücudundan bir organın kopup gittiğini düşünür.

Kısa bir süreliğine çocuğunuzun yerine kendinizi koyarsanız, yaşadığı şeyin ne kadar kaygı verici olduğunu anlarsınız. Eğer çocuğa kızarak bu eğitimi vermeye çalışırsanız, çocuk korkar. Bu duygu gelgiti, ileride çocukta duygusal sorunlara neden olabilir.

Tuvalet eğitimi nasıl verilmeli?
Olabildiğince yaz ayları tercih edilmeli. Ebeveyn, çocuğa önce tuvaleti benimsetmeli. Tuvalete gittiği zamanlarda çocuğa klozeti anlatmalı ve sembolik olarak göstermeli.

Tuvalete gidilen zamanlar yüksek sesle dile getirerek farkındalık yaratılmalı. Ayakları yere değecek yükseklikte bir lazımlık alınmalı ve tuvalette klozetin yanına konmalı.

Önce kapağı kapalıyken oturma egzersizleri yapılmalı, daha sonra gün içinde bezi aşamalı olarak çıkartılarak çıplak dolaştırılmalı. İlk çişten sonra övgü cümleleri kullanarak kendini iyi hissetmesi sağlanmalı.

İdrar kaçırma ne zaman bir sorun haline gelir?
Çiş kaçırma daha çok genetik nedenli olup kaka kaçırma psikolojik nedenlere bağlı olabilir. Eğer çocuk 3-4 yaşından sonra tuvalet alışkanlığını kazandığı halde kaka ya da çiş kaçırıyorsa uzman desteği almanızı öneririm.

Çocuk Gelişim Uzmanı
Şenay Yılmaz
senay@pozitifgelisim.net